Χρυσές σελίδες Αντίστασης από την Ιστορία της Πάτρας στην Κατοχή

Ο 89χρονος Πατρινός πρώην σαμποτέρ Μιχ. Μιχαλόπουλος μιλά για την σχέση του με τον εκτελεσμένο αγωνιστή Πατρινό δικηγόρο Κ. Πρεβεδούρο.

Τον Νοέμβρη του 43, το Πατρινόπουλο Μιχ. Κατραβάς πέφτει θύμα της ωρολογιακής βόμβας που προόριζε για το ιταλικό πλοίο στο λιμάνι της πόλης

 Ο 89χρονος Πατρινός σαμποτέρ Μιχ. Σωτ. Μιχαλόπουλος, θυμάται και αφηγείται το γεγονός σήμερα 69 χρόνια από τότε

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΥ

Ο ΗΡΩΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΡΑΒΑΣ.   Τον Νοέμβρη του 1943, δύο μήνες μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, ο 29χρονος Πατρινός Μιχ. Κατραβάς του Ανδρέα και της Χρυσάνθης, άγαμος, σιδηροδρομικός στο επάγγελμα, μηχανικός-εφαρμοστής, που προπολεμικά έχει κάνει την ναυτική θητεία του στα υποβρύχια και είναι ενταγμένος στην ομάδα του υπολοχαγού του ΣΜΑ, «Βαγγέλη» Βανδουλάκη, πέφτει θύμα της δικής του ωρολογιακής βόμβας. Ήταν τύπου χελώνας και από αυτές που αφού του τις όπλιζε ο «Βαγγέλης», τις φορούσε στον λαιμό και με βουτιά μέσα στην νύχτα, έφτανε κολυμπώντας στο πλοίο και την κολλούσε στα ύφαλα του εχθρικού πλοίου. 

Ο σαμποτέρ του ΣΜΑ "Βαγγέλης"

       Οι βόμβες αυτές ρυθμίζονταν για να σκάσουν όταν το πλοίο θα είχε βγει στο πέλαγος. Και ζημιά να μην γίνει μέσα στο λιμάνι και να μην υποψιαστούν οι κατακτητές ότι η βάση της οργάνωσης βρίσκεται στην Πάτρα. 

   Η ομάδα των έξι νέων Μιχ. Κατραβάς, Μιχάλης Μιχαλόπουλος, Βασ. Σακελλαρίου (συνελήφθη από την ΟΠΛΑ στην Κόρινθο, διαφεύγοντος του Μιχ. Μιχαλόπουλου και εκτελέστηκε στο Κούμανι), Βασίλης Μενύχτας (εκτελέστηκε στις 6-4-44 από τους Γερμανούς στου Μουρτζούχου). Σπύρος Αλαμάνος και  Ανδρ. Σκαρπέτας (εκτελέστηκε στο Δαφνί στις 8 Σεπτεμβρίου 1944) ήταν εκπαιδευμένη από τον σαμποτέρ του ΣΜΑ  υπολοχαγό «Βαγγέλη» Βανδουλάκη, Κρητικό στην καταγωγή και πάντα εναλλάξ μόνον ο ένας έπεφτε στην θάλασσα, ενώ οι υπόλοιποι περίμεναν στην ακτή. Στην ομάδα που διατηρούσε επαφή με τον «Βαγγέλη» Βανδουλάκη ήσαν κι άλλοι Πατρινοί, αλλά δεν έβαζαν όλοι βόμβες. Ήσαν ενταγμένοι στις πληροφορίες, στην παρακολούθηση στόχων κ.ά.π.

        Εκείνο το βράδυ της 1 Νοεμβρίου, ήταν η σειρά του Βασ. Σακελλαρίου να «βουτήξει». Τότε η μάντρα του λιμανιού έφτανε μέχρι το βόρειο σημείο του κτιρίου του σημερινού σιδηροδρομικού Σταθμού, στην οδό Κολοκοτρώνη. Το πλοίο μήκους 50 μέτρων ήταν πλευρισμένο στην απόσταση από την Ζαΐμη μέχρι την Κολοκοτρώνη. Απέναντί του βρίσκονταν ο παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός που διατηρούσε ένα μικρό εξωτερικό φως, με την άδεια των Γερμανών. 
      

