Μνήμη Ολοκαυτώματος – 27 Ιανουαρίου

Πλατεία Ελευθερίας, Θεσσαλονίκη.

Του ΠΑΡΙ ΠΕΤΡΙΔΗ

Κατά κανόνα δεν υπάρχουν ορατά αναμνηστικά σημάδια. Αυτή φαίνεται πως είναι η αναπόδραστη ετυμηγορία της Ιστορίας: η ανιστόρητη πρόοδος έχει σαρώσει τα πάντα. Η φωτογραφία όμως δεν υπάρχει χωρίς το ορατό και συνεπώς ο μόνος τρόπος για να πει την αλήθεια σ’ αυτή την προσπάθεια είναι να καταγράψει αυτή την ίδια την απουσία. Να «μεταφέρει» δηλαδή το χαμένο, αδύνατο πραγματικό (το βίαιο, τραυματικό γεγονός του παρελθόντος) στην τωρινή πραγματικότητα της απουσίας του.

Ένας από τους τόπους βίας είναι και η πλατεία Ελευθερίας (Θεσσαλονίκης), στην καρδιά του εμπορικού κέντρου, μπροστά στην παλιά παραλία. Σ’ αυτή την πλατεία οι Γερμανοί συγκέντρωσαν όλους τους άρρενες Εβραίους της πόλης, ηλικίας 18 έως 45 χρονών και με το πρόσχημα της καταγραφής τούς υπέβαλλαν σε εξευτελιστικές σωματικές δοκιμασίες, στις 11.7.1942. Σήμερα η πλατεία λειτουργεί αποκλειστικά ως πάρκινγκ – επτά στρέμματα γεμάτα λαμαρίνες και λάστιχα, πρώτο τραπέζι πίστα με θέα τον Θερμαϊκό και τον Όλυμπο.

Μεθοδολογικά, η ακολουθία των εικόνων τηρεί απαρέγκλιτα δύο σταθερές: επίπεδο φως και τόποι κενοί από ανθρώπους. Η πρώτη αρχή αναδεικνύει την ακηδία της πόλης χωρίς φτιασίδια και περιττούς αντιπερισπασμούς (σκιές, αντανακλάσεις κ.λπ.). Η δεύτερη, προϋπόθεση της αστυνομικής και ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης, παραπέμπει ευθέως σε σκηνικά εγκλήματος. Και ενώ στο φυσικό τοπίο η ανθρώπινη απουσία είναι αναμενόμενη, στο αστικό αποπνέει μια ανοίκεια αύρα· μέσα της, το άδειο πάρκινγκ αλληγορεί την αθεράπευτη απουσία της εβραϊκής κοινότητας με την εργονομική του διαγράμμιση να παραπέμπει στην καταναγκαστική στοίχιση των αρρένων μελών της στις 11.7.1942.

Ωραία τα τακτοποιεί η θεωρία, στην πράξη όμως το πάρκινγκ αδειάζει μόνο τα κυριακάτικα πρωινά οπότε και η αγορά είναι κλειστή. Έτσι νόμιζα.

Ύστερα από πολλές ανεπιτυχείς χειμερινές επισκέψεις (ήθελα το φως ψυχρό και τα δέντρα γυμνά) είχα χάσει κάθε ελπίδα και το ανέβαλα για το καλοκαίρι που φέγγει νωρίτερα, ίσως ανήμερα της επετείου της 11ης Ιουλίου αν «έπεφτε» Κυριακή και πάντως σίγουρα το Δεκαπενταύγουστο οπότε η πόλη ερημώνει.

Το πρωί της Κυριακής της 27ης Ιανουαρίου του 2012 επέστρεφα από μια διορθωτική λήψη στις δυτικές συνοικίες. Μολονότι δεν είναι ο συντομότερος δρόμος, μου αρέσει η ανοιχτωσιά της παλιάς παραλίας ιδίως όταν είναι άδεια. Άδεια ήταν και η πλατεία Ελευθερίας όπως ξεπρόβαλε μπροστά μου από τα φανάρια στη νοτιοδυτική γωνία της. Άδειοι ήταν και οι δρόμοι που την περικλείουν, με την τροχαία να «σηκώνει» τα εναπομείναντα αυτοκίνητα. Ερημιά. Κάτι έκτακτο προφανώς συνέβαινε, όμως ό,τι κι αν ήταν αυτό, μπορούσε να περιμένει. Στη φωτογραφία –το κατεξοχήν ενδεχομενικό μέσο– δεν αναβάλλουμε ποτέ τίποτα, οπότε συμπεριφέρθηκα στη μηχανή μεγάλου φορμά σαν σε μικρή μηχανή τσέπης: στο δίλεπτο είχα τελειώσει.

Φόρτωνα τη Sinar στο αμάξι όταν με πλησίασε το περιπολικό. Αυτό μου έλυσε και την απορία· «Θα μαζευτούν οι Εβραίοι, κάτι γιορτάζουν». Στο δρόμο πλέον για το σπίτι, ξεφύτρωσε μια άλλη: Τι να γιόρταζαν οι Εβραίοι μες στο καταχείμωνο;

Το είχα ξεχάσει μέσα στη μέρα, όταν αργά το βράδυ άκουσα στο δελτίο ειδήσεων της Δημοτικής Τηλεόρασης πως η 27η Ιανουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος και έτσι «… σήμερα το πρωί, στην πλατεία Ελευθερίας, η ισραηλιτική κοινότητα Θεσσαλονίκης…».

(Πηγή: http://www.chronosmag.eu/index.php/p-pe-l-271.html)