H post mortem θυσία του Ανδρέα Παπανδρέου

Του ΟΜΗΡΟΥ ΤΑΧΜΑΖΙΔΗ

Το πρόσωπο: Αντιφατικές πολιτικές προσωπικότητες, όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου αποτελούν, για καιρό, σημείο τριβής και πόλωσης, ειδικότερα σε πολιτικούς πολιτισμούς, όπως ο ελληνικός.

Καθημερινώς εκδιπλώνεται ενώπιον μας ένας ακατέργαστος παραλογισμός αναφορικώς με το συγκεκριμένο πρόσωπο: κάποιοι επαναφέρουν στη δημοσιότητα ως υπόρρητο αίτημα την post mortem θυσία του συγκεκριμένου πολιτικού.

Ο καθρέπτης των πρωθιερέων: Ένα σημαντικό τμήμα της διανόησης αναγνωρίζει στο βάθος του καθρέφτη της κρίσης, τον υποτιθέμενο κύριο υπεύθυνο για την καταστροφή της χώρας και επιζητεί με πρωτόγονη μανία  εκδίκηση: οι ευθύνες αποδίδονται στη «μεταπολίτευση», η οποία αυθαιρέτως συνοψίζεται στο περίφημο «σύστημα ΠΑΣΟΚ» και από το βάθος της  χύτρας των  διαφόρων αλχημιστών αναδύεται κάθε φορά στην επιφάνεια του σημερινού πολιτικού και κοινωνικού χυλού  η μορφή-αίτιο της σημερινής μας καταστροφής – του Ανδρέα Παπανδρέου.

Πρωθιερείς της ποικιλώνυμης συντηρητικής διανόησης υποτάσσουν το επιστημονικό κριτήριο στην πολιτική σκοπιμότητα και αποφαίνονται: ιδού ο ένοχος – αλλά στον καθρέπτη του σημερινού παρόντος επιβεβαιώνουν απλώς  τις «βεβαιότητές» τους, εκείνες τις άστοχες παρατηρήσεις και κρίσεις τους για τα  πολιτικά και κοινωνικά μας πράγματα.

Οι «ανύποπτοι»: Οι κυριακάτικες επιφυλλίδες παρέχουν μια εικόνα  των αδυναμιών της δειλής και κομψευόμενης διανόησης του τόπου, η οποία αρνείται να ανακαλύψει στα είδωλα του καθρέφτη της κρίσης τον εαυτό της: στο εξής θα πληθαίνουν διαρκώς οι αφελείς και πρόχειρες  δικαιολογίες πολλών εκπροσώπων της  με την επίκληση μιας καθόλα ύποπτης ανυποψίας –  τούτα σε μια πρώτη ανάγνωση του παρόντος.

Σε μια δεύτερη  τούτη η ανυποψία  καταφαίνεται ως προσπάθεια ελέγχου του παρόντος και του μέλλοντος: οι μηχανισμοί χειραγώγησης δεν γνωρίζουν από αγραναπαύσεις – πριν ακόμη οι αμερικανικοί μηχανισμοί προπαγάνδας επινοήσουν την έννοια των embedded journalists, οι «αρχαϊκοί» ελληνικοί μηχανισμοί ελέγχου του συστήματος πληροφόρησης διέθεταν τους δικούς τους  embedded intellectuals.

Τούτοι ευρίσκονται και σήμερα σε πλήρη διάταξη και επιχειρούν να προσωποποιήσουν την καταστροφή του τόπου: στο στόχαστρο ευρίσκεται το όνομα «Παπανδρέου» - είναι φανερό ότι κάποιοι μεθοδεύουν έναν συμβολικό θάνατο. 

Η μνήμη: Ο στόχος είναι προφανής:  είναι όλες εκείνες οι συνδηλώσεις, οι οποίες συνδέονται με το συγκεκριμένο όνομα και οι οποίες στις  σημερινές συνθήκες της κοινωνικής ισοπέδωσης εξακολουθούν να ακτινοβολούν ελπίδα – η μνήμη πρέπει να παραπλανηθεί για να αποπλανηθεί μαζί της και η ελπίδα.

Για τούτο επιστρατεύονται οι επιστημονικές «υπογραφές» στα κυριακάτικα φύλλα: για να ερμηνεύσουν το παρελθόν σύμφωνα με τα κυρίαρχα πολιτικά και κοινωνικά προτάγματα- υπό το πρίσμα της «μεταφυσικής υποκρισίας» περί σωτηρίας της πατρίδας, όπως βαυκαλίζεται το νεοφιλελεύθερο ιερατείο και οι συνοδοιπόροι του.  

 Οι «Αριστεροί» συναγωνιστές: Δεν είναι μόνο οι embedded intellectuals, οι οποίοι επιζητούν μια συμβολική ανθρωποθυσία: η υποτιθέμενη οδός της κάθαρσης έχει προϊστορία και η λέξη ηχεί σήμερα στην επανάληψή της σαν κακοστημένη φάρσα, σαν μια μεταχρονολογημένη εκδοχή της ετερόκλητης συμμαχίας του καθαρτηρίου του 1989 -  όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου πέρασε σύριζα από τον ατιμωτικό συμβολικό θάνατο, τον οποίο μεθόδευε ο «αρχάγγελος της κάθαρσης» με τα χερουβείμ και σεραφείμ της παλαιοκομουνιστικής Αριστεράς.

 Το σχήμα ευρίσκεται και σήμερα σε πλήρη ανάπτυξη: οι ευαγγελιστές της (μετα)σταλινικής Αριστεράς επιχειρούν να αρδεύσουν νομιμοποίηση από την  αγανάκτηση και την οργή των λαϊκών στρωμάτων, αλλά αδυνατούν να τη μετουσιώσουν σε εποικοδομητική προγραμματική πρόταση – η συμβολική ανθρωποθυσία υπόσχεται διάρκεια στην άνευ προγράμματος πολιτική επιρροή επί των λαϊκών εργατικών στρωμάτων.

Για αυτό: ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός με την post mortem συμβολική «πολιτική» ανθρωποθυσία του Ανδρέα Παπανδρέου- η παραγνώριση, για μια ακόμη φορά, του πραγματικού πολιτικού και κοινωνικού αντιπάλου είναι ολοφάνερη και αναδύεται ανάγλυφα στις λεπτομέρειες της καθημερινής πολιτικής πράξης.

Είναι προφανές ότι ο (μετα)σταλινικός μεσσιανισμός δε δύναται να υπερβεί τις αγκυλώσεις του: ο Ανδρέας Παπανδρέου εξακολουθεί να θεωρείται σφετεριστής των οραμάτων της Αριστεράς, εφόσον η ίδια θεωρεί εαυτήν, ελέω «Ιστορίας», φορέα  της λαϊκής θελήσεως – είναι επόμενο να επιχειρείται ο συμβολικός θάνατος εκείνου του πολιτικού, ο οποίος εν μέσω της  πολιτικής και ιδεολογικής κατίσχυσης του νεοφιλελεύθερου δόγματος συνέχισε να αυτοπροσδιορίζεται ως σοσιαλιστής.

Και επειδή δεν ημπορούν να θυσιάσουν τον ίδιο και ότι τούτος εξακολουθεί να σημαίνει στη συνείδηση των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων, επιχειρούν να θυσιάσουν ένα υποκατάστατό του: το όνομα «Παπανδρέου» - η συμβολική ανθρωποθυσία επιχειρείται μέσω της «ονοματοθυσίας».

Τούτη η οπτική θα εξηγούσε πολλές εφήμερες επικοινωνιακές πολιτικές πρακτικές δυσφήμησης του ονόματος «Παπανδρέου»: η περίπτωση μετατροπής του συγκεκριμένου ονόματος σε αποδιοπομπαίο τράγο για όλα τα δεινά που υφιστάμεθα υπόσχεται «δεξιά» και «αριστερά» πολιτική μακροημέρευση και ανέξοδη κυριαρχία.

Το κοινωνικό υπέδαφος: Από την άλλη η μικροαστική κοινωνική συνείδηση, μετά τη μακροχρόνια αποχαύνωση της στις συνθήκες του panem et circenses, προσπαθεί να συνέλθει από το εφιαλτικό hang over αναζητώντας και αυτή εξιλαστήριο θύμα: όπως νοσταλγεί για την εμφάνιση των υποτιθέμενων μεγάλων πολιτικών ηγετών, γοητεύεται και από το ενδεχόμενο να υπάρξει ένα εξιλαστήριο θύμα, κάτι σαν «ισοδύναμο» αντίστοιχο προς το μέγεθος της καταστροφής – ευεπίφορη καθώς είναι προς τη συμβολική βία, δυνάμεθα να εικάσουμε ότι θα ικανοποιηθεί απλώς και μόνο με τη θυσία ενός υποκατάστατου, ενός ονόματος.

 Το όνομα «Παπανδρέου» φαίνεται ότι ενδείκνυται για να εξορκιστεί το παρελθόν, παλαιό και πρόσφατο: εξακολουθεί και ασκεί μια γοητεία για εκδίκηση και αναμοχλεύει πολιτικά πάθη, προκαταλήψεις και στερεότυπα, ξύνει ανεπούλωτες πληγές – το πιο ενδιαφέρον όμως είναι ότι εξακολουθεί και δημιουργεί προσδοκίες, εκεί που τώρα φωλιάζουν οι διαψεύσεις.

Τούτος είναι ο λόγος, για τον οποίο εξακολουθεί και πυροδοτεί το θυμικό της ακατέργαστης πολιτικής και κοινωνικής συνείδησης: αναμοχλεύει, δεξιά και αριστερά στον πολιτικό πολιτισμό μας, όλες τις στρώσεις της συσσωρευμένης μνησικακίας – οι χρονολογίες καταγράφουν τις ενεργοποιήσεις της επιλεκτικής μνήμης (1944, 1961,1963,1965,1974,1981,1989).

Οι δημόσιες επιθέσεις στους απογόνους «φορείς του ονόματος» υπαγορεύουν το προεόρτιο τελετουργικό της μεθοδευόμενης συμβολικής post mortem ανθρωποθυσίας: οι άνθρωποι θυσιάζουν πάντοτε τα πολυτιμότερα αγαθά τους  και η θυσία ενός «ονόματος» αφορά σε κάτι πολύ σημαντικό- η λαϊκή θυμοσοφία έχει επίγνωση του γεγονότος, «για ένα όνομα ζούμε»… Σήμερα επιχειρείται από τη συντηρητική Δεξιά και τη συντηρητική Αριστερά, η θυσία του ονόματος ενός νεκρού: μεθοδεύεται η θυσία της υστεροφημίας του – προς την οποία ο εκλιπών, ως φορέας μιας  ισχυρότερης θέλησης για εξουσία, δεν έδωσε εν ζωή και μεγάλη σημασία.

Οι ελίτ: Είναι προφανές: το συγκεκριμένο όνομα δύναται να λειτουργήσει ως ισοδύναμο απέναντι στην παρούσα καταστροφή της χώρας – ο αποδιοπομπαίος τράγος έχει εντοπισθεί και η συμβολική τιμωρία του θα απαλύνει τις προφασισμένες ή υπαρκτές ενοχές των εκπροσώπων  διαφόρων διανοητικών ελίτ του τόπου.

Οι εκπρόσωποί τους συνεχίζουν να αποστρέφουν τρομοκρατημένες το βλέμμα από τον καθρέφτη της κρίσης: όταν αντικρίζουν το είδωλό τους – αντιθέτως είναι ιδιαίτερα απερίσκεπτοι και φλύαροι όταν αναφέρονται σε άλλους.

Έτσι η ποικιλώνυμη διανόηση της χώρας φαίνεται να βυθίζεται καθημερινώς στη δειλία της απέναντι στη γνώση, συμβιβάζεται με τη μέτρια κατάσταση των πραγμάτων της, βολεύεται με την ηθική χλιαρότητά της και εκτονώνεται στην κοντόθωρη «πολιτική» της υπερδραστηριότητα: οι καθρέπτες της κρίσης θολώνουν από τα αγχωμένα και φοβισμένα χνώτα της.  

Βλ. και τα σχετικά άρθρα στο Διαδίκτυο:

«Η κατάσταση των πραγμάτων και η πολιτική επιταγή των καιρών»

« Το υβρίδιο της «κεντροαριστεράς» και άλλα συναφή»

«Το υβρίδιο της «κεντροαριστεράς»  και η σοσιαλιστική αριστερά»

«Η κατάσταση των πραγμάτων και η άβυσσος του ελληνικού αδιεξόδου»

«Η κατάσταση των πραγμάτων μετά την αποψίλωση του λόγου»

«Οι λυκοφιλίες των συντηρητικών»

[Διανεμήθηκε αρχικώς στους δημοτικούς συμβούλους σε συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, αναρτήθηκε κατόπιν στην ιστοσελίδα του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ και δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 9 Ιανουαρίου 2013 στην αθηναϊκή εφημερίδα «6μέρες»]

«Το υβρίδιο της «κεντροαριστεράς» και οι λόγιοι υποστηρικτές του»

«Η κατάσταση των πραγμάτων και η ελληνογερμανική σχέση»