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ

 Ήταν σούρουπο και μόλις άρχιζε να νυχτώνει. Βουτάει στα ξέβαθα ο Μ. Σακελλαρίου με την 5 κιλών βόμβα και περιμένει, διότι αυτό το φως του Σταθμού δημιουργεί αντανάκλαση στην επιφάνεια της θάλασσας και φωτίζει προς το πλοίο, ένα ιταλικό νοσοκομειακό, που είχε λάβει μέρος στην επιχείρηση των Γερμανών, τον Σεπτέμβριο του 1943, κατά της ιταλικής μεραρχίας Άκουϊ, στην Κεφαλονιά. 
       Ενώ περίμεναν ευκαιρία  και οι σύντροφοί του, έρχεται με μικρή ταχύτητα ένα τρένο της γραμμής, προκειμένου να σταυθμεύσει λίγα μέτρα πιο πέρα. Ο Κατραβάς, ως πρώην σιδηροδρομικός, κάνει σήμα στον οδηγό να σταματήσει. Τον πλησιάζει και του ζητά μισή ώρα καθυστέρηση, ώστε με τον όγκο του να εμποδίσει το φως του Σταθμού. Συμφωνεί ο μηχανοδηγός, αλλά εντοπίζει την ομάδα ο γνώριμος του Μιχαλόπουλου, φύλακας του Τελωνείου, την θεωρεί ύποπτη και την ρωτά. Ο Μιχ. Κατραβάς προτείνει να τον σκοτώσουν, για να εκτελεστεί το σχέδιο, καθ’ ότι είχε δώσει πατριωτικό λόγο στον «Βαγγέλη». Οι άλλοι διαφωνούν. Το τρένο φεύγει και το εγχείρημα δεν τολμείται.

Έγγραφο από το Αρχείο της πατραϊκής οινοποιΐας ΑΧΑΪΑ ΚΛΑΟΥΣ.

       Αποφασίζουν επιστροφή από την Κολοκοτρώνη. Την βόμβα παραλαμβάνει ο Κατραβάς. Θα την απενεργοποιήσει αφού την πάρει στην κάμαρά του, που είχε νοικιάσει στο τέλος της οδού Κανακάρη, οκτώ τετράγωνα πιο πάνω, από την Αρχοντούλα Κατριβέση. Όλοι οι άλλοι τραβούν για τα σπίτια τους.
«Τον είχα φάει όλο τον δρόμο, τον Μιχάλη. Πρόσεχε, όταν πας σπίτι να την αφοπλίσεις. Μην το παραμελήσεις. Εντάξει μωρέ, μου έλεγε. Όλο αυτό μου λες, θα την κανονίσω» θυμάται ο τελευταίος επιζών από την ομάδα εκείνη, ο 89χρονος Μιχ. Μιχαλόπουλος, στις 2-2-2012, που συζήτησα  μαζί του. «Ήμουν εκεί, γιατί ο Μιχάλης ήταν φίλος μου, όταν ο "Βαγγέλης" του ρύθμισε την βόμβα. Και του είπε, Μιχάλη όταν κάτι δεν πάει καλά και δεν την χρησιμοποιήσεις έτσι θα την σταματήσεις. Και του έδειξε πώς. Το θυμάμαι σαν να είναι τώρα». 
      Πήρε σπίτι του την βάρους 5 κιλών βόμβα ο Κατραβάς, την οποία όμως είχε ρυθμίσει ο «Βαγγέλης» από το μεσημέρι για να εκραγεί μετά από 20 ώρες, όταν το πλοίο θα ήταν εκτός λιμένος. Το πρωί στις 8 της άλλης ημέρας 2 Νοεμβρίου, συνέβη η τρομερή έκρηξη που συντάραξε την Πάτρα.

