Το νέο μυθιστόρημα του Βασίλη Χριστόπουλου «ΔΕΝ ΘΑ ΗΣΥΧΑΣΟΥΜΕ ΠΟΤΕ»

Από την παρουσίαση του βιβλίου του Πατρινού λογοτέχνη Β. Χριστόπουλου.

  Παρουσιάστηκε από το Βασίλη Πασσά στο ΣΤΕΚΙ της ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗ  στις  14/12/12

«O B. Χριστόπουλος με το τελευταίο του βιβλίο  μας επεφύλασσε μία έκπληξη. Ενώ διατηρούνται αρκετά στοιχεία των προηγούμενων αξιόλογων, ιστορικών κυρίως, μυθιστορημάτων, εισέρχεται στην κατηγορία των αστυνομικών μυθιστορημάτων  χωρίς να λείπουν και τα στοιχεία που είχαν τα προηγούμενα βιβλία του.

            Το ενδιαφέρον κατά την ανάγνωση είναι αμείωτο από την αρχή μέχρι το τέλος..    Μέσα από την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία που ξετυλίγεται από σελίδα σε σελίδα, επιχειρείται με τόλμη η ανατομία  της πολιτικο-οικονομικό-κοινωνικής ζωής μίας επαρχιακής φανταστικής πόλης, που θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε πόλη της χώρας μας. Ο συγγραφέας κατά την διάρκεια της γλαφυρής παρουσίασης της ιστορίας μοιράζεται με τον αναγνώστη τις υπαρξιακές, κοινωνικές του αναζητήσεις και προβληματισμούς.

Μερικές φορές υπάρχει μία επανάληψη, κυρίως όταν ο ήρωας απομονώνεται για να αυτοσυγκεντρωθεί  στο βουνό, στον Μικρό Μποντιά και προσπαθεί να συνθέσει το παζλ των στοιχείων της υπόθεσης. Στην αρχή προσεγγίζοντας επιφανειακά αυτή την διαδικασία, αισθάνεσαι κούραση και διάθεση να πας παρακάτω. Όμως στην πορεία αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης ότι αυτή η διαδικασία είναι χρήσιμη και αναγκαία, καθώς η σύνθεση του κοινωνικού παζλ έχει μία δυναμική. Η μεταβολή ακόμη και ενός στοιχείου, δεν αφήνει κενό αλλά δημιουργεί ένα άλλο παζλ, ένα καινούργιο σενάριο. Αν θέλεις λοιπόν να είσαι αποτελεσματικός στην πραγματική ζωή, υπάρχει η ανάγκη ενός συνεχούς feedback. Μία ανάλογη διαδικασία χρησιμοποιούμε και στην διαφορική διάγνωση στην ιατρική.

            Διαβάζοντας το βιβλίο, κυριαρχείσαι από την αγωνία του συγγραφέα για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας, ενώ παράλληλα γίνονται ενδοσκοπήσεις στο παρελθόν, στο κατά πόσο παλαιότερες στάσεις και συμπεριφορές σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο ευθύνονται για την σημερινή κατάσταση. Μελετώντας το χθες, σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, αναζητεί απαντήσεις στο σήμερα.

Θα αναφερθώ σύντομα στην ιστορία που εκτυλίσσεται προκειμένου να ενημερωθούν όσοι ακόμη δεν το έχουν διαβάσει και να μην κουράσω αυτούς που το έχουν μελετήσει.

Η  ιστορία εξελίσσεται σε μία πόλη με το φανταστικό όνομα Εσπερία, αλλά σε συγκεκριμένη περιοχή, στην Δυτική Ελλάδα.

Κεντρικός ήρωας του βιβλίου ο Λαοκράτης Κούκης, ένας συνταξιούχος τοπογράφος, που αποφασίζει μετά την συνταξιοδότησή του να μην παροπλισθεί αλλά να ξεκινήσει καριέρα στην δημοσιογραφία, πραγματώνοντας έτσι ένα παλιό του νεανικό όνειρο, που είχε από τότε που ήταν αγωνιστής με αριστερή ιδεολογία και πάλευε για μία δίκαιη, σοσιαλιστική κοινωνία.

Με το ξεκίνημα της νέας του καριέρας συμβαίνει ένα τραγικό ατύχημα, γεγονός που αποτελεί και το πρώτο του ρεπορτάζ. Η πυρκαγιά σε ένα κατάστημα παιγνιδιών, είχε σαν αποτέλεσμα να χάσουν την ζωή τους 3 άνθρωποι.

Ο νέος στην καριέρα, αλλά ώριμος ηλικιακά, φιλόδοξος ρεπόρτερ, ξεκινά την έρευνα των αιτιών της πυρκαγιάς και αναζητεί ευθύνες που ενδεχομένως υπάρχουν από την ελλιπή λειτουργία των υπηρεσιών ελέγχου των όρων ασφαλούς λειτουργίας του καταστήματος.

Εκ πρώτης όψεως έχουμε να κάνουμε με ένα αστυνομικό μυθιστόρημα.

Ο Βασίλης εισέρχεται στον χώρο του αστυνομικού μυθιστορήματος, χωρίς όμως να εγκαταλείπει όλα τα άλλα στοιχεία που χαρακτήριζαν τα προηγούμενα έργα του.

Η εκτίμησή μου είναι ότι η αστυνομική πλοκή διευκόλυνε την ανάδειξη των  άλλων στοιχείων που είναι  και τα σημαντικά. Παράλληλα η μορφή αυτής της γραφής διεγείρει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να μάθει τους ενόχους.

Οι 60 ημέρες που διαρκεί η έρευνα για το ατύχημα είναι ταυτόχρονα και μία έρευνα της ζωής του ήρωα. Είχε το νόημα η ζωή του  που ονειρευόταν νέος η έζησε μία ζωή που καθόρισαν οι άλλοι;  Παρέμεινε συνεπής στην ιδεολογία του έστω και αν δεν ήταν ενταγμένος πολιτικά η δείλιασε και συμβιβάστηκε;

Μέσα στο διήγημα αποτυπώνεται η δομή και η λειτουργία της σύγχρονης κοινωνίας, η οποία έχει αντικειμενικά στοιχεία αλλά και τα υποκειμενικά, καθώς αποτυπώνονται σύμφωνα με τον τρόπο που γίνονται αντιληπτά στους φακούς ενός παλαιού και νυν; αριστερού,  ο οποίος ονειρευόταν κάποτε και αγωνιζόταν για μία δίκαιη κοινωνία.

Αρκετοί από τους υπόλοιπους  χαρακτήρες συνθέτουν σε ένα μεγάλο βαθμό το σύγχρονο κοινωνικό παζλ. Η κυρά-Ρήνη, σύζυγος του Λαοκράτη, θεοσεβούμενη, που νοιάζεται για την οικογένειά της και τον Θεό, ο γιος του ο Θανάσης που προσπαθεί να κάνει καριέρα και η θυγατέρα η Ελένη που αγωνίζεται για τους μετανάστες, παίρνοντας ίσως την θέση του πατέρα στο κίνημα.

Οι υπόλοιποι χαρακτήρες πρόσωπα σημαντικά, κλειδιά της τοπικής κοινωνίας, είναι οι ηγέτες των υπηρεσιών και των τοπικών φορέων που συμμετέχουν μέσα από την διαδικασία της έρευνας για τις ευθύνες που ενδεχομένως υπάρχουν για το ατύχημα.

Έχουμε ουσιαστικά μία ανατομία των κοινωνικών δρώντων, από τους απλούς ανθρώπους, την βάση της κοινωνικής πυραμίδας μέχρι την κορυφή, την ηγεσία. Ο ήρωας προσπαθεί αντικειμενικά και με αρκετή ενσυναίσθηση να κατανοήσει πως σκέφτονται και πως δρουν όλοι οι χαρακτήρες.

Όλοι αυτοί οι χαρακτήρες περιγράφονται όχι στατικά αλλά σε μία δυναμική που αναδεικνύει την λειτουργία της κοινωνίας. Μιας λειτουργίας που βρίσκεται στον αντίποδα, της κοινωνίας που ο Λαοκράτης και πολλοί άλλοι άνθρωποι ονειρεύτηκαν και πάλεψαν, μέχρι οι περισσότεροι να κουρασθούν και να αποσυρθούν η να ενταχθούν στο σύστημα.

Δεν λείπει βέβαια το γνωστό ιστορικό στοιχείο, που χαρακτηρίζει όλα τα έργα του Βασίλη Χριστόπουλου, ένα στοιχείο ιδιαίτερα αγαπητό σε πολλούς από μας.

Η ιστορικότητα όμως εδώ αφορά το παρόν, μέσα από την πολιτικο-οικονομική αλλά κυρίως φιλοσοφική και ιδεολογική αναδρομή, για αυτά που προηγήθηκαν του παρόντος.

Με απαλό θα έλεγα τρόπο αναζητούνται ευθύνες πολιτικές και κομματικές, κυρίως στον χώρο της αριστεράς, ενώ οι ευθύνες σε προσωπικό επίπεδο βαθαίνουν πολύ περισσότερο.

Η προσπάθεια των αρχών να ρίξουν τις ευθύνες του ατυχήματος στους μετανάστες και η εμπλοκή της κόρης του Ελένη στις κινήσεις συμπαράστασης των μεταναστών, δίνει την ευκαιρία να ολοκληρωθεί το κοινωνικό πάζλ της Εσπερίας, καθώς οι μετανάστες αποτελούν πλέον μια κοινωνική πραγματικότητα.

Το σημαντικά κυρίαρχο στοιχείο όμως του έργου, το οποίο καλύπτει το διήγημα από την αρχή που αναδύεται ,μέχρι το τέλος που κορυφώνεται, ενώ σηματοδοτείται από την εισαγωγή, είναι το υπαρξιακό στοιχείο.   

            Ένα υπαρξιακό στοιχείο που  κατακλύζει, από την συνεχή προσπάθεια ενδοσκόπησης και ερμηνείας του Λαοκράτη. Ταυτόχρονα με αποκαλυπτικό τρόπο ονοματίζονται και υπαρξιακά στοιχεία των αναγνωστών. Ερωτήματα, που αναζητούν απάντηση και κυρίως λύτρωση.  

Το κεντρικό ερώτημα του ήρωα είναι αν η ζωή που έζησε ήταν  η ζωή ενός συμβιβασμένου η ενός ασυμβίβαστου, που διατήρησε το νεανικό του όραμα και πάλεψε με τον λειψό του τρόπο, μέχρι την δύση της ζωής του.

Γνωρίζει ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων ζει σε αυτή την κοινωνία του καπιταλισμού, χωρίς να έχει ανάγκη ιδανικών, υψηλών σκοπών, κοινωνικών ευαισθησιών και χαίρεται αυτή την ζωή.

Ξέρει ότι αυτοί που έχουν πρόβλημα, δεν  είναι αυτοί που εγκατέλειψαν στις ιδέες τους και εντάχθηκαν στο σύστημα αλλά είναι αυτοί που δεν καταφέρνουν να ξεχάσουν τις νεανικές τους ιδέες. Αυτοί συνεχώς προσπαθούν να απαντήσουν στο δίλημμα. Αντιστάθηκα η αφομοιώθηκα;

Η επιλογή του τρόπου ζωής του ήταν συνειδητή; Ή το υποσυνείδητο, πλούσιο σε προκαταλήψεις και συμπλέγματα της παιδικής ηλικίας, διαδραμάτισαν ύπουλο και καθοριστικό ρόλο;

Τελικά ο δρόμος του ανθρώπου διαμορφώνεται από την προσωπική βούληση η είναι ένα αιωρούμενο σωματίδιο, ένα φύλλο φτερό στον άνεμο του υποσυνείδητου και των κοινωνικών συγκυριών; Ο Λαοκράτης εναγωνίως προσπαθεί να δώσει απαντήσεις για να ησυχάσει. Οι απαντήσεις όμως τις περισσότερες φορές είναι αμφίσημες η οδηγούν σε νέες ερωτήσεις.

Τέτοια υπαρξιακά ερωτήματα  απασχολούν όσους δεν βλέπουν αυτά τα ζητήματα νομοτελειακά. Δηλαδή ότι οι εξελίξεις προς μία κοινωνία δικαίου θα γίνουν έτσι και αλλιώς σε βάθος χρόνου. Αυτοί οι ίδιοι πιστεύουν ότι θα προέλθουν ως συνισταμένη της προσωπικής στάσης κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.   

Όμως μήπως είναι ουτοπία να πιστεύουμε ότι η μικρή προσωπική συμβολή μπορεί να επηρεάσει κοινωνικές αλλαγές;

            Μπορούμε να αντισταθούμε στην κερδοσκοπία, την ιδιοτέλεια, την διαφθορά και σε κάθε τι που εμποδίζει την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας;

            Ως ενεργοί πολίτες έχουμε την δυνατότητα να έχουμε ένα αυτόνομο αλλά αποτελεσματικό λόγο στην κοινωνική ζωή, να έχουμε οράματα και να λειτουργούμε με αρχές και αξίες;  Ή μήπως είμαστε αναγκασμένοι αργά η γρήγορα να υποταχθούμε στον τρόπο λειτουργίας του σύγχρονου κοινωνικού μοντέλου που απαξιώνει τους πολίτες και τα υποτάσσει όλα στο κέρδος;

Ο Γκράμσι βοηθά τον Λαοκράτη να δώσει απαντήσεις. Σύμφωνα με τον Γκράμσι ο άνθρωπος έχει δύο δυνατότητες. Να ενσωματωθεί στο σύστημα, συμβάλλοντας στον κοινωνικό κομφορμισμό η να το αμφισβητήσει συμβάλλοντας στην αλλαγή του.

Όταν οι απλοί άνθρωποι με τον μικρό ατελέσφορο τρόπο τους κάνουν κάποιο αγώνα, τότε η προσπάθεια πιάνει τόπο, καταλήγει ο Λαοκράτης.

