Επτά Προτάσεις για τα απόβλητα ελαιουργείων

Φωτογραφία αρχείου.

Αφορούν την τροποποίηση της υπ αριθμ. 146163/7-12-16 ΚΥΑ υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων, ώστε να διαμορφωθεί ένα τελικό συνολικό κείμενο του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ

Η υπ αριθμ. ΚΥΑ 146163/7-12-16 διαχείρισης Υ.Α. ελαιοτριβείων σίγουρα αποτελεί την πρώτη σοβαρή και συντονισμένη προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος διαχείρισης αποβλήτων ελαιουργείων, με προσανατολισμό στην ανάπτυξη και εξέταση εναλλακτικών προσεγγίσεων που είναι τεχνικά ορθές και βιώσιμες.

Οι ελαιουργοί, εκτός από τις μεθόδους διαχείρισης Υ.Α.  που αναφέρονται στις εξατμοδεξαμενές  και  μεταφοράς διφασικής ελαιοπυρήνας σε κεντρικούς αποδέκτες,   μπορούν πλέον να διαθέτουν τα απόβλητα των ελαιουργείων τους ως υδρολίπανση των ελαιώνων, που αποτελεί μια καλή περιβαλλοντική πρακτική στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας.

Η επαναχρησιμοποίηση των ωφέλιμων αποβλήτων των ελαιοτριβείων ως λιπάσματος και εδαφοβελτιωτικού δίνει διέξοδο σε χρόνια προβλήματα της ελαιοπαραγωγής και των καλλιεργητών, με τρόπο φθηνό και περιβαλλοντικά ορθό. Με δυο λόγια μετατρέπει ένα υποπροϊόν της ελαιουργίας, το οποίο μέχρι σήμερα θεωρούταν επικίνδυνο απόβλητο, σε πολύτιμο λίπασμα.

Όμως κι αυτή η  ΚΥΑ ενώ είναι σε σωστή κατεύθυνση για τους λόγους που θα αναφέρουμε παρακάτω δεν μπορεί να εφαρμοστεί από τους ελαιουργούς και θα πρέπει να τροποποιηθεί πριν ξεκινήσει η ελαιοκομική περίοδος.  

Τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν είναι τα εξής:

1.   Για να αποφασίσει ένας ελαιουργός πια μέθοδο διαχείρισης Υ.Α. θα εφαρμόσει πρέπει να έχει υπόψη του όλα εκείνα τα στοιχεία (οικονομικά, επενδυτικά, θεσμικά) που χρειάζεται για να κάνει τους υπολογισμούς του. Δυστυχώς όμως δεν τα έχει!

Τα σχετικά επενδυτικά προγράμματα του Υπουργείου Βιομηχανίας στα οποία πρέπει να εντάξει την επένδυσή  του δεν έχουν βγει ακόμα. Πως λοιπόν θα αποφασίσει εκ των προτέρων που θα ενταχθεί αν δεν ξέρει τους όρους και τις προϋποθέσεις ένταξης; Και πως θα γίνει η ένταξή του σ αυτά όταν  απαιτείται μεταξύ  άλλων  και η προσκόμιση σχετικής άδειας Περιβαλλοντικών όρων που πολλά ελαιοτριβεία δεν έχουν; (Στη Λέσβο από τα 50 έχουν έξι μόνο!).

Πρόταση: Παράταση της μεταβατικής περιόδου για ένα έτος ακόμα και έκδοση προσωρινής άδειας ενός έτους (περιόδου) με την υποβολή της  τεχνικής έκθεσης στις αρμόδιες υπηρεσίες.

2.   Οι εδαφολογικές αναλύσεις που ζητούνται είναι πάρα πολλές με αποτέλεσμα να ανεβάζουν το κόστος εφαρμογής της μεθόδου ενώ πολλές από αυτές εκτός του ότι δεν είναι απαραίτητες δεν είναι και εφικτό να πραγματοποιηθούν.