Παίζαμε με το θάνατο λέει σήμερα ο Μιχ. Μιχαλόπουλος.

       «Παίζαμε με το θάνατο, δεν δίναμε και μεγάλη σημασία. Ο Μιχάλης μόνιμα υπέφερε από τον υψηλό πυρετό της ελονοσίας και μάλλον, από την ταλαιπωρία του πυρετού ξέχασε εκείνο το βράδυ την βόμβα κάτω από την ντουλάπα, που την είχε βάλει, γι αυτό και το σώμα του δεν διαλύθηκε, δεν μάτωσε, αλλά τον σκότωσε το ωστικό κύμα» εξηγεί ο 89χρονος πρώην σαμποτέρ Μιχάλης Μιχαλόπουλος, που την ώρα της έκρηξης ήταν σε κοντινό γαλακτοπωλείο. Ένα τετράγωνο απόσταση.
        «Ετοιμαζόμουν να πάω στο δωμάτιό του να δω τι είχε κάνει. Είχα αγωνία. Μόλις ακούστηκε η έκρηξη, όλοι γύρισαν και κοίταξαν προς το σπίτι του Μιχάλη που έβγαινε καπνός. Τότε κατάλαβα. έγινε συμφορά είπα».
        Η άμεση διακομιδή του από γείτονες στην κλινική του Σ. Κατσίνη, δεν απέτρεψε το μοιραίο για τον Μιχ. Κατραβά. Απεβίωσε στις 3 μετά το μεσημέρι της ίδιας ημέρας. Την σωρό του μετέφεραν στο υπόγειο γειτόνισσάς του κοντά στο μαρμαράδικο Αρμακόλα, απ’ όπου το πρωί έγινε η εκφορά, με συμμετέχουσα την ομάδα των συντρόφων του.
         Αμέσως το ίδιο πρωί που συνέβη η έκρηξη, έσπευσε ο Διοικητής του Α΄ Αστυν. Τμήματος Θωμάς Ψαράς με έναν υπαστυνόμο και πιστούς δυο τρεις αστυφύλακες, για εξιχνίαση.
          «Το πρόβλημά μας πλέον ήταν να πάρουμε τις άλλες πέντε μικρές βόμβες, ενός κιλού η κάθε μία, κατάλληλες για ράγες τρένων, αλλά πως, αφού ήσαν θαμμένες σε μεταλλική μπανιέρα που την είχε μετατρέψει ο Μιχάλης σε γλάστρα και βρίσκονταν στην αυλή; Έπρεπε να φύγουν οι αστυφύλακες».
         Αυτό το έργο, το ανέλαβε ο Λ. Αντύπας (στέλεχος του ΕΔΕΣ) που επιστράτευσε από την Ασφάλεια Πατρών τον αρχιφύλακα Μιχ. Χατζηκώστα –μυημένο στην ομάδα- για να μαζέψουν τις άσκαστες βόμβες, αφού πρώτα απεκάλυψε το μυστικό σε μερικούς ανώτερους αξιωματικούς, που συναίνεσαν. Συνέταξαν πόρισμα που κάλυψαν το γεγονός από τους ναζί, ως μία απλή έκρηξη από εγκαταλειμμένο ιταλικό εκρηκτικό μηχανισμό.
          Μάλιστα λέγεται ότι όταν προσέτρεξε ο Λάμπρος Αντύπας -του οποίου ο γιος Γιώργος, μετείχε από άλλη θέση στην ομάδα- και έδειξε ενδιαφέρον, προκάλεσε παρατήρηση του Θωμά Ψαρά, ο οποίος απάντησε: «Κύριε Αντύπα δεν είσαστε ο μοναδικός πατριώτης!».
        Αυτές τις βόμβες, με εντολή του δικηγόρου Μίμη Παπαλεξανδρόπουλου (της Διασυμμαχικής Αποστολής), τις μετέφερε με ποδήλατο ο καροτσέρης Σπ. Αλαμάνος, από τα μέλη της ομάδας που «βούταγαν» και τις έδωσε για φύλαξη σε παλιό αρχοντικό στην βόρεια μάντρα του σημερινού Α΄ Νεκροταφείου, όπου τότε ήταν πευκόφοιτη ιδιοκτησία. Μετά από δύο ημέρες ο Παπαλεξανδρόπουλος τις παίρνει στο δικηγορικό του γραφείου, που στεγαζόταν στο ισόγειο της οικίας του, στην οδό Κορίνθου.
       Από κει τις παρέλαβε ο Μιχ. Μιχαλόπουλος και τις παρέδωσε στο Μεταγωγών, επί της οδού Βότση, όπου υπηρετούσε ο ανθυπαστυνόμος Κυριάκος Κυριακάκης. Τρεις ημέρες φυλάχτηκαν εκεί και μετά από δύο ημέρες η δολιοφθορά στο νοσοκομειακό πλοίο εκτελέστηκε.

