Είδαμε τα αεροπλάνα να ρίχνουν βόμβες και να μας σκοτώνουν!

Το κινηματοθέατρο Πάνθεον προπολεμικά, πριν χτυπηθεί από τις ιταλικές βόμβες.

68 χρόνια από την απελευθέρωση της Πάτρας  

Τα δικαστήρια Πάτρας χτυπημένα από τα ιταλικά αεροπλάνα την 28-10-40.

 Ομιλία του Προέδρου της ΕΣΔΙΑ ν. Αχαΐας Π. Γεωργόπουλου

Παν. Γεωργόπουλος.

Με μνημόσυνη δέηση που τελέστηκε στον ΙΝ Ευγελιστρίας Πατρών και με την συμμετοχή των στρατιωτικών και πολιτικών αρχών της πόλης και εκπροσώπων των αντιστασιακών, του ΣΥΡΙΖΑ Αχαΐας, του εμπορικού κόσμου, της τοπικής αυτοδιοίκησης, φορέων κ.α., εορτάστηκε η 68^η επέτειος απελευθέρωσης της Πάτρας στις 4 Οκτώβρη 1944 από τον γερμανικό ζυγό με την συμβολή των ανταρτών του 12^ου Συντάγματος ΕΛΑΣ, που διοικούσε ο συνταγματάρχης Βλάσης Ανδρικόπουλος και το άγημα των Βρετανών αλεξιπτωτιστών υπό τον Τζελικόε. Συμμετείχαν για πρώτη φορά μαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης Κατώτερης.

Ακολούθησε τελετή τρισάγιου που έγινε μπροστά στον άγνωστο στρατιώτη, επί της πλ. Εθν. Αντίστασης (πρώην Όλγας) και στη συνέχεια ο πρόεδρος Παν. Γεωργόπουλος εκφώνησε τον πανηγυρικό της ημέρας, λέγοντας τα παρακάτω:

«Σήμερα  γιορτάζουμε  την επέτειο της απελευθέρωσης της Πάτρας από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής. Ήταν 4 Οκτωβρίου 1944. Αλλά επίσης σήμερα είναι η επέτειος απελευθέρωσης της Πάτρας από τον οθωμανικό ζυγό, που στις 4 Οκτωβρίου 1828 ο Γάλλος στρατηγός Μαιζών με τις λεύγες του αποβιβάστηκε στην Άνθεια Πατρών.

Τέσσερα χρόνια πιο πριν, στις 28 Οκτωβρίου 1940, περίπου  στις 9 το πρωί στο πρώτο διάλειμμα του σχολείου μας, στο Στρούμπειο, είδαμε τα ιταλικά αεροπλάνα να πετούν πάνω απ΄ το κεφάλι μας, να ρίχνουν βόμβες και να μας σκοτώνουν χωρίς να γνωρίζουμε τι συμβαίνει.

Έτσι απλα. Σκοτωναν παιδια, σκοτωναν μαναδες, σκοτωναν πατεραδες, σκοτωναν  τα αδελφια μας χωρις να γνωριζει κανεις το γιατι. Αυτη ηταν η αρχη του πολεμου.

Η Μουσική μπάντα του 12ου ΕΛΑΣ μπαίνει στην Πάτρα.

Απο τοτε, περασαν  68 χρονια, και παντα φερνουμε στη μνημη μας τις ασχημες ημερες της κατοχης, και τις τελευταιες μερες των γερμανικων στρατευματων κατοχης εδω στην Πατρα.

Οι παππουδες και οι δασκαλοι σας κατι θα σας εχουν πει για εκεινη την εποχη.  Η δικη μου γεννια ηταν στην σημερινη δικη σας ηλικια. Έτσι  θυμομαστε, πολυ καλα εκεινη την εποχη και τα δυσκολα χρονια που ζησαμε τοτε.

