Θάνος Μικρούτσικος: Σήμερα είμαι μαρξιστής περισσότερο από ποτέ

Θάνος Μικρούτσικος, ο μεγάλος Πατρινός μουσικοσυνθέτης. Στο νέο πόνημά του συμπεριλαμβάνει έργα του Πατρινού ποιητή Γιώργου Κοζία.

Ο Πατρινός ποιητής Γιώργος Κοζίας σε σύνθεση του  μεγάλου καλλιτέχνη

Γ. Κοζίας κια Β. Λαδάς, οι δύο Πατρινοί ποιητές.

Η αφορμή για να επιδιώξω μιαν ακόμα συνέντευξη με τον Θάνο Μικρούτσικο ομολογουμένως ήταν μια αρκετά ασυνήθιστη δουλειά του, η δισκογραφική και ταυτόχρονα βιβλιογραφική κυκλοφορία «Πέντε Κείμενα/Μετά Μουσικής». 

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη στις αρχές του περασμένου φθινοπώρου και περιλαμβάνει πέντε κείμενα με αξιοσημείωτα προσωπικό περιεχόμενο και ύφος και ένα CD με δύο έργα του, το παλαιότερο και ήδη κυκλοφορηθέν «Ένας Κόσμος Χωρίς Ταξιδιώτες» σε ποίηση του (Πατρινού όπως και ο ίδιος) Γιώργου Κοζία το οποίο ερμηνεύουν ο ηθοποιός Δημήτρης Παπανικολάου και η – Πολωνή αλλά εγκατεστημένη εδώ και χρόνια στην Ελλάδα – σολίστ του φλάουτου Ivona Glinka και το πρόσφατο «Η Γη Τσακισμένο Καράβι» σε ποίηση επίσης του Γιώργου Κοζία αλλά αυτή τη φορά σε «διάλογο» με εκείνη του ενορασιακού και οραματιστή Βρετανού Ουίλιαμ Μπλέικ  με ερμηνεύτριες την σοπράνο Αγγελική Καθαρίου και την μεγάλη πιανίστα Νέλλη Σεμιτέκολο. 

Και αν το δεύτερο κινείται στα – έστω απώτατα – όρια του μετά-lied όντας μία αναθεωρητική σύνθεση για φωνή και πιάνο το πρώτο με τις ατονικές, «άγριες» ηχητικές εισβολές στην απαγγελία ενός φλάουτου που χρησιμοποιείται με τεχνική που καθόλου δεν θυμίζει το συγκεκριμένο πνευστό όργανο αναδεικνύει εντυπωσιακά  την «άλλη πλευρά» του Θάνου Μικρούτσικου, εκείνη που συχνά «κρύβεται» πίσω από αυτήν του σημαντικότατου τραγουδοποιό ή η τελευταία μπορεί να μας κάνει να ξεχνάμε, τον ρηξικέλευθο, σε ορισμένες περιπτώσεις και πειραματιστή, συνθέτη σύγχρονης (με πληρέστατη κάθε έννοια του όρου!) μουσικής ενώ βέβαια αμφότερες αποδεικνύουν, για ακόμα μια φορά, την βαθύτατη σχέση του με την ποίηση, τόσο ως αναγνώστη όσο και ακόμα περισσότερο όταν την μελοποιεί.

Η συγκεκριμένη δουλειά του λοιπόν λειτούργησε ως εσωτερική παραίνεση για να αναζητήσω, εντοπίσω περισσότερο και ίσως διερευνήσω περαιτέρω και καλύτερα αυτήν του την σχέση με την ποίηση. Με μία όμως απρόσμενη και πολύ ευχάριστη έκπληξη από εκείνες που κάποτε επιφυλάσσει η ζωή - αλλά ευτυχώς και το λειτούργημα του κριτικού μουσικής! – αντί της «μονοθεματικής» αυτής συνέντευξης προέκυψε μια πολύωρη και άκρως απολαυστική συζήτηση στο σπίτι του. Μια απολύτως αυθόρμητη και ειλικρινής στο έπακρο από την πλευρά του συνομιλία στον χώρο όπου εργάζεται, δίπλα στο πιάνο του, χωρίς καμία «ατζέντα» και τόσο ελεύθερη ώστε επεκτάθηκε σε τόσα πολλά θέματα που κάποια από αυτά αναγκαστικά θα μείνουν εκτός του παρόντος κειμένου. Στην διάρκεια της είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλύτερα τον άνθρωπο Θάνο Μικρούτσικο ο οποίος αληθινά είναι ασυνήθιστα σίγουρος για τις απόψεις και τις  θέσεις του, όχι όμως από αλαζονεία όπως συμβαίνει με τόσους άλλους αλλά απλά επειδή τις έχεις ψάξει και βασανίσει τόσο εξαντλητικά. 

Έναν άνθρωπο ευρυμαθέστατο, με πολλά ενδιαφέροντα πλην του αντικειμένου του και με ένα αξιέπαινα μα και σαγηνευτικά ανοιχτό μυαλό ο οποίος αποδέχεται μεν τα λάθη που έχει κάνει όπως και κάθε άλλος άνθρωπος αλλά, όπως λέει ο ίδιος, «δεν θα άλλαζα ούτε θα διέγραφα κανένα από αυτά γιατί, όπως και οτιδήποτε άλλο έκανα ή μου συνέβη στην ζωή μου, με έφεραν εδώ, με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα». Και αυτό γιατί ως γνήσιος και πέραν πάσης αμφιβολίας αριστερός (με την ουσιαστικότερη και όχι με οποιαδήποτε κομματική έννοια όμως!) πιστεύει ότι, τόσο για κάθε άνθρωπο όσο και για όλους τους δημιουργούς και όχι μόνον μουσικής, ένας και μόνον μπορεί να είναι ο προορισμός και η κατεύθυνση, το να προχωρείς συνέχεια! Προς τα εμπρός, έστω και αν μερικές φορές χρειάζεται να στρίψεις ελαφρά ή και να κάνεις μια μικρή παράκαμψη...

Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα

Πιστεύω να συμφωνείτε ότι οι ποιητές είναι επαναστάτες του λόγου, της γραφής και της διανόησης. Νομίζετε όμως ότι αντίστοιχα και οι αληθινοί επαναστάτες μπορούν ή και πρέπει να είναι ποιητές;

 Οι επαναστάτες θα είναι ή και θα πρέπει να είναι ποιητές σε ένα μακρινό ακόμα μέλλον, όταν θα έχει πραγματωθεί αυτό που προσωπικά προτιμώ να αποκαλώ όχι σοσιαλισμό αλλά κοινωνία της ουτοπίας. Ο Μπρεχτ είχε πει «αλλάζουμε τον κόσμο αλλάζοντας τον εαυτό μας», η έννοια του επαναστάτη δηλαδή τότε θα είναι πολύ διαφορετική από ό,τι είναι σήμερα. Ακόμα καλύτερα ίσως το είχε θέσει ο Μαρξ ο οποίος όταν κάποτε κάποιοι αφελείς νέοι τον ρώτησαν αν στην κοινωνία της ουτοπίας που οραματιζόταν θα υπήρχαν ποιητές απάντησε «τότε οι ποιητές θα πιάνουν τα καλύτερα ψάρια και οι ψαράδες θα γράφουν τα ωραιότερα ποιήματα»! Στον παρόντα χρόνο όμως, στην εποχή μας, δεν νομίζω ότι οι επαναστάτες μπορούν να είναι ποιητές και ούτε έχω τέτοια απαίτηση από αυτούς. Αυτό που χρειάζεται είναι να είναι ρεαλιστές και να επιδιώκουν το εφικτό...

Αντίστοιχα εσείς βλέπετε τον εαυτό σας μέσα στην μουσική ως ποιητή, επαναστάτη ή αμφότερα;

 Το «ποιητής», πέραν από την τόσο στενή σχέση μουσικής και ποίησης, είναι πολύ μεγάλη συζήτηση όσο για το επαναστάτης...Κοίταξε, γράφω μουσική κυριολεκτικά από τεσσάρων ετών και αφού στις 13 Απριλίου θα κλείσω τα  εξήντα επτά αυτό σημαίνει ότι ασχολούμαι μαζί της για περισσότερα από εξήντα χρόνια. Ξεκίνησα σπουδάζοντας κλασική μουσική, στη συνέχεια μελέτησα το ελληνικό και διεθνές τραγούδι και τέλος με κέρδισε η ευρωπαϊκή πειραματική  μουσική σχολή. Βγήκα λοιπόν σε αυτή την δουλειά πολύ νέος, γύρω στα είκοσι, έχοντας μέσα μου αυτές τις τρεις και σε μεγάλο βαθμό αλληλοσυγκρουόμενες μουσικές τάσεις. Εκείνη την εποχή ναι, ήθελα και συνειδητά επιδίωκα να είμαι ένας επαναστάτης της μουσικής...Θυμάμαι είχα γράψει ένα έργο για σόλο τρομπέτα και το έδωσα στον σπουδαίο, τότε και τώρα, βιρτουόζο του οργάνου Σωκράτη Ανθη ο οποίος ένα μήνα μετά μου τηλεφώνησε για να μου πει «είναι αδύνατο να βγάλω το πρώτο από τα δύο μέρη». Αντί λοιπόν να χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο για την βλακεία μου, όπως θα έπρεπε, εγώ πανηγύριζα για το ότι είχα γράψει κάτι με το οποίο ένας τόσο ικανός εκτελεστής δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα! Έτσι όμως σκεφτόμασταν πολλοί από εμάς τότε, τέτοιο ήταν το πνεύμα της εποχής...Πριν όμως περάσουν πολλά χρόνια συνειδητοποίησα ότι αυτό ήταν μάταιο, μήπως με μιαν έννοια όλα όσα μπορούν να ειπωθούν μουσικά δεν έχουν ήδη λεχθεί εδώ και πολλά χρόνια; Το σημαντικό είναι να μπορείς να τα επαναπροσδιορίσεις με νέες ιδέες, τρόπους και μεθόδους, αυτή είναι κατά την γνώμη μου η αληθινή μουσική επανάσταση του σήμερα...

Πάντως υπήρξαν λίγοι συνθέτες όπως εσείς και ο Μιχάλης Γρηγορίου που κάπου εκεί, από τα μέσα περίπου μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του '70, συναποτελούσατε μια μικρή πειραματική μουσική σκηνή στην χώρα μας...Πιστεύετε ότι η τάση αυτή δεν έδωσε ποσοτικά όσα θα μπορούσε ή έστω θεωρείτε άδικο και λυπάστε για το ότι δεν υπήρξαν «επίγονοι» και συνεχιστές της;

Εκτός από εμένα και τον Μιχάλη ήταν επίσης και ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος, όλοι μας μαθητές του Γιάννη Παπαϊωάννου...Οχι, δεν πιστεύω ότι η τάση αυτή θα μπορούσε να δώσει περισσότερα και αυτό πέραν από διαφορετικούς προσωπικούς  λόγους που έκαναν τους υπολοίπους να είναι λιγότερο παραγωγικοί ποσοτικά από εμένα. Και ακόμα περισσότερο δεν πιστεύω ότι αυτή η ιστορία θα μπορούσε να έχει συνέχεια...Ηταν η συγκυρία βλέπεις που η κοινωνική διαστρωμάτωση στην Ελλάδα άλλαξε κατά πολύ, στην δεκαετία του '70 τα πράγματα ήταν ακόμα απλά, είχαμε τους «πάνω», τους «κάτω» και εκείνους που ήταν στην μέση. Από τις αρχές όμως της δεκαετίας του '80 εμφανίστηκαν πολλά νέα και διαφορετικά κοινωνικά στρώματα που ήθελαν και χρειάζονταν κυρίως, αν όχι μόνο, το τραγούδι ως μέσο έκφρασης και ψυχαγωγίας. Αυτό απαίτησαν, το πήραν και σε ένα μεγάλο ποσοστό του ήταν και πολύ καλό, τουλάχιστον αυτό που εννοούμε εσύ και εγώ ως αληθινό ελληνικό τραγούδι. Προσωπικά βέβαια είχα ήδη αρχίσει να διαχωρίζω τα πράγματα, κάτι που με την πάροδο του χρόνου έκανα και κάνω όλο και περισσότερο, παράλληλα δηλαδή με τα τραγούδια μου γράφω και ισάριθμα, αν όχι και περισσότερα, έργα μετά-κλασικής, «πειραματικής», σύγχρονης ή όπως αλλιώς στην ευχή θέλεις να την αποκαλέσεις μουσικής.

