(*) Λ. Τολστόι «Άννα
Καρένινα»
Γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΑΝΤΗΣ(*)
(συγγραφέας)
Μια παλιά παροιμία των Άγγλων λέει πως «τα
γεγονότα είναι πεισματάρικα». Το αξιοσημείωτο είναι ότι πολλοί, στις μέρες
μας, συνηθίζουν να τα διαστρεβλώνουν και να τα παρουσιάζουν κάτω από την
επίδραση παραμορφωτικών φακών.
Ειδικά στην πολιτική, που διεξάγεται με όρους
μάρκετινγκ και τηλεθέασης σ’ ένα γήπεδο με το λαό-θεατή στην κερκίδα, τα
κοινωνικά φαινόμενα παρουσιάζονται αυτονομημένα από οποιαδήποτε αλληλουχία και
αλληλεξάρτηση, σα να εκδηλώνονται στο πεδίο μιας εικονικής πραγματικότητας κι
όχι σαν αποτελέσματα αλληλεπίδρασης συγκεκριμένων ιστορικών, οικονομικών και
κοινωνικών δυνάμεων.
Η εκλογική διαδικασία έλαβε χώρα μέσα σε
πρωτοφανείς συνθήκες φτωχοποίησης κι εξαθλίωσης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού.
Ειδικά στα αστικά κέντρα - όπου τα οικογενειακά, φιλικά και άλλα, υποστηρικτικά
δίκτυα για τους πολλούς που βιώνουν τις συνέπειες της κρίσης στο πετσί τους,
έχουν εξαντλήσει τα περιθώρια αλληλεγγύης - ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι η
καθημερινή πραγματικότητα.
Χιλιάδες αυτοκτονίες, γέροντες που
ζητιανεύουν στους δρόμους για ένα πιάτο φαΐ, άνεργοι χωρίς φως και προοπτική,
χιλιάδες νοικοκυριά που ζουν χωρίς τα στοιχειώδη, νέοι οργισμένοι καθώς μπροστά
τους βλέπουν να ορθώνονται ανυπέρβλητοι ταξικοί φραγμοί, οικογένειες
ολόκληρες που φυτοζωούν από μία σύνταξη των πεντακοσίων ευρώ, συσσίτια της
ντροπής, απόγνωση και παραίτηση, χιλιάδες λουκέτα, φυλακές αντί για σχολεία.
Αυτή είναι η εικόνα πίσω από τους αριθμούς των εκατομμυρίων ανέργων και
υποαπασχολούμενων, των εκατοντάδων χιλιάδων νέων μεταναστών, των εκατομμυρίων
ανασφάλιστων.
Θα άξιζε κανείς να συζητήσει, κάτω από
αυτό το πρίσμα, για τα φαινόμενα διαφθοράς στην τοπική αυτοδιοίκηση που
ξεπερνούν σε μέγεθος ακόμα και το κεντρικό κράτος, καθώς και για το πώς μπορεί
να επιδράσανε οι σχέσεις που διαμορφώνονται σε αυτό το επίπεδο στην ψηφοφορία.
Είναι γνωστό εξάλλου ότι η ανεργία, η φτώχεια, η απόγνωση, δεν οδηγούν
απαραίτητα σε αφύπνιση ή χειραφέτηση, ειδικά σε συνθήκες όπου σημειώνεται
υποχώρηση των συλλογικών διαδικασιών με γενική απαξίωση της όποιας κινηματικής
δράσης και κοινωνικής διεκδίκησης. Μια κοινωνία που δείχνει απογοητευμένη και
ανήσυχη, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Ανησυχία που επικεντρώνεται όμως στο
φόβο μια πιθανής εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ! Τι κι αν οι τσέπες είναι
άδειες από ευρώ!
Πάνω σε τέτοιους φόβους, πάνω στον
δικαιολογημένα χαμηλό βαθμό οργάνωσης των ανέργων, των εργαζομένων, των
επαγγελματιών, των νέων, βρίσκει έδαφος και οργιάζει το λαθρεμπόριο ελπίδας των
επιδομάτων ελεημοσύνης, οι ψεύτικες υποσχέσεις για «σταθερά βήματα μπροστά» και
για «ανάπτυξη».