Παρακαλω να με συγχωρεσουν  οι  κ.κ. παρισταμενοι ενηλικες του 13^ου Λυκείου, 9^ου Πρότυπου Γυμνασίου, 20^ου και 11^ου Δημοτικών Σχολειων, που απευθυνομαι προς τα παιδια μας, που τιμουν σημερα αυτη την ημερα με την παρουσια τους. Την ημερα που λευτερωθηκε η Πατρα.                                       

Ας γυρισουμε ομως παλι πισω στην αρχη του πολεμου, σ΄ εκεινο το ερωτημα που κανεις μας δεν ηξερε να απαντησει, δηλαδη γιατι  οι Ιταλοι επιτέθηκαν στη χώρα μας. Τι ηθελαν απο εμας. 

 Αργοτερα ο λαος μας το εμαθε και αυτο.  

Ντοκουμέντο της ΕΣΔΙΑ.

 Ήθελαν, λεει, με αρχηγο τους τον Μουσολινι  να τους αφησουμε να πατησουν το ποδι τους στη χωρα μας, γιατι ετσι νομιζαν αυτοι. Επειδη, λεει, ησαν πιο ισχυροι. Γιατι, κατα την αποψη τους ο τροπος που πρεπει να ζει μια χωρα, ενα κρατος, ενας λαος, μια κοινωνια, συμφωνα με την ιδεολογια τους – φασισμο την ελεγαν – ηταν ο καλυτερος. Και ηθελαν να μας τον επιβαλουν και σ΄ εμας. Νομιζαν οτι θα φτανανε μεσα σε μονο μια μερα απο την Αλβανια στην Αθηνα. Έτσι νομιζαν. Γιατι, λεει, αυτοι ησαν πολλοι κι εμεις λιγοι.

Έγινε ομως ακριβως το αντιθετο. Και εκει που νομιζαν οτι θα πανε περιπατο στην Αθηνα, βρεθηκαν κυνηγημενοι απο τον στρατο μας να τρεχουν πισω προς τα Τιρανα, και τα φανταρακια μας θα τους πετουσαν στη θαλασσα της αδριατικης, αν δεν τους εσωζε την τελευταια στιγμη  ο συμμαχος τους, η Γερμανια του Χιτλερ, που ειδαν  οτι οι φιλοι τους οι Ιταλοι χανουν τον πολεμο νικημενοι απο τους λιγους Έλληνες.

Έτσι και οι Γερμανοι επιτεθηκαν και αυτοι στην Ελλαδα με μεγαλη στρατιωτικη δυναμη και η πατριδα μας, υστερα απο ηρωικη αντισταση στα οχυρα του Ρουπελ και στην Κρητη, στο τελος δεν αντεξε και κυριευτηκε απο τους Γερμανους. 

Ετσι, αρχισε η κατοχή. και η Ελλαδα για τα επομενα τρεισήμισι περιπου χρονια ηταν σκλαβωμενη απο τους Γερμανους, τους Ιταλους και τους Βουλγαρους. 

Η κατοχη  στην Ελλαδα απο τα φασιστικα στρατευματα προξενησε πολλα κακα και συμφορες.  Ο κοσμος πεθαινε απο την πεινα και την ασιτια. Η ελευθερια ηταν ανυπαρκτη. Δεν υπηρχε ατομικη ελευθερια. Δεν υπηρχε ελευθερια λογου, ελευθερια τυπου, ελευθερια επικοινωνιας, ελευθερια εκφρασης. Δεν υπηρχαν ανθρωπινα δικαιωματα.  

Ο δήμαρχος Πατρέων Γ. Δημαράς.

Ειμασταν στο ελεος και στη δικαιοδοσια ακομα και του τελευταιου απλου στρατιωτη του κατακτητη. Η περιουσια σου και η ζωη σου δεν ειχε καμια αξια. Οι Έλληνες πολιτες βασανιζονταν, φυλακιζονταν και εκτελουνταν χωρις καμια αιτια. Οι πολεις και τα χωρια καιγονταν. Τιποτα δεν εμενε ορθιο.

Τοτε ο λαος ειδε πως ο μονος τροπος για να γλυτωσει απο τους κατακτητες και για να λευτερωσει  την Ελλαδα επρεπε να πολεμησει  με καθε τροπο και καθε μεσο. Και αυτο εκανε.

 Ιδιαίτερα στην περιοχή μας, το ανταρτικο του 12^ου Συντάγματος Ε.Λ.Α.Σ., (Ελληνικου Λαϊκου Απελευθερωτικου Στρατου) που διοικούσε ο συνταγματάρχης Βλάσης Ανδρικόπουλος και η οργανωση του Εθνικου Απελευθερωτκου Μετωπου  (Ε.Α.Μ.) εκαναν τη ζωη των κατακτητων κολαση, πολεμοντας τους στα βουνα και στους καμπους με δολιοφθορες στις συγκοινωνιες, στα λιμανια και οπου αλλου κτυπουσαν.

Το αποτελεσμα ηταν ο εχθρος να φευγει απο την υπαιθρο και μαζι με τους ντοπιους συνεργατες τους  (γιατι παντα υπηρχαν οι προδοτες) να καταφευγουν και να οχυρωνονται μεσα στις  πολεις, ενω πλεον ολη σχεδον η υπαιθρος εμεινε ελευθερη.

Μικρό στιγμιότυπο από τον εκκλησιασμό.

Έτσι και εδω στην Πατρα οι ανταρτες ειχαν φτασει εξω και γυρω απο την πολη στα κοντινα χωρια. στο Μιντιλογλι, στις Ιτιες, στην Οβρυα, στον Γλαυκο, στα Μποζαιτικα, στο Καστριτσι, στην Εγλυκαδα, στο Σουλι και το Γηροκομειο. Ακομη και μεσα στις συνοικιες της Πατρας, που έμπαινε παραμονές της απελευθερωσης ο θρυλικος Νικήτας (Νικος Πολυκράτης) ανθυπολοχαγός επ’ ανδραγαθία στο Αλβανικο Μέτωπο, κάθε βράδυ χτυπούσε με την ομάδα κρούσης του, ακόμη και μέσα στους στρατώνες τους, τούς ταγματασφαλίτες του Κουρκουλάκου, συνεργάτης των Γερμανών. 

Τελος, και με την βοηθεια των Άγγλων αλεξιπτωτιστων που ειχαν πεσει στον επελευθερωμενο απο τον ΕΛΑΣ  Άραξο, με οδομαχιες μεσα στην Πάτρα απο την 1^η μεχρι την 4^η Οκτωβριου η πόλη λευτερωθηκε στις 4 το πρωι και οι τελευταιοι γερμανοι , νικημενοι, οσοι γλυτωσαν, εφυγαν με πλωτα μεσα για την Ιτέα.

Μεσα σ’ αυτα τα τεσσερα χρονια η Πατρα πληρωσε βαρυ τιμημα σε ζωες.

Απο τους ιταλικους αεροπορικους βομβαρδισμους σκοτωθηκαν 213 ατομα.

Στο αλβανικο μετωπο επεσαν πολεμοντας τους Ιταλους 406 μαχητες απο τον νομο Αχαΐας.

Απο την πεινα και την ασιτια πεθαναν 127 ατομα.

Εκτελεστηκαν  απο τους ιταλους φασιστες, τους γερμανους ναζι και τους ελληνες συνεργατες τους  136 πατριωτες.

Τελος, στη μαχη της Πατρας 25 αμαχοι και ενας ανταρτης σκοτωθηκαν στις οδομαχιες.

Ας ειναι αιωνια η μνημη ολων αυτων που εδωσαν το αιμα τους για την λευτερια».    

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ

Εκπρόσωπος του Φρούραρχου Πατρών ταξίαρχου Θεόδ. Μπερέτη.

Γιώργος Μόσχος, από την ΕΣΔΙΑ.

Μιχ. Σιδηρόπουλος εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ.

Πέτρος Κομματάς από τον ΠΣΑΕΕΑ.

Οι αρχές της πόλης και οι φορείς.

Μία ακόμη άποψη.

Επίσης μία άλλη άποψη.

Παραστάτες πατραϊκών σχολείων στο βάθρου του ηρώου.

Παραστάτες στην πλατεία Εθν. Αντίστασης.

Μαθητές δημοτικών

Ένα ακόμη στιγμιότυπο.