Ληξιαρχική πράξη θανάτου για τον αγωνιστή Κατραβά.

       Η ομάδα των σαμποτέρ κατ’ εντολή του «Βαγγέλη» αδράνησε προς αποφυγή συλλήψεων. Είχε αρχίσει το κυνήγι από τους ναζί, με ένταση ιδιαίτερα από τα τέλη του Σεπτέμβρη, όπου είχαν γίνει αρκετές συλλήψεις. Τότε και  ο επικεφαλής των ΤΕΔ Ανδρ. Παπανδρέου, το βράδυ της 26 Σεπτέμβρη 1943 κυνηγημένος από τους Γερμανούς, μόλις που γλίτωσε και έφυγε από την πόλη, μαζί με άλλους πατριώτες.

      Το ίδιο βράδυ έφυγε και ο γιατρός του ΕΑΜ Θρ. Κωνσταντίνου για το βουνό. Εκεί έγινε καπετάνιος του 12ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ και με φορώντας την στρατιωτική στολή του ξανάρθε στην Πάτρα το 1944, όπου διαπραγματεύτηκε την ανταλλαγή Ελλήνων πατριωτών που κρατούνταν από τους ναζί με Γερμανούς στρατιώτες αιχμαλώτους. Την μοναδική ανταλλαγή που δέχθηκαν οι Γερμανοί.
      Κι ενώ γινόταν η κηδεία του 29χρονου αγωνιστή Μιχάλη Κατραβά, στις 3 Νοέμβρη, ο επίλογος της τραγωδίας καταγράφηκε στις 10.30 το πρωί αυτής της ημέρας, στο δημαρχείο Πατρέων, όπου ο 32χρονος αλιέας Ιω. Πατατάκης δήλωσε το συμβάν. Και ο ληξίαρχος Ρήγας Σολδάτος κατέγραψε: «Ο θάνατος κατά την πιστοποίηση του ιατρού Σ. Κατσίνη επήλθε εκ τραυματικής καταπληξίας, αποτόκου τραυμάτων και εγκαυμάτων εις διάφορα μέρη του σώματος, συνεπεία εκρήξεως βόμβας».
      Αξιοσημείωτο του πατριωτικού ήθους του Μιχ. Κατραβά είναι ότι προτίμησε να φύγει από την εργασία του στον ΣΠΑΠ, παρά να υπογράψει υποταγή στην κατοχική  Αρχή, ότι θα την υπηρετεί πιστά, όταν στις 22 Ιουνίου 1941, με την ένταση των μέτρων ελέγχου οι Ιταλοί καταχτητές απαίτησαν την υπογραφή από τους υπαλλήλους του Δημοσίου και των σωμάτων Ασφαλείας, Αστυνομία, Χωροφυλακή.

(Το παραπάνω κείμενο είναι προδημοσίευση από το βιβλίο 

του Γιώργου Δημ. Μόσχου «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» 

των πατραϊκών εκδόσεων Γιάννης Πικραμένος).