Η συγκεκριμένη έκδοση έχει ως βάση το CD ή το βιβλίο με τα κείμενα σας;

Σαφώς τα έργα του CD, το βιβλίο είναι κάτι σαν ένθετο του αλλά με μεγαλυτέρου μεγέθους και εύρους κείμενα από συνήθως. Και ακριβώς επειδή η ποίηση τόσο του Κοζία όσο βέβαια και του Μπλέικ είναι τόσο δυνατή μα και προσωπική αποφάσισα να συμπεριλάβω μερικά επίσης πολύ προσωπικά δικά μου κείμενα.

Θα λέγατε ότι η ποίηση του Κοζία και του Μπλέικ είναι περισσότερο αισιόδοξη, απαισιόδοξη ή ισορροπεί ανάμεσα σε αυτά τα δύο;

Ο Κοζίας είναι απλά ρεαλιστής, καταγράφει ψύχραιμα την πραγματικότητα γύρω του. Ο Μπλέικ βέβαια πήγαινε πολύ πιο πέρα, η ποίηση του λέει «να πάτε να γ... όλοι σας»!

Πώς και γιατί σκεφτήκατε να γράψετε το «Ένας Κόσμος Χωρίς Ταξιδιώτες» μόνο για φλάουτο; Δεν είναι και τόσο συνηθισμένα τα σολιστικά έργα για το συγκεκριμένο όργανο...

Έχω γράψει μόλις δύο έργα για ένα μόνον όργανο και το ένα από αυτά ήταν για φλάουτο, ειδικά γραμμένο για έναν Βέλγο εκτελεστή του οργάνου. Ήταν μία πολύ δύσκολη και απαιτητική σύνθεση η οποία πρέπει να παίζεται σε...ριγκ πυγμαχίας (!), ουσιαστικά είναι ένα μουσικοθεατρικό έργο που ο φλαουτίστας για τον οποίο γράφτηκε το έπαιξε μόλις δύο φορές. Πολλά χρόνια μετά ήρθε και με βρήκε αυτή η εξαιρετική φλαουτίστα, η Ivona Glinka και σχεδόν απαίτησε να βρω την παρτιτούρα εκείνου του έργου και να της την δώσω και, αφού το έκανα και το μελέτησε, ζήτησε και τις οδηγίες μου ώστε να μπορέσει να το παίξει τόσο καλά όσο ήθελε και έπρεπε. Αυτό έγινε και έτσι, όταν αποφάσισα να μελοποιήσω την ποίηση του Γιώργου Κοζία, η φύση της με οδήγησε κατ' ευθείαν όχι απλά στον ήχο του φλάουτου αλλά σε εκείνον της Ivona. Έτσι ουσιαστικά το έργο αυτό γράφτηκε για εκείνη και όχι τόσο για φλάουτο...

Πάρα πολλοί αριστεροί κατά καιρούς έχουν αναφερθεί στον Νίκο Πουλαντζά και το έργο του αλλά πολύ λιγότεροι δείχνουν έμπρακτα να κατανοούν και να συμμερίζονται την ουσία των θεωριών του και ακόμα πιο λίγοι να ακολουθούν το πνεύμα του. Μιλώντας λοιπόν όχι μόνο για την μουσική αλλά και την στιχουργική πρωτοπορία στο έργο σας θέλω να σας ρωτήσω, τί έκανε τον αείμνηστο Αλκη Αλκαίο να είναι ο μόνος που έγραψε ένα τραγούδι για εκείνον, το «Το Κακόηθες Μελάνωμα» και στη συνέχεια αμφότεροι σας να το αφιερώσετε στην μνήμη του;

Τρεις λόγοι, πρώτον γιατί τόσον ο Αλκης Αλκαίος, αυτός ο σπουδαίος ποιητής που υποδυόταν τον στιχουργό σε αντίθεση με τόσους άλλους που κάνουν το ακριβώς αντίθετο, όσο και εγώ γνωρίζαμε καλά το έργο του Πουλαντζά και πιστεύαμε ότι είχε κάνει την κορυφαία ανάλυση του κράτους και του μηχανισμού. 

