Μαρτυρία για το Αντάρτικο στο ΔΣΕ, τη μάχη με τη στέρηση, το θάνατο

Στην πρώτη του έκδοση στα τουρκικά.

MIHRI BELLI, «Καπετάν Κεμάλ, Αναμνήσεις από τον ελληνικό εμφύλιο», μετάφραση στα ελληνικά Φραγκώ Καράογλαν, εκδόσεις Telos (Κων/πολη), σελ. 270

Γραμμένο με το χέρι στην καρδιά για τους συναγωνιστές του στα βουνά της Ροδόπης, μαρτυρία βγαλμένη από τη συμμετοχή του στον ελληνικό εμφύλιο, το βιβλίο αυτό του Μιχρί Μπελλί ξαναβάζει μια σειρά από καίρια ζητήματα σχετικά με την έννοια της απελευθέρωσης, της εθνικής συνείδησης, της Αριστεράς και της κοινωνικής επανάστασης στη γειτονιά των Βαλκανίων.

Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε στα τουρκικά το 1985, με τίτλο Αυτά που έλεγε ο Ρήγας, για να συνδέσει και πάλι τη μοίρα των βαλκανικών λαών μ' έναν μεταρρυθμιστή της οθωμανοκρατούμενης κοινωνίας των Βαλκανίων, τον Ρήγα Φεραίο, που η Αριστερά παραδοσιακά τον φαντάστηκε πρόδρομο εκφραστή της. Επανεκδόθηκε με την προσθήκη υπότιτλου Αναμνήσεις από τον ελληνικό εμφύλιο. Στα τουρκικά έκανε τρεις συνολικά εκδόσεις, ενώ τυπώθηκε και στα αγγλικά. Στην πρόσφατη ελληνική μετάφραση προτάσσεται το επαναστατικό του ψευδώνυμο «Καπετάν Κεμάλ».

Πριν από την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα, σε ηλικία 16 ετών, θεωρούσε και αυτός τους Έλληνες προαιώνιο εχθρό, πεισμένος από τα σχολείο αλλά κυρίως από τις αφηγήσεις του πατέρα του, δικαστικού, βουλευτή και πολεμιστή που διακρίθηκε στον ελληνοτουρκικό πόλεμο (1918-1922), εκείνον που οι τούρκοι εύλογα ονομάζουν και αισθάνονται «απελευθερωτικό». Μετά το πρώτο του ταξίδι στην Αθήνα μεταστράφηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε η μεταπτυχιακή του εργασία στο Πανεπιστήμιο του Μισισιπή είχε θέμα τις οικονομικές επιπτώσεις της ανταλλαγής των πληθυσμών ανάμεσα στις δύο χώρες. Στο εξής θα προσεγγίζει την ελληνική και την τουρκική ιστορία, αλλά και την τρέχουσα πολιτική, από τη σκοπιά του διεθνισμού και του ορθολογισμού. Μέσα από τη μακρά αυτή διαδρομή, ο Μιχρί Μπελλί εντάχθηκε το 1947 στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού. Ακόμη, αντιτάχθηκε σφοδρά, μαζί με άλλες αριστερές δυνάμεις, στην εισβολή στην Κύπρο το 1974 και το 1979 τραυματίστηκε βαριά από ένοπλη επίθεση εθνικιστών και κατέφυγε στο εξωτερικό.

Στο βιβλίο παίρνει θέση για τα μεγάλα ζητήματα της ελληνικής Αριστεράς: για τη διάσκεψη της Γιάλτας, τον Στάλιν και τον σταλινισμό, τη συμφωνία της Βάρκιζας, την απόφαση του ΚΚΕ να απόσχει από τις εκλογές του '46, την απόφαση της 3ης ολομέλειας του ΚΚΕ για την ανάπτυξη του Δημοκρατικού Στρατού στον Γράμμο και το Βίτσι, για τη διαφωνία Βαφειάδη, για τις θέσεις και τη μοίρα των συναγωνιστών του. Μιλά για την καθημερινότητα στο Βουνό, τη μάχη με τη στέρηση, το θάνατο, τον πόνο, τη Φύση και τον τακτικό στρατό, για τον ηρωισμό και τη συναδέλφωση, αλλά και τη λιποταξία και γι' αυτό το συνονθύλευμα της άγνοιας με τον εγωισμό, που ενδημεί και υπονομεύει κάθε πρόοδο. Και ακόμη, περιγράφει συμπεριφορές και συνήθειες, στέκεται με σεβασμό στα αδιέξοδα, τις αντοχές και τις συγκλίσεις των πολιτιστικών καταβολών και των εθνικών χαρακτήρων στα πολυεθνή μονοπάτια της Ροδόπης. Αναφέρεται στη διστακτικότητα των μουσουλμανικών πληθυσμών, των τούρκων και των πομάκων, ειδικά αυτών των τελευταίων που «οι Τούρκοι θεωρούσαν βουλγαρόσπορους» ενώ «Έλληνες και Βούλγαροι τούς καταφρονούσαν επειδή ήταν μουσουλμάνοι». Συναντιέται και συμπορεύεται στο Δημοκρατικό Στρατό με τους μικρασιάτες πρόσφυγες, τους σλαβόφωνους και τους τουρκόφωνους έλληνες. Ανιχνεύει τις οφειλές του τουρκικού εργατικού κινήματος, στους πρώιμους συνδικαλιστές καπνεργάτες της Μακεδονίας. Εν τέλει, διέρχεται από το εθνικό για να βιώσει και να προτείνει το διεθνισμό της αντικαπιταλιστικής πάλης.

Τη σκέψη του διακατέχει η αισιοδοξία και η, χωρίς πάθη, ερμηνεία των ιστορικών ευθυνών και των διαδρομών της Αριστεράς. Είναι μια φωνή που διέτρεξε βιωματικά πολλές δεκαετίες πυκνής ιστορίας, ένας πολίτης της Δημοκρατίας, ένας κομμουνιστής, που αγωνίστηκε σε πολλές πατρίδες για την Αυγή του Ουμανισμού.