Οργιάζει ο συστημικός οχετός ενός
μηχανισμού εξουσίας κι αλληλοεξυπηρέτησης που δίνει γη και ύδωρ για τη διάσωση
των τραπεζικών και χρηματιστηριακών δεικτών αλλά αδιαφορεί, ενώ στέκεται με
θράσος και κυνισμό απέναντι στους ανθρώπους που στενάζουν από την ασκούμενη
πολιτική. «Νέες» φιγούρες προβάρουν τα κουστούμια του μπερλουσκονισμού, νέες
μορφές εκφασισμού προετοιμάζονται. Η εγκατεστημένη εδώ και χρόνια - δοκιμασμένη
και γνωστή - σχέση διαμεσολάβησης παραμένει το κυρίαρχο μέσο και τρόπος
πολιτικής εκπροσώπησης και έκφρασης.
…«Για ένα κλάσμα του
δευτερολέπτου…», γράφει ο Χένρυ Μίλλερ στον «Τροπικό του Καρκίνου»,
«…γεύτηκα αυτή την αίσθηση της απόλυτης οξυδέρκειας που, όπως λένε όλοι, την
έχουν μόνο οι επιληπτικοί. Σ’ αυτό το ελάχιστο χρονικό διάστημα ο χρόνος κι ο
τόπος καταργήθηκαν. Ο κόσμος ξεδίπλωνε μπρος στα μάτια μου το δράμα του ομοιόμορφα,
κατά μήκος ενός μεσημβρινού που δεν είχε άξονα. Σ’ αυτό το ελάχιστο διάστημα
αιωνιότητας ένιωσα πως το καθετί ήταν απόλυτα δικαιολογημένο, το καθετί είχε
την αιτία του, ένιωσα μέσα μου τους πολέμους που είχαν δημιουργήσει όλ’ αυτά τα
ράκη και τα ερείπια, τα εγκλήματα που βράζαν μυστικά, έτοιμα να ξεπηδήσουν
αύριο με μεγάλες εντυπωσιακές κραυγές, τη δυστυχία που τρώει τις σάρκες της,
την ατέλειωτη και σκυθρωπή εξαθλίωση που αργοσταλάζει μες στα βρώμικα
μαντήλια….
… Όπου κι αν βρέθηκα, στις Ηνωμένες Πολιτείες,
στον Καναδά, στο Μεξικό, παντού τα ίδια. Όταν ψάχνεις να βρεις ένα κομμάτι ψωμί
πρέπει να ’σαι πάντοτε έτοιμος να υποστείς τα πάνδεινα, τη σκληρότητα και την
περιφρόνηση, την κοροϊδία και τη βλακεία των άλλων, που το έχουν…
Ολόκληρη η γη είναι σκεπασμένη μ’ ένα χαλί
από ατσάλι και τσιμέντο που την έχει μεταμορφώσει σέ γκρίζα άνυδρη ερημιά.
Παραγωγικότης! Παραγωγή. Περισσότερα μπουλόνια και ρουλεμάν, περισσότερα
αγκαθωτά σύρματα, περισσότερα μπισκότα για σκύλους, περισσότερες μηχανές που
κουρεύουν τη χλόη, μεγαλύτερες ποσότητες δηλητηριωδών αερίων, σαπουνιού,
οδοντόπαστας, περισσότερα άρματα μάχης, περισσότερες εφημερίδες, περισσότερη
μόρφωση, κι άλλες εκδηλώσεις, κι άλλες βιβλιοθήκες, κι άλλα μουσεία. Εμπρός!
εμπρός! Ο χρόνος βιάζει. Το έμβρυο πιέζει τα τοιχώματα του τράχηλου της μήτρας
προσπαθώντας να βγει στο φως, κι αλίμονο, δεν υπάρχει μήτε μια σταγόνα σάλιο
για να του διευκολύνει το γλίστρημα. Μια ξερή, στραγγαλιστή γέννα. Μια γέννα
που πραγματοποιείται στα μουγκά, χωρίς έναν αναστεναγμό, χωρίς καν μια κραυγή.
