Ο ναζισμός δεν είναι ιδεολογία, είναι ιδεοληψία

Στιγμιότυπο από τις ναζιστικές θηριωδίες.

Μια εκδήλωση αφύπνισης στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών

 

Του Νίκου Κουρμουλή

(Από την ΑΥΓΗ)

 «ΉΤΑΝ ΜΑΡΤΙΟΣ ΤΟΥ 1943, Θεσσαλονίκη. Μας κρέμασαν ένα κίτρινο αστέρι στο στήθος. Νέους, γέρους και παιδιά. Ήμουν εννιάμισι χρονώ. Το σπίτι μας επιτάχθηκε, με σκοπό να εγκατασταθεί μια Γερμανική οικογένεια. Η διαταγή έλεγε να μαζέψουμε όσα υπάρχοντα μπορούμε και να μετακομίσουμε με δικά μας έξοδα στον συνοικισμό Βαρώνου Χιρς. Το μεγαλύτερο γκέτο της Θεσσαλονίκης. Εμείς τότε δεν ξέραμε τι σημαίνει γκέτο. Φορτώσαμε τον αραμπά και πήγαμε. Ό,τι αφήσαμε πίσω το άρπαξε η γερμανική οικογένεια, γελώντας...».

Ο ιστορικός Χ. Φλάισερ.

 Η εισαγωγή στο μαρτυροδρόμιο του βίου της, από την Σεφαραδίτισα Ελληνοεβραία Ροζίνα Άσερ Πάρδο, ήταν αρκετή για να σκορπίσει πηγαία συγκίνηση στο κατάμεστο αμφιθέατρο 313 της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Στην προχθεσινή εκδήλωση αφύπνισης που οργάνωσε ο καθηγητής νεότερης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χάγκεν Φλάισερ, παραβρέθηκε πλήθος φοιτητών όλων των βαθμίδων και μέλη της Ακαδημαϊκής κοινότητας. Προσκεκλημένοι ήταν τρεις επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, ο Ισαάκ Μιζάν, ο Αλέξανδρος Σιμχά και η Ροζίνα Άσερ Πάρδο. Αφορμή της εκδήλωσης ήταν η εκτόξευση των ποσοστών της Χρυσής Αυγής, καθώς και η εξασθένιση της ιστορικής μνήμης για την έγκαιρη αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Στην εισαγωγή του ο καθηγητής Χάγκεν Φλάισερ τόνισε τη "ζοφερή συγκυρία κατά την οποία ο νεοναζισμός εμφανίζεται δυναμικά στον δημόσιο χώρο. Ένα αδιανόητο φαινόμενο στην Ελλάδα, την κοιτίδα του πολιτισμού και της Δημοκρατίας". Παράλληλα, επισήμανε ότι "η άνοδος του νεοναζισμού και ακροδεξιών κομμάτων δεν αποτελεί γεγονός τοπικού ενδιαφέροντος, αλλά αφορά ολόκληρη την Ευρώπη. Στη δίνη της οικονομικής κρίσης, είναι απαραίτητο να αναγεννηθούν οι πνευματικές αξίες που κατέστησαν την Ευρώπη κληρονόμο του Διαφωτισμού και όχι του σκότους".

Στα πρόσωπα των ηλικιωμένων επιζώντων διακρίνονταν η δίψα για ζωή και η βαθιά ανησυχία για την συντελεσμένη επώαση του αυγού του φιδιού. Ο κόσμος που μαζεύτηκε στο αμφιθέατρο άκουσε με προσοχή τις αφηγήσεις, που ξετυλίγονταν πίσω στη Σαλονίκη του πολέμου. Στη συνοικία Χιρς, στην Κάμπελ, στη Ρεζί-Βαρδάρ, γνωστή και ως «Ραμόνα». Εν αρχή το 1940, με τους Ιταλούς. Έλληνες και Ελληνοεβραίοι δίπλα-δίπλα στο μέτωπο. Στη συνέχεια το μάζεμα του 1942 στην Πλατεία Ελευθερίας. Κάποιοι πήγαν, άλλοι κρύφτηκαν. Τον χειμώνα του 1943, ξεκίνησαν οι φυλετικοί νόμοι. Απαγόρευση κυκλοφορίας, κομμένο το τηλέφωνο, απαγόρευση επιβίβασης στο τραμ, οριστικό τέλος στην παρακολούθηση σχολικών μαθημάτων. Η καθημερινή ζωή στα γκέτο, με τους περιστασιακούς γάμους και τις μυστικές συζητήσεις των μεγαλυτέρων. Ξαφνικά η λέξη "Εβραίος", συνώνυμο της απαξίωσης και της ντροπής. Γυρισμένες πλάτες από τους γείτονες. Ευτυχώς όχι από όλους. Είναι οι μέρες που μετριέται η ανθρωπιά στην πράξη. Ο φόβος πότιζε δηλητήριο, η υποτέλεια την προθυμία για συνεργασία. Θα πάτε στην Πολωνία, τους έλεγαν οι Γερμανοί, στη Γη της Επαγγελίας. Τα βαγόνια ξεκινούσαν με προορισμό το Άουσβιτς, το Μπίρκεναου, την Τρεμπλίνκα. Εκεί περίμεναν η εξαθλίωση, η πείνα, οι αναγκαστικές στειρώσεις, τα πειραματικά βασανιστήρια, οι ανηλεείς ξυλοδαρμοί, οι θάλαμοι. Η Γη της στάχτης. Η απαγγελία στίχων του Ιάκωβου Καμπανέλλη από το «Μαουτχάουζεν» ακούγεται σαν μελαγχολική οιμωγή μέσα στην αίθουσα, για εκείνους που άφησαν την ψυχή τους στις ξέρες του ρατσισμού.

"Ο ναζισμός δεν είναι ιδεολογία, είναι ιδεοληψία", λέει η Ροζίνα Άσερ Πάρδο και συνεχίζει: «Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες αφάνισαν τις εβραϊκές κοινότητες ανά την Ελλάδα. Οι ναζί προσπάθησαν να συγκαλύψουν τα ιδεολογικά ίχνη και να απολέσουν τα πολιτικά κριτήρια των εγκλημάτων τους". Ευθύνη όμως, όπως τόνισε ο κ. Φλάισερ, έχουν και άλλα καθεστώτα εκτός Γερμανίας, που είτε υπέθαλψαν φανερά φασιστικές νοοτροπίες είτε παραδέχθηκαν με κόπο τους διωγμούς των Εβραίων. "Πολλές φασιστικές κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου ενεπλάκησαν σε εκκαθαρίσεις", είπε ο γνωστός ιστορικός, ενώ η Ροζίνα Άσερ Πάρδο πρόσθεσε ότι "η Γηραιά Ήπειρος σιώπησε για πολύ μεγάλο διάστημα για το Ολοκαύτωμα. Ίσως από άγνοια, ίσως όμως ικανοποιήθηκε από τον αφανισμό μεγάλου όγκου του εβραϊκού πληθυσμού". Με την κάθοδο των Γερμανικών στρατευμάτων στον ελλαδικό χώρο, ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν διχασμένος. "Πολλοί δεν αισθάνονταν κίνδυνο, αφού δεν πειράξαμε κανέναν, έλεγαν, τι θα μας κάνουν. Άλλοι πάλι έχασαν τον ύπνο τους, γνώριζαν τα επακόλουθα μιας γενικευμένης τελικής λύσης", τόνισε ο Ισαάκ Μιζάν προσθέτοντας ότι "οι γονείς έδιναν εξ ανάγκης σε ανάδοχες ελληνικές οικογένειες τα παιδιά τους. Τα δώριζαν στο άγνωστο, έστω και επί πληρωμή, για να μην σφαγιαστούν. Τα Εβραιόπουλα δεν καταλάβαιναν γιατί τους απέρριπταν οι γονείς τους. Στόματα σφραγισμένα. Οι καινούργιες οικογένειες που τα παραλάμβαναν το πρώτο που έκαναν ήταν οι επιβεβλημένες, προς χάρη της κάλυψης, αλλαγές ονομάτων. Νέες ταυτότητες και προχρονολογημένα πιστοποιητικά δίδονταν. Εβραιόπουλα υποχρεώνονταν να παρακολουθήσουν τα χριστιανικά τελετουργικά, μάθαιναν την Ορθόδοξη παράδοση και απορούσαν, ποια στην ευχή είναι. Επιπρόσθετο πρόβλημα έως και απροσπέλαστο, ο ρατσισμός. Μετά τη λήξη του πολέμου, πλείστες όσες προσπάθειες ενσωμάτωσης έπεφταν στο κενό. Οι σχέσεις με τα Ελληνόπουλα σκόνταφταν επειδή ήταν και Εβραίοι".