Π.χ. Ποια είναι η σκοπιμότητα  να πραγματοποιείται  στην αρχή της ελαιοκομικής περιόδου ανάλυση μέτρησης  φαινολών στα ελαιοτριβεία  όταν οι τιμές τους εξαρτώνται από μεταβλητούς παράγοντες όπως το στάδιο ωρίμανσης του ελαιοκάρπου, η ποικιλία, η δακοπροσβολή, η περιεκτικότητα σε φύλλα, κ.α.  με αποτέλεσμα σε κάθε άλεση ακόμα ημερήσια ακόμα και του ίδιου παραγωγού οι τιμές να μεταβάλλονται; Πέραν αυτών η συγκεκριμένη ανάλυση γίνεται μόνο σε εργαστήριο της Θεσσαλονίκης και εντός 48ώρου από την ώρα παραγωγής!

Επίσης στην ΚΥΑ αναφέρεται ότι κάθε φορά που αλλάζει η χαρτογραφική ενότητα (ΟΣΔΕ) εντός της οποίας βρίσκονται οι αποδέκτες θα λαμβάνεται και νέο εδαφολογικό δείγμα. Όμως οι χαρτογραφικές ενότητες του ΟΣΔΕ είναι καθορισμένες με γεωμορφολογικά στοιχεία (ποτάμια, δέντρα, δρόμοι)  και όχι με εδαφολογικά. Πολλά αγροκτήματα εκεί που τέμνονται τα όρια των ενοτήτων μπορεί να εντάσσονται ακόμα και σε τέσσερις χαρτογραφικές ενότητες!  Στη Λέσβο π.χ. υπάρχουν 21.782 τέτοιες ενότητες!  (πρώτος εξαψήφιος αριθμός ΟΣΔΕ).

Πρόταση:  δείγματα εδάφους να λαμβάνονται 2-3 ανά ομάδα ομοιογενών εδαφών και επί αυτών να γίνεται ανάλυση  3 παραμέτρων (PH, αλλατότητα και οργανικός άνθρακας) για το πρώτο έτος και έλεγχος να γίνεται κάθε τρία χρόνια.

Προσοχή! Ποιος μας βεβαιώνει ότι τα εδαφολογικά δείγματα που θα προσκομίζονται για έλεγχο θα αντιστοιχούν πράγματι στους πραγματικούς αποδέκτες; Τα δείγματα πρέπει να λαμβάνονται (για να είναι αξιόπιστα)  με παρουσία και ευθύνη της ελέγχουσας Αρχής.

3.   Ο ορισμός της έκτασης των αποδεκτών δεν μπορεί να γίνεται με βάση την παραγωγική ικανότητα των ελαιοτριβείων που ξεπερνά κατά πολύ την πραγματική.

Πρόταση: Η αρχική έκταση των αποδεκτών για κάθε περίοδο να καθορίζεται με βάση τον μέσο όρο  παραγωγής της τελευταίας διετίας και στο τέλος της περιόδου θα γίνεται έλεγχος από την αρμόδια αρχή αν έγινε η προσαρμογή και με την πραγματική παραγωγή.

4.   Η προβλεπόμενη ποσότητα 8 κυβ. μέτρων/στρέμμα στηρίζεται στην Ιταλική νομοθεσία η οποία όμως αναφέρεται σε ελαιοπυρήνα δύο φάσεων και έχει εξαπλάσιο οργανικό φορτίο. Έλληνες ερευνητές όπως ο Κ. Χαρτζουλάκης και Παν. Κάτσαρης εφάρμοσαν πειραματικά την μέθοδο αυτή για πολλά χρόνια  με τον πρώτο να ρίχνει 6 έξι κυβ. μέτρα/ρίζα ελιάς και ο δεύτερος 80 μ κυβ/στρέμμα χωρίς πρόβλημα.

Επομένως πρέπει τα 8 κυβ. μέτρα /στρέμμα να αυξηθούν δεδομένου ότι και ο μέσος κλήρος των ελαιοκτημάτων είναι μικρός και υπάρχει δυσκολία στην εξεύρεση αποδεκτών.

Πρόταση: Να ανέλθει η ποσότητα της λίπανσης η οποία σε κάθε περίπτωση είναι ελεγχόμενη στα 40 κυβ/στρέμμα.

Να δοθεί η δυνατότητα στις Περιφέρειες να βάζουν αιτιολογημένα περιοριστικούς όρους όπου κρίνουν απαραίτητο. Η διάταξη αυτή θεραπεύει τυχόν αστοχίες του νομοθέτη αποτελώντας έμπρακτη ενίσχυση της αποκέντρωσης.