Χαίρε κόσμε!»…
Η κρίση αποκαλύπτει και αποκαλύπτεται. Κι
όμως το επιφανειακό, το επουσιώδες, δείχνει να συγκαλύπτει τις πιο βαθιές
αιτίες όσων συμβαίνουν. Οι σχέσεις ανάμεσα σε κοινωνικές δυνάμεις, στρώματα και
τάξεις, η αληθινή φύση της κοινωνίας, η δύναμη υποταγής που έχει η πείνα, η
αξιοποίηση του ιδεολογικού οπλοστασίου του φασισμού από τον ηγετικό πυρήνα της
κυβερνητικής συμμαχίας, η υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών από τους
υποτιθέμενους «δημοκράτες» – θεσμοί, οι οποίοι κατακτήθηκαν με το αίμα χιλιάδων
ανθρώπων που πλήρωσαν το τίμημα της κολοβής, έστω, ελευθερίας της αστικής
κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αφήνοντας την τελευταία τους πνοή κάτω από τις
ερπύστριες των τανκς ή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τους τόπους εξορίας - η
«ανθρωποσφαγή» για μια θέση στον «ήλιο» των πεντάμηνων, η ληστεία σε βάρος των
αδυνάτων, κουκουλώνετε, λες, από κάποιο πέπλο. Λες και ξαφνικά έγινε γενική
συσκότιση!
Όχι και τόσο ξαφνικά! Εδώ και αρκετά
χρόνια – ειδικά μετά την πλατιά αποκάλυψη του τι πραγματικά συνέβαινε στις
χώρες του «σοσιαλισμού» - το κέρδος και η ανταγωνιστικότητα, υψώθηκαν ως
σημαία ευκαιρίας για μεγάλα τμήματα ανθρώπων. Αυτή η αντιστροφή των όρων, που
μάλιστα έγινε μέσα στο πλαίσιο της κοινωνίας που προπαγανδιζόταν ως η κοινωνία
της κοινωνικής απελευθέρωσης, είχε - και έχει – δραματικά συντελέσει στην
κυριαρχία του σημερινού κυριάρχου τρόπου σκέψης, της κυρίαρχης πολιτικής και
κοινωνικής συνείδησης.
«Ζώντας από κοντά τη Ρωσία-δηλαδή ένα
όνειρο που έγινε πραγματικότητα..», γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης σε γράμμα του
στον Παντελή Πρεβελάκη το 1929, «έφτασα στο συμπέρασμα τούτο: η κατάχτηση
είναι κατώτερη από την έφοδο… Οι επαναστάτες έγιναν βολεμένοι, οι βολεμένοι
γρήγορα καταντούν συντηρητικοί και σιγά-σιγά οι συντηρητικοί γίνονται
αντιδραστικοί», (Νίκος Καζαντζάκης, «Τετρακόσια γράμματα στον Πρεβελάκη,
εκδόσεις Ελένης Ν. Καζαντζάκη, 1984).
Το συλλογικό «εμείς», ενοχοποιημένο,
αμήχανο, δεχόταν χρόνια τώρα το ένα χαστούκι πίσω από το άλλο. Το ένα χέρι
νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο; Πιθανά! Είναι υπόγειες οι διαδρομές αλλά ο
κοινός νους, βλέπει, παρατηρεί, συνδέει και κρίνει.
«Σεισμός» το 2012 κι εκατοντάδες χιλιάδες
άνθρωποι βγαίνουν στο δρόμο, εκατομμύρια αλλάζουν κομματικές και πολιτικές
επιλογές δεκαετιών, δοκιμάζουν νέα σχήματα και δεν δίνουν λευκή εντολή σε κανέναν.
Ο «μαζικός απεγκλωβισμός» γίνεται πράξη, μόνο που κανείς δεν υπάρχει εκεί, για
να υποδεχθεί τους απεγκλωβισμένους. Πανικός στα επιτελεία! Νέοι «παίχτες» στο
προσκήνιο και το κυριότερο, ένας κόσμος που αναζητά, ελπίδα, προοπτική,
ταυτότητα. Όλα ρευστά κι η σκηνή μοιάζει πιότερο με κινούμενη άμμο, παρά με
θεατρική αυλαία.
«Χωρίς τακτική γραμμή, που να βασίζεται
στην εκτίμηση της δοσμένης πολιτικής στιγμής και να δίνει απαντήσεις στα
ακανθώδη προβλήματα της εποχής, μπορεί να υπάρχει ένας όμιλος θεωρητικών, όχι
όμως μια δρώσα πολιτική οργάνωση. Χωρίς την εκτίμηση των δραστήριων, των
επίκαιρων ή των μοδάτων ιδεολογικοπολιτικών ρευμάτων το πρόγραμμα και η ταχτική
μπορούν να εκφυλιστούν σε νεκρές θέσεις που η μετουσίωσή τους στη ζωή, η
εφαρμογή τους σε χιλιάδες μικρά, συγκεκριμένα και υπερσυγκεκριμένα ζητήματα της
πρακτικής είναι ακατανόητη από την άποψη της ουσίας της υπόθεσης, από την άποψη
των αμοιβαίων σχέσεων.», έγραφε ο Λένιν, στον «Σοσιαλδημοκράτη» αρ. φύλλου 24,
στις 18 (31) του Οκτώβρη του 1911 (σ. 259, Άπαντα Λένιν, τόμος 17, 1951).
Ζούμε αυτόν τον εκφυλισμό. Η κούφια
συνθηματολογία από ανθρώπους που είναι καλοί στην αποστήθιση χωρίς όμως να
καταλαβαίνουν τα ίδια τους τα συνθήματα, χωρίς να βαθαίνουν σε αυτά, είναι το
καλύτερο δώρο που θα μπορούσε να γίνει στις δυνάμεις της «μετριοπάθειας και της
τάξης και είναι γνωστό πως η ιστορία απεχθάνεται το κενό!
«Ξέρετε πού είναι το δικό μου ασυγχώρητο
λάθος;» γράφει η Διδώ Σωτηρίου στην «Εντολή», «σκέφτομαι (θανάσιμο παράπτωμα να
σκέφτεσαι και μάλιστα με προοπτική). Βλέπω τα λάθη πριν γίνουν, ενώ οι αρχηγοί
μας προτιμούν να τα βλέπουν κατόπιν εορτής και σε κάποια «ιστορική» ολομέλεια
να τ’ αναγνωρίζουν με φιγουρατζίδικες αυτοκριτικές…. Κινδυνεύουμε να θεωρηθούμε “ύποπτοι”,
γιατί δε χασμουριόμαστε όμοια με τον αρχηγό.
Φτάσαμε σε σημείο να πιστεύουμε πως καλός
επαναστάτης είναι κείνος που βάζει στο μούσκιο τη σκέψη του. Τί με κοιτάς με
τέτοια φρίκη; Είναι ψέματα πως δειλιάζετε ν’ αντικριστείτε με την
πραγματικότητα και να πείτε τις αληθινές σας σκέψεις; Σας συνέχει φόβος και
τρόμος μη θίξετε όνειρα και είδωλα. Κοντεύει να μην ξεχωρίζουμε πια τα είδωλα
απ’ τα ιδανικά μας... Το πιο ανησυχητικό μ’ εσάς είναι ο εφησυχασμός σας.
Μάθατε ν’ αφήνετε τους άλλους να σκέφτονται για λογαριασμό σας και μάλιστα εν
λευκώ!».
Το μόνο που θα πρόσθετα στα παραπάνω είναι
πως η συγκλονιστικά απότομη αλλαγή των όρων ζωής, δεν μπορεί παρά να βρει την
έκφρασή της και στην πολιτική σκηνή. Μένει να δούμε προς ποια κατεύθυνση θα
γίνει αυτό. Γιατί πάντα υπάρχει και η δυνατότητα που περιγράφει ο Χένρυ Μίλλερ
στον «Τροπικό του καρκίνου»:
«Γυρνώντας αδιάκοπα γύρω από τον ιδιότροπο
άξονά του, ο τροχός γέρνει ολοένα και χαμηλότερα. Δεν υπάρχουν πιά μήτε φρένα,
μήτε ρουλεμάν, μήτε λαστιχένιες ρόδες. Ο τροχός διαλύεται, μα η περιστροφή του
εξακολουθεί κανονικά»…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου