Η επαναστατικότητα του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ

Φωτογραφία Αρχείου.

Tου ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΚΟΥ

     (από το lef.gr)

Ο “Ριζοσπάστης” επέκρινε το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ ως πρόγραμμα «καραμπινάτης αστικής διαχείρισης», που προβλέπει «ψίχουλα για τα λαϊκά στρώματα» ενώ τροφοδοτεί την «πλουτοκρατία με ζεστό παραδάκι». Παρακάμπτοντας χοντρές διαστρεβλώσεις και αποσιωπήσεις, αξίζει να εξηγηθεί, έστω και ακροθιγώς, γιατί το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, παρόλο που φαίνεται ως πρόγραμμα αστικής διαχείρισης, δεν παύει να είναι άκρως επαναστατικό.

Είναι αλήθεια ότι δεν προκρίνεται ο άμεσος σοσιαλιστικός μετασχηματισμός. Αυτό όμως συμβαίνει διότι λαμβάνεται υπόψη ο συσχετισμός (οικονομικής, πολιτικής και ιδεολογικής) δύναμης στην Ελλάδα και διεθνώς. Άλλωστε, αν για να επικρατήσει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής απαιτήθηκαν κάμποσοι αιώνες, δεν θα μπορούσε να ισχύει το αντίθετο για τον σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής. Όπως μας έμαθε η εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης και μελετητές της (π.χ. ο Μπετελέμ), ακόμα κι αν κρατικοποιηθούν τα μέσα παραγωγής δεν σημαίνει ότι παύουν οι καπιταλιστικές σχέσεις και η εκμετάλλευση της εργασίας. Το ζήτημα είναι εάν η κυβέρνηση στηρίζει την αθλιότητα και τους πρωτεργάτες του καπιταλισμού (η UNICEF ανακοίνωσε πρόσφατα ότι κάθε δύο λεπτά πεθαίνει μία μητέρα και 30 μικρά παιδιά) ή εάν μεροληπτεί υπέρ της εργασίας και διανοίγει την προοπτική του σοσιαλισμού. Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ κάνει το δεύτερο.

Στον καπιταλισμό, η υφαρπαγή της υπεραξίας από τους παραγωγούς γίνεται πρωτογενώς στους τόπους εργασίας (μισθοί κ.λπ.), δευτερογενώς με τον προϋπολογισμό (δομή δημοσίων εσόδων και δαπανών) και τριτογενώς εξαιτίας διαφθοράς και διαπλοκής. Η πολιτική του Μνημονίου εντείνει την υφαρπαγή και στα τρία επίπεδα. Αντίθετα, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ προωθεί σε κάθε επίπεδο μιαν αναπτυξιακή αναδιανομή προς την εργασία. Πρωτογενώς, προβλέπονται αυξήσεις μισθών (κατ’ αρχάς των κατώτατων) και συναφών επιδομάτων και νομική ενίσχυση της προστασίας των εργασιακών σχέσεων. Δευτερογενώς, προβλέπεται άρση της φορολογικής ασυλίας του συσσωρευμένου πλούτου και των υψηλών (κατά τεκμήριο από κεφάλαιο) εισοδημάτων, μετατόπιση φορολογικού βάρους προς τους οικονομικά ισχυρούς, καθώς και αναδιάρθρωση των δημοσίων δαπανών σε όφελος του κοινωνικού κράτους και των δημοσίων επενδύσεων. Εκτός από την αναδιάρθρωση αυτή, προτείνονται επίσης συγκεκριμένες αλλαγές στο πολιτικό σύστημα με στόχο την πάταξη της διαπλοκής και της διαφθοράς.

Βέβαια θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς ότι τα παραπάνω αποτελούν στοιχεία που κάθε αστικό κράτος που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να διασφαλίζει στους πολίτες του. Η ένσταση αυτή όμως παραβλέπει την ιδιαιτερότητα της συγκυρίας (βαθιά καπιταλιστική κρίση) και τους τρόπους που οι αστικές δυνάμεις αντιδρούν σε τέτοιες περιόδους κρίσης (ολομέτωπη επίθεση στην εργασία και τον δημόσιο πλούτο ώστε να μετριαστούν οι ζημιές και να αποκατασταθούν ικανοποιητικές συνθήκες συσσώρευσης). Το πρόγραμμα αναπτυξιακής αναδιανομής του ΣΥΡΙΖΑ κινείται στον αντίποδα αυτής της αστικής στρατηγικής απέναντι στην κρίση ενισχύοντας παντοιοτρόπως τις δυνάμεις της εργασίας, κυρίως στο πεδίο της ταξικής πάλης.

Υπάρχουν τουλάχιστον τρία επιπλέον στοιχεία που διαφοροποιούν το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ από αυτό των αστικών κομμάτων.

α) Προϋπόθεση για την επιτυχία του προγράμματος, ιδιαίτερα των ριζικών μετασχηματισμών (σε φορολογία, δημόσια διοίκηση κ.λπ.), είναι η ευρύτατη λαϊκή συνέργεια. Αυτό, σε συνδυασμό με τη διεύρυνση του δημόσιου χώρου, τον δημοκρατικό - εργατικό έλεγχο, τους συμμετοχικούς προϋπολογισμούς και την ενίσχυση των συλλογικών πρωτοβουλιών για δίκτυα αλληλεγγύης απονεκρώνει τον σκληρό ιδεολογικό πυρήνα του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού: τον ατομικισμό. Έτσι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις να επικρατήσουν ιδεολογικές πρακτικές ικανές να στηρίξουν τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό.

β) Εκτός από το κοινωνικό κράτος, ο δημόσιος χώρος διευρύνεται και στο οικονομικό πεδίο μέσα από νέου τύπου δομές (νέος τρόπος λειτουργία δημόσιων τραπεζών και επιχειρήσεων, επιχειρήσεις συνεταιριστικές, κοινωνικής οικονομίας, υπό τον άμεσο έλεγχο των εργαζόμενων). Αυτό, εκτός των άλλων, ενισχύει τις δυνατότητες για αποεμπορευματοποίηση αγαθών και υπηρεσιών, και για συγκρότηση και επικράτηση σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.

γ) Η προτεραιότητα του προγράμματος για μια οικονομία των κοινωνικών αναγκών αποκαθιστά έναν ουσιώδη ανορθολογισμό του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής που πιστεύω ότι στο μέλλον θα απασχολήσει επί μακρόν την ιστορική επιστήμη: το να αποτελεί πρωτεύοντα ρόλο της οικονομικής δραστηριότητας η αέναη συσσώρευση κεφαλαίου παρά η κάλυψη κοινωνικών αναγκών.

Καθώς το πρόγραμμα είναι πράγμα δυναμικό και δεδομένου ότι η μνημονιακή καταστροφή συνεχίζεται δριμύτερη, στη νέα εποχή που εισήλθε ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ μετά τις εκλογές, οφείλουμε διαρκώς να ενισχύουμε τη δημοκρατική λειτουργία και την κοινωνική γείωσή μας ώστε τα παραπάνω προγραμματικά στοιχεία επαναστατικότητας να εμβαθύνουν.