5.   Πολλά ελαιοτριβεία περιστοιχίζονται από βοσκότοπους. Να δοθεί η δυνατότητα εφαρμογής της υδρολίπανσης και στις βοσκήσιμες δασώδης εκτάσεις με μικρότερο βέβαια φορτίο τα 40 κυβικά /στρέμμα. Ειδικά στα νησιά το κόστος εκτροφής στην κτηνοτροφία είναι μεγάλο γιατί τα βοσκοτόπια είναι ξηροθερμικά με   χαμηλή απόδοση με αποτέλεσμα να μεταφέρονται ζωοτροφές από την υπόλοιπη χώρα ή το εξωτερικό με μεγάλο κόστος. Αν μπορέσουμε να αυξήσουμε την βοσκοϊκανότητα των βοσκήσιμων εκτάσεων με την μέθοδο της υδρολίπανσης το κέρδος θα είναι μεγάλο.

Πρόταση να εξεταστεί η δυνατότητα της υδρολίπανσης και στις βοσκήσιμες εκτάσεις.

6.   Μια άλλη παράμετρος που θα πρέπει να επισημανθεί είναι ότι υπάρχουν ελαιοτριβεία που μπορούν εφαρμόζοντας με ένα ειδικό εξάρτημα στο ελαιοτριβείο τους να περιορίσουν το οργανικό φορτίο των αποβλήτων τους. Το μηχάνημα αυτό (κόσκινο) έχει την δυνατότητα να αφαιρεί τα στερεά υπολείμματα της ελιάς από τον κατσίγαρο τα οποία στη συνέχεια τα μεταφέρονται μαζί με την ελαιοπυρήνα στα πυρηνελαιουργία ανεβάζοντας την και την περιεκτικότητα του ελαιοπυρήνα σε λάδι.

Πρόταση. Ελαιοτριβεία που έχουν εγκαταστήσει αυτά τα μηχανήματα και τα λειτουργούν να μπορούν να αυξήσουν την ποσότητα διασποράς.

7.  Επίσης στην τεχνική έκθεση να μην απαιτείται η υπόδειξη των αποδεκτών με τοπογραφικό αλλά με το αντίγραφο της τελευταίας δήλωσης ενιαίας ενίσχυσης που έχει υποβληθεί.

Τέλος θα ήθελα να καταθέσω και την προσωπική μου άποψη ότι η παραπάνω ΚΥΑ υπήρξε προϊόν Επιτροπής εκπροσώπων τριών υπουργείων και της Γ. Γραμματείας Υδάτων. Έχω την αίσθηση ότι κάθε επιστήμονας που εκπροσωπούσε τον φορέα του (περιβαλλοντολόγος, γεωπόνος, χημικός, οικονομολόγος) κατέθεσε τις σωστές απόψεις  αλλά το πάντρεμα όλων αυτών των απόψεων μας οδήγησε με μια ΚΥΑ που ΔΕΝ ΘΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ.

Σίγουρα η  πολιτική δεν μπορεί να αντικαταστήσει την επιστήμη,  την μελέτη και  την έρευνα και στο σχεδιασμό  της πρέπει να τις λαμβάνει υπόψη.

Όμως στην πολιτική του Σύριζα είναι και ο σχεδιασμός «από τα κάτω». Για να υλοποιήσουμε όμως αυτή την από «τα κάτω» πολιτική, σημαίνει να συζητήσουμε με την κοινωνία, να μαζέψουμε τη γνώση που παράγεται και που υπάρχει στην κοινωνία και να τη θέσουμε σε εφαρμογή.

Αυτό προσπάθησα να κάνω κουβεντιάζοντας με ανθρώπους και ομάδες που εμπλέκονται σ αυτή την διαδικασία (ελαιουργούς, συνεταιρισμούς, χημικούς, ερευνητές, αγρότες) και τα αποτελέσματα αυτού του διαλόγου σας τα μεταφέρω θέτοντας παράλληλα το θέμα τροποποίησης της ΚΥΑ.

Παρακαλώ το Τμήμα να πάρει πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση άμεσα κοινοποιώντας σε όλες Ν.Ε. που έχουν ελαιοκομικές περιοχές την επιστολή να συζητήσουν το θέμα και στη συνέχεια αν συμφωνούν να ζητήσουν εάν συμφωνούν την τροποποίηση της ΚΥΑ από τα Υπουργεία Βιομηχανίας, Περιβάλλοντος και ΥΠΑΑΤ.