Παράλληλα, τόσο η Ροζίνα Άσερ Πάρδο όσο και ο Αλέξανδρος Σιμχά επισημαίνουν τον καίριο ρόλο της ναζιστικής προπαγάνδας, που είχε εισβάλει και ποτίσει μεγάλα τμήματα των πολιτών. Κάνοντας αναγωγή στο σήμερα, βλέπουν κάτι ανάλογο με τη Χρυσή Αυγή και την υπονομευτική προώθηση της από διάφορα ΜΜΕ.

"Ο Ελληνοεβραίος μετά τον πόλεμο βίωνε στο πετσί του την εδραιωμένη άποψη πως ήταν αποκλειστικά υπεύθυνος για τα κρίματα της ανθρωπότητας. Τον συνόδευε η ρετσινιά μιας υπερβατικής σχεδόν κατάρας. Συμπλέγματα ενοχών κατέκλυζαν πολλούς. Από διωκόμενοι, μαξιλάρι στις ορέξεις της αποσιώπησης. Η ελληνικότητα, από την άλλη μεριά, σε συνεχή αμφισβήτηση", επισήμανε ο Ισαακ Μιζάν ενώ η Ροζίνα Άσερ Πάρδο προσέθεσε ότι "οι μέρες που ακολούθησαν την απελευθέρωση, ημέρες χαράς για τον περισσότερο κόσμο, σήμαναν για τους ελληνοεβραϊκούς πληθυσμούς, μια απέραντη ερήμωση. Στη Θεσσαλονίκη, οικογένειες μαζί με τους αντάρτες αριθμούσαν μόλις εβδομήντα ψυχές. Αργούσαν ακόμη οι επιστροφές από τα στρατόπεδα. Οι ντόπιοι δεν είχαν ιδέα πώς λειτουργεί ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Όταν άρχισαν να έρχονται οι πρώτοι επιζώντες, οι ιστορίες φρίκης δεν γίνονταν πιστευτές στους εδώ. Ήταν αδιανόητο εκείνη την εποχή να περιγραφεί ο αποτεφρωτήρας. Δεν το χώραγε ο νους".

Χαρακτηριστική ήταν η παρέμβαση ενός φοιτητή, ο οποίος έχοντας ακούσει τις μαρτυρίες από τους επιζήσαντες, επισήμανε ότι "η ρατσιστική βαρβαρότητα και ο ναζισμός υπάρχει δίπλα μας, κρύβεται στη διπλανή πόρτα". Η εκδήλωση που οργάνωσε ο ιστορικός Χάγκε Φλάισερ επιχείρησε να αφυπνίσει διά μέσου της ιστορικής γνώσης για τα φαινόμενα νεοναζιστικής έξαρσης, που πλήττουν την Ευρώπη και προσφάτως την Ελλάδα, και να επισημάνει την ανάγκη διαρκούς επαγρύπνησης. Όπως άλλωστε επισημάνθηκε, "χρόνος δεν υπάρχει για περιττούς σκεπτικισμούς. Οφείλεται συνολικά μια άμεση πολιτική απάντηση στους νοσταλγούς του Χίτλερ. Η Ιστορία δεν αυταπατάται, η μνήμη δεν θα μπει στον γύψο".