Ένας Πατρινός φαντάρος στη Λήμνο, παραμονές της Δικτατορίας του '67

Σάββατο 21 Απριλίου 2012

Καλοκαίρι 2009. Ξενοδοχείο Καλυψώ, στο Λαγονήσι. Αριστ. ο Παττακός, π. διοικητής Τεθωρακισμένων και δεξιά ο βασανιστής π. διοικητής του ΕΑΤ-ΕΣΑ Θεοφιλογιαννάκος παίζουν τάβλι. Στα γεράματά τους απόβλητοι πατριδοκάπηλοι, προδότες της πατρίδας μας.

Ο ανθυπολοχαγός που διατάζει  λοχαγό, πρώτη εντύπωση για το τι θα πει στρατιωτικό καθεστώς

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΥ

Αφίσα του ΠΑΜ. (Αρχείο ΕΔΙΑ).

   Αρχές  Απριλίου του 1967. Το παλιό καράβι που μας περιμένει  για να ξεκινήσουμε το ταξίδι είναι αποπληρωμή των ιταλικών αποζημιώσεων για τις καταστροφές που υποστήκαμε στη χώρα μας, κατά την φασιστική κατοχή 1941-43.

Κολοκοτρώνης ή Καραϊσκάκης το όνομά του. Έχουμε έρθει από την Κομοτηνή, ώρες ταξιδεύοντας με το τραίνο, με τις στολές μας κατάμαυρες από τα σφυρίγματα του «μουτζούρη», παλιό ατμοκίνητο  μέσο. Πατρινοί κι απ’ τα γύρω χωριά και κάποιοι λίγοι «καρντάσηδες» από Θεσσαλονίκη κι ακόμη λιγότεροι από Σέρρας.

 Ξεκινήσαμε από το στρατόπεδο 513 ΤΠ της Κομοτηνής. Το φύλλο πορείας έγραφε, προορισμός 290 Ε.Τ.Ν. (Ειδικό Τάγμα Νήσων). Απορία, που βρίσκεται αυτό;  Τι σόι Τάγμα Νήσων και μάλιστα Ειδικό, είναι τούτο;

- Ρε σειρά, μήπως ξέρεις τίποτα; Που στο καλό είναι;

- Α, καλά θα περάσουμε εκεί. Για νησί λέει. Εδώ μας έχουν τρελάνει στην αγγαρεία.

- Και στη μαλακία της Εθνικής Ηθικής Διαπαιδαγώγησης, Ε.Η.Δ.!

- Μωρέ ξέρει κανείς σας;

- Λένε πως είναι ένα τάγμα κάπου στο Αιγαίο. Κάτι σαν αυτό της Ρόδου, απαντά κάποιος, που φαίνεται να είναι ενημερωμένος.

- Δηλαδή στρατοχωροφύλακες;

- Μάλλον…

Περνά τυχαία ο δόκιμος, που το αυτί του πιάνει την συζήτηση. Η ερώτησή μας:

- Κύριε δόκιμε μήπως γνωρίζεται για το 290 ΕΤΝ; 

- Αν θυμάμαι καλά, στη Λήμνο. Καλά είναι εκεί. Μίκρο τάγμα, με φυλάκια προκάλυψης, μας απαντά.

    Από τις σκέψεις με συνεφέρνει ο τριγμός των φρένων του τραίνου. Σταθμός Αθηνών. Κέντρο Διανυκτέρευσης, συνεχίζουμε με τα πόδια και το γυλιό στον ώμο. Είναι ένας ανοικτός στρατώνας, στην πλατεία Λαρίσης, για να ξενυχτούν όσοι έχουν φύλλο πορείας. Πρωινό ξύπνημα. Τρέχουμε τώρα να προλάβουμε στο σταθμό Πελοποννήσου, για τον Πειραιά. Σε λίγο είμαστε πάνω στο κατάστρωμα του καραβιού, ένα παλιό σκαρί, που σε κάθε μπότζι βγάζεις τ’ άντερά σου!