Επί πλέον.

Μέθοδοι επεξεργασίας Υ.Α. αποβλήτων υπάρχουν πολλές (πάνω από δέκα) τις οποίες όμως οι ελαιουργοί δεν εφαρμόζουν γιατί οικονομικά δεν είναι βιώσιμες. Τα ελαιοτριβεία στη χώρα μας είναι μικρά από άποψης δυναμικότητας με μεγάλη διασπορά σε όλες τις ελαιοκομικές περιοχές με υψηλό κόστος λειτουργίας.  

Επίσης δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι γύρω από την λειτουργία των ελαιοτριβείων και την επεξεργασία των Υ.Α. υπάρχουν ιδιωτικά συμφέροντα που το καθένα  ανάλογα με τα συμφέροντα του προωθεί τη δική του μέθοδο.

Δεν υπάρχει  εθνικό σχέδιο παραγωγής και οργάνωσης του ελαιοκομικού τομέα που θα υπηρετείται από συγκεκριμένου τύπου ελαιοτριβεία (διφασικά ή τριφασικά) με τις αντίστοιχες μεθόδους επεξεργασίας.

Το ποια μέθοδο διαχείρισης θα εφαρμόσει κάθε ελαιοτριβείο δεν μας ενδιαφέρει. Πρέπει όμως η  μέθοδος διαχείρισης Υ.Α. που θα  επιλέξει κάθε ελαιουργός  να εφαρμόζεται σωστά και σύμφωνα πάντα με το νόμο αρκεί βέβαια και ο νόμος να είναι εφαρμόσιμος. 

Γι αυτό  στόχος μας πρέπει να  είναι ένα «καθαρό» θεσμικό πλαίσιο, απλό στην εφαρμογή του, χωρίς «γκρίζες ζώνες» και διάφορα «παραθυράκια».

Όπου υπάρχουν τα παραπάνω φαινόμενα   είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτυχθεί η διαφθορά, οι πελατειακές σχέσεις και η οικοδόμηση  τοπικών μηχανισμών εξουσίας που παρέχουν «διευκολύνσεις» στήνοντας το πελατειακό κράτος ή αντιστρόφως θέτουν υπό ομηρία  κοινωνικές ομάδες και επαγγελματίες.

Τα γράφω αυτά οι όροι  λειτουργίας των ελαιοτριβείων και των αποδεκτών Υ.Α. (πυρηνελαιουργείων)  και ο έλεγχός τους γίνεται από τις αρμόδιες ελεγκτικές Υπηρεσίες των Περιφερειών οι  οποίες τις εφαρμόζει πολλές φορές κατά το δοκούν και  ανάλογα με τις πελατειακές σχέσεις που θέλουν να καλλιεργήσουν. Στη Λέσβο γίνεται φανερή προσπάθεια να οδηγηθούν οι ελαιουργοί  σε συγκεκριμένο αποδέκτη. 

Υπάρχει η άποψη να ξεκινήσει η ελαιοκομική περίοδος και στην πράξη να δούμε τις ανάγκες που θα προκύψουν.  Πιστεύω ότι αυτή η προσέγγιση είναι λάθος γιατί αφ ενός κανείς ελαιουργός δεν θα εφαρμόσει την μέθοδο της υδρολίπανσης για τους λόγους που προανέφερα  και δεύτερον  είναι καλύτερα το θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης Υ.Α. να λύνει εξ αρχής όλα τα ζητήματα και τα θέματα  γιατί οι εμβαλωματικές λύσεις αντί να λύνουν τα προβλήματα τα διαιωνίζουν ενώ  δημιουργούν και τετελεσμένα.

_______________

Το παραπάνω κείμενο είναι επεξεργασία του τμήματος αγροτικής πολιτικής της ΝΕ Λέσβου και αφορά τα προβλήματα και δυσκολίες που έχουν παρουσιαστεί στην υλοποίησή της 146163/7-12-16 ΚΥΑ υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων. Περιλαμβάνει παρατηρήσεις και προτάσεις τροποποιήσεων της, που χρειάζεται να απασχολήσουν  τα τμήματα ιδίως των ελαιοπαραγωγών περιοχών, ώστε να διαμορφωθεί ένα τελικό συνολικό κείμενο του Τμήματος Αγροτικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ.