Τα blogs και ο κακός δράκος

(Φωτογραφία Αρχείου)

Εμπεριστατωμένη ανάλυση από τον ΣΤΑΘΗ ΣΤΑΣΙΝΟ(*)

Τα blogs ξεκίνησαν ως vantiy καθρέφτες, λίγο πολύ ως πολύ προσωπικά ημερολόγια με αρκετό ναρκισσισμό. Η ίδια η δομή τους (μια ημερολογιακά αρχειοθετημένη καταγραφή) έδινε και τον τόνο των χρήσεών τους.

Όμως γρήγορα ξέφυγαν από το σκοπό τους. Γιατί; Η όλη ιδέα του blog ήταν να μη χρειάζεται να έχεις τεχνικές γνώσεις. Για πρώτη φορά ένας απλός χρήστης μπορούσε να φτιάξει το δικό του site. Επιπλέον, είτε για λόγους υπαρξιακής στρατηγικής με το τέλος της Ιστορίας το 1990 είτε για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, τα παραδοσιακά μέσα υποχωρούσαν, τόσο στην ποσότητα όσο και την ποιότητα των πληροφοριών. Αυτό είναι μια τάση που υπήρχε πολύ καιρό πριν τα blogs.

Οπότε, για εμένα, το αιτιακό κενό είναι ξεκάθαρο: η πτώση των παραδοσιακών μέσων ήταν αυτή που δημιούργησε τη μεγάλη ανάγκη την οποία κάλυψαν τα μπλογκ. Οι κυκλοφορίες των εφημερίδων έπεφταν και η τηλεόραση δεν κάλυψε ποτέ το κενό. Και, ξαφνικά, τα blogs μπήκαν στη μέση, διότι μπορούσαν να είναι τόσο αναλυτικά όσο οι εφημερίδες και τόσο άμεσα όσο η τηλεόραση.

Όταν παρακολουθούσαμε αποσβολωμένοι τον δεύτερο πόλεμο του Ιράκ, φάνηκε ξεκάθαρα πόσο διαφορετική εικόνα πρόσφεραν δυο-τρία blog Ιρακινών σε σχέση με αυτή των μεγάλων δικτύων. Παρά τη φτώχια των μέσων και της πληροφόρησης, τα blogs στην ουσία έδειξαν τη γύμνια των μέσων και τον μονομερή χαρακτήρα τους. Όταν ο Juan Cole, ένας ακαδημαϊκός στα βάθη των ΗΠΑ, έκανε καλύτερες, βαθύτερες και ποιοτικότερες εκτιμήσεις από όλα τα τμήματα εξωτερικών αναλύσεων όλων των δικτύων και των εφημερίδων, τότε καταλαβαίνουμε πως κάτι προβληματικό υπήρχε σ’ αυτό το σύστημα.

Κι αυτό δημιούργησε ένα αντίβαρο. Όταν το BBC μας πληροφορούσε για τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις των εκατοντάδων χιλιάδων αντιπάλων του Tσάβες στη Βενεζουέλα, ήταν διάφοροι άγνωστοι που σήκωσαν το χεράκι και εξήγησαν αυτό που το BBC δεν είπε ποτέ: πως οι οπαδοί του Τσάβες που κατέβαιναν στο δρόμο μετριούνταν σε εκατομμύρια.

Έτσι αυξήθηκε η αξιοπιστία των blogs. Τόσο γιατί τα παραδοσιακά μέσα απώλεσαν και συνεχίζουν να μειώνουν τη δική τους, όσο και γιατί στα blogs άρχισαν να έχουν πρόσβαση άνθρωποι με ειδικές γνώσεις, που δεν ήταν απαραίτητα κατ’ επάγγελμα δημοσιογράφοι. Και ό,τι έχαναν σε δημοσιογραφικές γνώσεις το κέρδιζαν βάσει της ειδίκευσής τους.

Γιατί ο Juan Cole δεν άρχισε να εμφανίζεται στην τηλεόραση ή να αρθρογραφεί στη WaPost; Διότι διατηρώντας το blog του διατηρούσε την αυτονομία του, που δεν ήταν διατεθειμένος να την ανταλλάξει για το παραπάνω κοινό. Είναι δεδομένο πως στα παλιά μέσα το μήνυμά σου έπρεπε να προσαρμοστεί για να γίνει αποδεκτό. Τώρα, δεν υπάρχει λόγος.

Αυτή η απώλεια του ρόλου του Gatekeeper είναι κάτι που αποδυνάμωσε τα παραδοσιακά μέσα. Για να γίνει κάτι είδηση δεν χρειάζεται πια να περάσει μέσα από αυτά. Καθώς τα νέα μέσα έχουν έναν φωτοστέφανο αθωότητας και ειλικρίνειας, οι άνθρωποι που ασχολούνται μαζί τους το σκέφτονται διπλά να βουτήξουν στον βούρκο της πληρωμένης δημοσιογραφίας. Ακόμα και ο ίδιος ο όρος «έμμισθη δημοσιογραφία» ακούγεται πια σχεδόν σαν βρισιά, όταν παλιότερα ήταν μια δεδομένη σχέση. Άλλωστε και το επίπεδο της επίσημης ειδησεογραφίας έπεσε σ’ ένα στάδιο απλού copy-paste με αποτέλεσμα:

α) ο καθένας μπορούσε να παράγει το επίπεδο της ενημέρωσης που πρόσφεραν τα παραδοσιακά μέσα καθώς όλοι χρησιμοποιούν τις ίδιες πηγές.

β) οι «ειδικοί», δημοσιογράφοι ή μη, δεν είχαν κανένα οικονομικό ή άλλο κίνητρο να παραμείνουν στο μαντρί, κι έτσι να αυτοπεριοριστούν.

Αυτό είναι κάτι που ισχύει εδώ και πολλά χρόνια, αλλά φυσικά είναι τώρα, στις εποχές της κρίσης, που φάνηκε τόσο η έλλειψή του. Λίγο σαν τις χαλασμένες ντιζελομηχανές στη Φουκουσίμα, ήταν ένα ατύχημα που περίμενε να συμβεί.

Κι έτσι, μέσα από αυτή την αποεμπορευματοποίησή της, η ενημέρωση αποκτά ξανά τη χαμένη ουσία της, όχι επειδή γίνεται απαραίτητα καλύτερη, αλλά επειδή παραμένει πιο ανεξάρτητη. Κι αυτό είναι ένα κομμάτι που δεν πρέπει να μας ξεγελά: αν δεν διευρυνθεί με κάποιο δραματικό τρόπο η πρωτογενής πληροφορία, η ποιότητα και το επίπεδο ανάλυσης των ανεξάρτητων μέσων δεν θα μπορεί να ξεφύγει από ένα επίπεδο και πάνω.

Αλλά αυτό είναι κάτι υπερβολικό για να το ζητάμε από τα blogs, καθώς συνεχίζουν να είναι αυτό που πάντα ήταν: ένα εύκολα προσβάσιμο εργαλείο, χωρίς μεγάλες δυνατότητες προσαρμογής, που ήρθε να καλύψει εκ των ενόντων ένα χαοτικό κενό στην ενημέρωση των παραδοσιακών μέσων.

(*) Ο Στάθης Στασινός (techiechan) γράφει στο techiechan.com