Μετά από δώδεκα ώρες ταξίδι, το απόγευμα αντικρίζουμε το λιμάνι του Κάστρου, Μύρινα το νέο όνομά του. Πρωτεύουσα του νησιού. Κάποιος συνάδελφος μας ενημερώνει, σε αυτό το νησί έχει περιουσία ο Ηλίας Ηλιού, ο πρόεδρος της ΕΔΑ, της κομμουνιστικής ντε… Από δω είναι κι ο Ηλιού. Ότι μαθαίνουμε καλό είναι.

Κάποια στιγμή κατεβαίνουμε από το καράβι. Τα Ρέω μας περιμένουν για να μας μοιράσουν στους λόχους του Τάγματος, που απ’ ότι μάθαμε αργότερα, για λόγους ασφαλείας, μιας και απέναντί μας είναι η Τουρκία, τους έχουν βάλει χωριστά σε χωριά του νησιού.

Μπαίνουμε στο στρατιωτικό όχημα. Δεν είμαστε πάνω από καμιά τριανταριά. Προορισμός μου ο Α΄ Λόχος του 290 ΕΤΝ. Χωρίον Κοντιάς. Μετά από κάμποση ώρα νάμαστε κι εμείς στο λόχο «δια να φυλάξουμε Θερμοπύλας δια την πατρίδαν», έναντι των Τούρκων που βρίσκονται στα Δαρδανέλια.

Ποτέ δεν κατάλαβα πως θα φυλάμε την πατρίδα από τον Τούρκο αφού είμαστε σύμμαχοι μαζί του στο ΝΑΤΟ και μάλιστα κατά των σοβιετικών! Τελικά ποιοι ήσαν οι εχθροί μας; Αλλά αφού το λένε και στην ΕΗΔ, αυτοί κάτι θα ξέρουν. Το άσπρο μας το έκαναν μαύρο δηλαδή!

Ο Α΄ Λόχος στεγάζεται σε ένα παλιό διώροφο αγροτόσπιτο με χαγιάτι. Η δύναμή του δεν είναι πάνω από τριάντα άτομα. Από το επόμενο πρωί κι όλας αρχίζουν φρουρές, πορείες, αγγαρείες και τα βράδια ενέδρες μέσα σε ψαρόσπιτα στα παράλια του νησιού προς την τουρκική πλευρά. Τίποτα ιδιαίτερο απ’ ότι γίνονταν τότε σε όλα τα τάγματα προκάλυψης.

Και κυρίως γλιτώσαμε από κείνο το βαρετό μάθημα της ΕΗΔ, που όλο για την πατρίδα μιλούσε, αλλά από το μέρος των Ελλήνων. Οι αριστερών φρονημάτων εννοείται ότι δεν ήσαν Έλληνες. Και εγώ που κατάγουμε από αριστερή οικογένεια; Με πατέρα που υπηρέτησε αντάρτης του ΕΛΑΣ, στο 12^ο Σύνταγμα του γεροΒλάσση και μάνα ενταγμένη στο ΕΑΜ; Που ο πατέρας μου γιατί ήταν αντάρτης τον εξόρισε στην Ικαρία το καθεστώς του Σοφούλη με τον υπουργό Ζέρβα; Εγώ δεν ήμουν Έλληνας; Αλλά αφού μας το διδάσκουν και στην ΕΗΔ, κάτι θα ξέρουν παραπάνω από μένα!

 Κι αυτά όλα επί ελληνικής κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας που τις ημέρες εκείνες τραντάζονταν από εργατικές κοινητοποιήσεις. Ο λοχαγός μας βρήκε μάλιστα τρόπο να αξιοποιήσει τα… καλλιτεχνικά μου προσόντα, αναθέτοντάς μου, διά του λοχία υπηρεσίας, το ασβέστωμα της αυλής του αλλόκοτου στρατώνας μας. Αυτή μου την αποστολή που φαίνεται ότι θα την εκπλήρωνα με σωστό τρόπο, την επέκτεινε με την συστράτευσή μου στην ομάδα δύο μπογιατζήδων, στους οποίους ανέθεσε το έργο εξωραϊσμού, δια της βαφής, του καταστήματος της κοινότητας Κοντιά. Ε, τόσοι φαντάροι και να μένουν άνεργοι; Δεν είναι κρίμα;

Δέχτηκα αγόγγιστα. Θα γλίτωνα κι από τις παρλαπίτες τις στρατιωτικές. Φοβόμουν ότι κι εκεί θα είχε ΕΗΔ, αλλά ευτυχώς όχι! Έτσι ξεκινήσαμε τρεις φαντάροι να πηγαίνουν κάθε πρωί να εργαζόμαστε μέχρι το μεσημέρι. Ώσπου ένα πρωί περνώντας πρώτα από το μπακάλικο του χωριού, για να πάρουμε λίγες ελιές και τυρί για το κολατσιό, συναντάμε κάτι περίεργο. Δυό-τρεις γριούλες που ήσαν μέσα μας καλοσώρισαν αρκετά πιο θερμά από το συνηθισμένο, με λόγια επαινετικά. Έλεγαν για τα παιδιά της πατρίδας, που υπηρετούν για να κρατήσουν την τάξη κι άλλα παράξενα, που δεν καταλαβαίναμε και που δεν δώσαμε και πολύ σημασία. Μουρμούρισαν ακόμη και κάτι για κάποιους του χωριού που τους συνέλαβε η Χωροφυλακή το βράδυ στο σπίτι τους για κλοπές και άλλα τέτοια.

Αντιδικτατορική αφίσα του εξωτερικού. (Αρχείο ΕΔΙΑ).

     Καταλάβαμε λίγα λεπτά αργότερα, όταν φθάσαμε στο κοινοτικό κατάστημα για να συνεχίσουμε το πιτορικό έργο μας. Ένα άγνωστος ανθυπολοχαγός καθιστός στο γραφείου του κοινοτάρχη, με το τηλέφωνο στο αυτί, με κάποιον συνομιλεί. Μας κοιτάζει έκπληκτος και μας ρωτά ποιοι είμαστε, πούθε ερχόμαστε. Του απαντήσαμε. Άλλη ερώτησή του, γιατί είμαστε εκτός στρατώνα τέτοια ώρα; Κάποιος μιλά από μακριά στη γραμμή του τηλεφώνου, ο αξιωματικός απαντά.

Πλησιάζω πάνω από το κεφάλι του από περιέργεια και κοιτάζω τα χαρτιά του, ένας κατάλογος ονομάτων, που είναι απλωμένος πάνω στο γραφείο. Με αντιλαμβάνεται και αμέσως έρχεται η διαταγή του σε αυστηρό τόνο:

- Γρήγορα στο λόχο σας.

- Μα με άδεια του λοχαγού μας είμαστε εδώ.

- Γρήγορα είπα στο λόχο σας, επιμένει.

- Μα δεν θα εργαστούμε;

- Αυτό που σας είπα. Και πέστε στο λοχαγό σας ότι εγώ διάταξα.

Φύγαμε απορημένοι. Από πότε οι ανθυπολοχαγοί διατάζουν τους λοχαγούς; Φαίνεται εδώ πέρα οι κατώτεροι δίνουν διαταγές στους ανώτερους!

Σε πέντε λεπτά είμαστε στο λόχο. Παράξενα πράγματα. Όλοι βρίσκονται σε τριάδες σχηματισμού, στην αυλή με τα όπλα, έλφιλ της κακιάς ώρας, σε πυραμίδες.

- Λοχία τι συμβαίνει;

- Μπήτε στην παράταξη και περιμένετε, μας απαντά.