 

Προσωπικά, το βιβλίο ήλθε σε μία περίοδο της ζωής μου, που μετά από πολλά χρόνια ενεργού συμμετοχής σε πολιτικές, κομματικές, συνδικαλιστικές και τα τελευταία 25 χρόνια σε κοινωνικές δραστηριότητες ( ΠΡΟΤΑΣΗ ), έχω αρχίσει να κάνω τον απολογισμό μου. Αναρωτιέμαι αν όλη αυτή η ενέργεια, ο χρόνος , οι επιλογές οι δικές μου αλλά και  γενικά των ανθρώπων της παράλληλης Ελλάδας, όπως αποκαλώ αυτούς που αντιστέκονται στο ρεύμα με την προσωπική τους στάση, είχαν κάποιο αποτέλεσμα, κάποια επίδραση, άφησαν κάποιο αποτύπωμα στο κοινωνικό σύστημα η ήσαν μάταιες;

            Ιδιαίτερες σε στιγμές κρίσης όπως οι σημερινές, που χάνονται ακόμη και σταθερές στοιχειωδών δικαιωμάτων των πολιτών, προβληματιζόμαστε αν οι επιλογές μας είχαν νόημα και αν άξιζε το κόστος σε βάρος πολλές φορές της οικογενειακής και  προσωπικής ζωής.

Η αλήθεια είναι ότι σε τέτοιες στιγμές πεσιμισμού, αν δεν παρασυρθείς και προσπαθήσεις να φανταστείς την ζωή σου όπως αυτή του σύγχρονου ρεύματος, τότε καταλήγεις στο συμπέρασμα ότι πάλι την ίδια επιλογή θα έκανες, έστω και αν γνωρίζεις τώρα το κόστος. Γιατί αυτή η επιλογή έγινε από προσωπική ανάγκη, καθώς ταιριάζει με την προσωπικότητά μας, με αυτό που είμαστε.

Τέτοιες σκέψεις ενισχύθηκαν και πλουτίσθηκαν διαβάζοντας το βιβλίο του Βασίλη Χριστόπουλου και τον ευχαριστώ για αυτό. Μοιράστηκα  τις δικές του υπαρξιακές αναζητήσεις και κοινωνικούς  προβληματισμούς και μπόρεσα να δω καλύτερα διεξόδους και να γίνω περισσότερο αισιόδοξος.

Κυρίαρχο το ερώτημα σε όλο το μυθιστόρημα.

Ποια είναι η στάση του ενεργού πολίτη, αυτού που δεν θέλει να τον παρασύρει το  ρεύμα, στο οποίο επικρατούν  η διαφθορά της διοίκησης, τα επιχειρηματικά συμφέροντα, η μαφία του λιμανιού, οι ρατσιστικές και τρομοκρατικές οργανώσεις, οι άσκοπες, στείρες και επιφανειακές ιδεολογικές αντιπαραθέσεις ;

Ποια είναι η στάση των ανθρώπων της παράλληλης Ελλάδας, απέναντι σε όλα αυτά που μας φοβίζουν, μας απογοητεύουν και  απέναντι σε αυτούς που προσπαθούν να μας ακινητοποιήσουν η να μας εντάξουν στο ρεύμα;   

Αλλά και αυτοί που αποφασίζουν τα κολυμπήσουν κόντρα στο ρεύμα, ποιο είναι το κόστος και το όφελος σε προσωπικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο;

            Ο Βασίλης Χριστόπουλος μας παρουσιάζει την δική του άποψη, η οποία τουλάχιστον σε εμένα προσέφερε μία νότα αισιοδοξίας και αυτό μου είναι αρκετό.

 Μέσα στα μεγάλα συστήματα του καπιταλισμού, στο γιγαντιαίο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στα πάσης φύσεως συμφέροντα, στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, σ αυτήν την χαοτική ιδεολογική πάλη ιδεών και οικονομικών συμφερόντων, όσο και αν ακούγεται υπερβολικά αισιόδοξο η φαίνεται να αποτελεί μια φενάκη, κάπου σε μια άκρη , σε μια σκοτεινή γωνιά συμμετέχουμε και εμείς. Για την ενίσχυση σήμερα, για την ηγεμόνευση αύριο κάποιων άλλων ιδεών.

Όσο και αν φαίνεται ελάχιστο, όσο και αν ακούγεται μακρινό, χρειαζόμαστε ένα τέτοιο στήριγμα…

          Να προσπαθήσουμε να εκπληρώσουμε την ανάγκη  μας, ανεξάρτητα με το αποτέλεσμα, όποιο και αν είναι το τίμημα . Γιατί αλλιώς δεν θα ησυχάσουμε ποτέ».