Οι δύο από μας, -οι γονείς τους ήσαν πρόσφυγες από την Ρουμανία, που είχαν επαναπατριστεί οικογενειακώς προσφάτως- μπαίνουν στο δωμάτιο να φορέσουν κράνος, παλάσκες και να πάρουν το όπλο τους. Τους ακολουθώ, παίρνω τα δικά μου, αλλά όταν πλησιάζω  στον οπλομαστό το όπλο μου λείπει. Ανήσυχος για την απώλεια πάω στο λοχία και την αναφέρω.

- Κάτσε στη γραμμή, χωρίς όπλο. Το έχουμε στείλει στον οπλουργό για επισκευή, με ενημερώνει.

- Μα καλά ήταν, τι έπαθε;

- Άστο τώρα.

Κάθομαι κι εγώ στις τριάδες με τους άλλους, σε στάση ημιανάπαυσης. 

Χειρόγραφο τρικ του ΠΑΜ. (Αρχείο ΕΔΙΑ).

    Η ώρα περνά και κάπου αρχίζουμε να χαλαρώνουνε, ώσπου τις διαλύουμε. Ανάπαυση, μπουλουκηδών σύναξη. Η ενημέρωση από τον λοχία είναι ότι με διαταγή του λοχαγού θα περιμένουμε εκτός στρατώνα μέχρι να πάρουμε νεώτερη. Η επόμενη ενημέρωση είναι ότι αναμένουμε διάγγελμα από τον Πρωθυπουργό.

Ερωτηματικά, τι δουλειά έχει ο Πρωθυπουργός με μας; Τι συμβαίνει; Τα μουρμουρητά ανάμεσά μας, γύρω από τις νυκτερινές συλλήψεις χωρικών από τη Χωροφυλακή, αρχίζουν να γίνονται κανονικές συζητήσεις. Κάποια στιγμή ακούμε στο ράδιο του λόχου μια εκπομπή. Εμβατήρια, ταρατατζούμ, παιάνες και λοιπά.

- Ρε τι έγινε τώρα; Απρίλη έχουμε, δεν είναι Μάρτης να γιορτάζουμε την εθνική γιορτή.

- Θα είναι καμιά τοπική… απαντά κάποιος.

Και ξαφνικά σιγούν τα εμβατήρια και ακούγεται μια φωνή να μιλά, που για κακή μας μοίρα θα την ακούγαμε συνεχώς και για τα επόμενα επτά χρόνια ως πολίτες.

- Σας ομιλεί ο πρόεδρος της επαναστατικής κυβερνήσεως…

Έλεγε κάτι για έναν ασθενή σαν την Ελλάδα που αναγκάστηκε να τον βάλει στο χειρουργείο και κάτι άλλα παράλογα. Και το χειρότερο. Ήταν και συνταγματάρχης.

- Πάει την ψώνισε και αυτός, σαν τον άλλον που είχε κάνει στην Κορέα  και όλο με την επίσημη στρατιωτική στολή γυρίζει στο νησί! Αλλά για καθίστε τι λέει μωρέ; Ανάλαβε λέει ο στρατός την διακυβέρνηση της χώρας; Δηλαδή;

- Στρατιωτική κυβέρνηση, δεν το κατάλαβες; Ήταν η εξήγηση του φίλου της σειράς μου.

Ναι δεν το είχα καταλάβει και δεν το κατάλαβα, γιατί δεν ήθελα πια να το καταλάβω και τις επόμενες ημέρες που μου ήρθε η κλήση από το Πρωτοδικείο Πάτρας να παραβρεθώ στο δικαστήριο κατηγορούμενος, διότι την τάδε του μηνός, τότε το 1965, που ήμουνα πολίτης, συνελήφθην δια κατοχήν και διαμοιρασμόν στους πολίτας προκηρύξεων κατά του 6^ου Στόλου.

 Ήμουν με κλιμάκιο στελεχών της ΕΔΑ, με τον Πέτρο Κομματά και άλλα στελέχη. Τον βουλευτή της ΕΔΑ, τον Σπηλιόπουλο κι άλλους. Μας συνέλαβε η Ασφάλεια Πάτρας στα Ψηλαλώνια. Μας οδήγησε στα γραφεία της, στην οδό Κανακάρη. Μου πήραν αποτυπώματα, με ανέκριναν. Σχετικές και οι απειλές. Διαμαρτυρίες εκ μέρους μου. Φτιάξαν και μια ανακριβή δικογραφία, μέχρι που ήρθε ο δικηγόρος του κόμματος της ΕΔΑ. Με παρότρυνε να υπογράψω τα χαρτιά που μου έβαλαν μπροστά μου. Τα υπέγραψα χωρίς να τα διβάσω και με απέλυσαν. Αυτό ήταν όλο.

Το είπα και σε μια παρέα φίλων φαντάρων.

- Θα πάω στην Πάτρα με άδεια και με την ευκαιρία θα μάθω πως είναι η κατάσταση έξω. Αύριο θα παρουσιαστώ στο λοχαγό.

Παρουσιάστηκα. Ζήτησα άδεια από τον λοχαγό μου για να παραστώ. Ανένδοτος αυτός.

- Απαγορεύεται η έξοδος. Είμαστε σε επιφυλακή, μου είπε, με την θηλυπρεπή φωνή του.

- Ναι αλλά κύριε λοχαγέ, εγώ είμαι κατηγορούμενος. Κι εγώ θα δικαστώ εάν δεν πάω, που με καλούν.

- Ο στρατηγός Περίδης απαγόρευσε κάθε μετακίνηση. Δεν θα πάς, ήταν η διαταγή του.

Δικτατορία. Αυτό σημαίνει ότι ο στρατηγός απαγόρευσε τις μετακινήσεις.

Αφίσα για το Πολυτεχνείο. (Αρχείο ΕΔΙΑ).

   Όλα μου ήρθαν στο μυαλό. Τότε στο Μεσολόγγι, τον Αύγουστο του 1966, που ο λοχαγός του Α2 με είχε ρωτήσει γιατί ήμουν με την ΕΔΑ; Γιατί στο πληροφοριακό σημείωμα είχα σημειώσει πως ήμουν γραμματέας στην συνοικιακή οργάνωση της  ΕΔΑ στα Εβραιομνήματα;

- Μα αφού ήμουν. Κακό ήταν να έχω πολιτική δραστηριότητα. Ήμουν και στους Λαμπράκηδες. Κι αυτό κακό; Νόμιμες δεν είναι οι οργανώσεις κύριε λοχαγέ;

Έτσι πίστευα και αυτό του λοχαγού του ξίνιζε. Μου είχε ζητήσει να τον πληροφορώ ποιος φαντάρος ήταν με το Βασιλιά και ποιός εναντίον της Ελλάδας μας που κατηγορεί το Βασιλέα μας! Ρε τι επίμονος που ήταν; Είχε πάρει προσωπικά το ζήτημα της διάσωσης της Ελλάδας από τους αριστερούς, που ήσαν και… Βούργαροι!

Αντέδρασα τότε και του απάντησα πως αυτά είναι πολιτικά πράγματα, που τα κανονίζει η Βουλή και εγώ είμαι φαντάρος που τώρα υπηρετώ την πατρίδα και δεν ασχολούμαι με την πολιτική. Κρίμα γιατί έτσι έχασα και την προαγωγή μου να γίνω υπαξιωματικός, που με είχε προτείνει ο δόκιμος της διμοιρίας μου. Ίσως να φταίει και που πληροφόρησα το κόμμα στην Πάτρα, για την… ευαγή δράση αυτού του καραβανά. Μάλλον θα γράφτηκε κάτι στην ΑΥΓΗ, ίσως.

Ταμπέλα της δικτατορίας. Την κατέβασε ο αγωνιστής Δημ. Κώης. (Αρχείο ΕΣΔΙΑ Αχαΐας).

    Τελικά πήρα μετακίνηση από το λόχο του Κοντιά, αλλά για τον Β΄ Λόχο που έδρευε στο Κάστρο της Λήμνου και λοχαγό είχε έναν του Α2. Και όχι για την Πάτρα, όπως ήλπιζα. Αργότερα έμαθα ότι ο μάγειρας του Κοντιά, ένας Κρητικός, που ήταν στη συζήτηση, πληροφόρησε αρμοδίως για την πρόθεσή μου. Λες και θα έκανα καμιά επανάσταση!

Παρουσιάστηκα στον νέο λοχαγό. Συζητήσαμε. Με ενημέρωσε πως θα έβγαινα μαζί με άλλους φαντάρους περίπολο νυχτερινό στους δρόμους της πόλης. Δυσφόρησα. Επέμενε, ήταν διαταγή, που μάλλον και αυτός την έβλεπε σαν αγγαρεία. Κιέφος το επώνυμό του και μεγάλη μάρκα. Μετά από λίγους μήνες τον πήραν από το νησί. Και σίγουρα πιο καταναγκαστική, την διαταγή για περιπολίες, την έβλεπε ο διοικητής του Τάγματος. Γι αυτό πριν συμπληρώσουν μήνα τις σταμάτησε. Μετά από λίγες ημέρες τον απόταξαν ως Παπανδρεϊκό, κι αυτόν! Ο νέος Διοικητής του Τάγματος, γέροντας για τα μέτρα μας, αλλά άνθρωπος με σοφία, δεν φάνηκε να αναλαμβάνει ευχαρίστως, ο αντικαταστάτης του λοχαγού που πήραν από το νησί, ένας καραβανάς από τον Ψαθόπυργο, Μπουντουκαλάκης το όνομά του, έχυσε το δηλητήριό του κατά του προηγούμενου λοχαγού –τον έβγαλε κλέφτη- και μένα με κάλεσε για να με απειλήσει «πριν του ανατρέψω την καθεστηκυία τάξη στο Λόχο». Παπαρδέλες των καραβανάδων της εποχής!

Εκεί στο Β΄ Λόχο με πήραν υπό την εποπτεία τους δύο λοχίες. Σε κάθε βήμα ήσαν πίσω μου.

- Μας έβγαλες το λάδι, τσακίστηκαν τα πόδια μας με σένα. Είχαμε διαταγή  από το λοχαγό να σε παρακολουθούμε, μου είπε αργότερα ένας από αυτούς. Κρητικός στην καταγωγή και δυνατό χέρι στο ζάρι, όλο εξάρες έφερνε, πως τα κατάφερνε;

Και εδώ αρχίζει μια άλλη ιστορία, που θα σας την πω ίσως κάποια στιγμή.

Η σκιά του δικτατορικού καθεστώτος ήταν βαριά, όχι μόνον στους πολίτες, αλλά ακόμη και μέσα στους στρατώνες. Επτά χρόνια ατέλειωτης νύχτας για όλους μας. Και αυτό είναι που έχει σημασία.

____________

Έγραψα τα παραπάνω, έτσι για τα βγάλω από μέσα μου, σήμερα που συμπληρώθηκαν 45 χρόνια από τότε που γνωρίσαμε το κορακοπούλι των επίορκων φιλοναζί καραβανάδων που όλο για την Πατρίδα μας μίλαγαν, αλλά όταν ήρθε η στιγμή να την υπερασπιστούν το έβαλλαν στα πόδια. Την πρόδωσαν. Κι από τότε πληρώνουμε την πληγή που μας άνοιξαν. Κι είναι απορίας άξιον πως υπάρχουν πολίτες σήμερα που προτίθενται να ψηφίσουν τη φιλοναζιστική Χρυσή Αυγή για να λερώσει με την είσοδό της τα έδρανα της Βουλής!