Ο δεύτερος λόγος ήταν αυτό που ανέφερες για το πόσοι όντως ακολουθούν το πνεύμα του ανεξάρτητα με το αν υποστηρίζουν ότι το πράττουν, γεγονός στο οποίο παραπέμπει και ο στίχος «οι φίλοι σ' επισκέπτονται με δόσεις/παράφοροι, ανυπόφοροι κι αδιάφοροι» και ο τελευταίος για να διασώσουμε την αξιοπιστία του ΚΚΕ μα και γενικότερα της αριστεράς απέναντι στον Πουλαντζά και το έργο του. 

Θα σου πω ένα περιστατικό, λίγο πριν κυκλοφορήσει το «Εμπάργκο» είχα δώσει τέσσερις συναυλίες στον Λυκαβηττό και σε όλες τους έπαιξα το τραγούδι, λέγοντας βέβαια ότι ήταν γραμμένο για τον Πουλαντζά και αφιερώνοντας του το. Τότε ήμουν μέλος του ΚΚΕ, την επομένη λοιπόν της τελευταίας συναυλίας με κάλεσαν επειγόντως στα γραφεία της πανίσχυρης τότε ΚΟΒΑ Αθήνας στην οποία ανήκα και ο γραμματέας της μου είπε να κάνω αυτοκριτική για το ότι έγραψα ένα τραγούδι για τον Πουλαντζά! Του απάντησα ότι εκείνος έπρεπε να κάνει αυτοκριτική για αυτό που μου έλεγε και έγινε έξαλλος, δεν τόλμησαν βέβαια να με διαγράψουν απλά επειδή ήμουν ο Μικρούτσικος, τελικά έφυγα από το ΚΚΕ το '82...

Θα σου πω όμως και κάτι άλλο αντίστοιχο, προς το τέλος της δεκαετίας του '70 και πριν ενταχθώ στο ΚΚΕ έπαιξα μια φορά για τους διανοούμενους του ΚΚΕ εσωτερικού, ανάμεσα στα άλλα και μερικά τραγούδια μου σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου. Ε λοιπόν, με κοιτούσαν βλοσυροί και στη συνέχεια μου έκαναν παρατήρηση επειδή «ο Ρίτσος ήταν στο ΚΚΕ»! Το μόνο που είχα να τους πω ήταν ότι το ΚΚΕ στην ουσία δεν δεχόταν τον Ρίτσο, τουλάχιστον όχι όλο το εύρος του έργου του, μάλλον τον ανεχόταν...

Υπάρχει όμως και ένα τρίτο περιστατικό που νομίζω ότι έχει την σημασία του. Πριν από κάποια χρόνια με φώναξαν από το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε μια εκδήλωση για εκείνον και για να παίξω μόνο το «Το Κακόηθες Μελάνωμα». Παρών ήταν και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς με τον οποίο δεν είχα κάποια ιδιαίτερη σχέση, μπορώ να πω μάλιστα και ότι ήμουν πολύ επιφυλακτικός απέναντι του μόνο και μόνον επειδή ήταν προσωπικός φίλος του Κώστα Σημίτη και, ως γνωστόν, ποτέ δεν τα πήγα καλά με τον τελευταίο και τον «εκσυγχρονισμό» του. 

Προς έκπληξη μου λοιπόν όσο έπαιζα έβλεπα τον Τσουκαλά να έχει διπλωθεί στα δύο από το κλάμα και όταν τέλειωσα πετάχτηκε επάνω, ήρθε προς το μέρος μου, με άρπαξε από τα πέτα και αμέσως μετά με αγκάλιασε με αναφιλητά. Όπως μου είπε μετά ήταν μαζί με τον Πουλαντζά την στιγμή του θανάτου του, για την ακρίβεια τον είχε στείλει στην κουζίνα για να του φέρει ένα ποτήρι νερό και μέχρι να επιστρέψει ο Πουλαντζάς είχε ανοίξει το παράθυρο και πηδήξει...Υπάρχει λοιπόν και η ανθρώπινη διάσταση της αριστεράς, ας μην το ξεχνάμε αυτό.

Επειδή αναφερθήκαμε στον Άλκη Αλκαίο θα ήθελα να σας κάνω και μια ερώτηση για να επιβεβαιώσω ή όχι μία προσωπική αίσθηση που πάντα είχα. Η «Ρόζα» του ομότιτλου τραγουδιού είναι η Ρόζα Λούξεμπουργκ;

Δεν θέλησε ποτέ, μα ποτέ, όσες φορές και αν τον ρώτησα να μου πει αλλά προσωπικά είμαι εκατό τοις εκατό σίγουρος ότι ναι, είναι! Κάποιο πολύ κοντινό του πρόσωπο μου είχε πει ότι κάποτε υπήρχε στην ζωή του μία Ρόζα αλλά για εμένα αναμφίβολα το τραγούδι έχει γραφτεί για την Λούξεμπουργκ. Το αποδεικνύει νομίζω και ο συγκλονιστικός στίχος «πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία/πώς η Ιστορία γίνεται σιωπή» ο οποίος συνοψίζει την συγκυρία καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο στην ελληνική γλώσσα!

Το καλοκαίρι θα συμπληρωθούν σαράντα χρόνια από την Μεταπολίτευση...Αισθάνεστε λοιπόν και είστε το ίδιο αριστερός όσο και σαράντα χρόνια πριν κύριε Μικρούτσικε;

Φυσικά και ναι, ήμουν, είμαι και θα είμαι πάντα μαρξιστής και αριστερός, σήμερα ίσως περισσότερο από ποτέ. Μάλιστα νομίζω ότι πλέον είμαι με πιο συνειδητοποιημένο, συγκροτημένο και ολοκληρωμένο τρόπο από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ζωής μου αλλά βέβαια αυτή είναι μια διαδικασία που δεν σταματά ποτέ...Το μόνο που δεν έχει αλλάξει είναι ότι εξακολουθώ να πιστεύω ακράδαντα στην κοινωνία της ουτοπίας που δεν θα προλάβω μεν να δω αλλά είμαι σίγουρος ότι κάποτε θα έρθει! 

Νιώθατε το ίδιο αριστερός και τα χρόνια που συμπορευτήκατε με το ΠΑΣΟΚ; Μετανιώσατε ίσως ποτέ για αυτά και όσα συνέβησαν στην διάρκεια τους;

Κάθε άλλο! Με όλες τις αντιρρήσεις που είχα για τον Ανδρέα Παπανδρέου (και ήταν πολλές!) το ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του '80 δεν είχε καμία σχέση με το «εκσυγχρονιστικό» ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και πολύ περισσότερο βέβαια με το σημερινό. Ας θυμηθούμε τι συνέβαινε τότε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Γαλλία με τον Μιτεράν, στην Σουηδία με τον Ούλοφ Πάλμε και στις περισσότερες άλλες χώρες της Ευρώπης αλλά και εκτός αυτής, για παράδειγμα στην Λιβύη με τον Καντάφι. 

Τα λεγόμενα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ισορροπούσαν ανάμεσα στους δύο πόλους της εποχής, την Αμερική και την Σοβιετική Ένωση και αντίστοιχα εξέφραζαν ένα πολύ μεγάλο τμήμα του κόσμου πολύ καλύτερα από όσο τόσο η παραδοσιακή δεξιά όσο και η παραδοσιακή αριστερά μπορούσαν να επιτύχουν. Ας μη λησμονούμε επίσης τα αυτονόητα ίσως αλλά και πρωτόφαντα για την Ελλάδα πράγματα που έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου, αύξηση βασικού μισθού, αναγνώριση της εθνικής αντίστασης αλλά και κάποιες κινήσεις του στο εξωτερικό όπως η πρωτοβουλία των έξι. 

Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού βέβαια τα δεδομένα άλλαξαν κατά πολύ και μαζί αναγκαστικά και η οπτική γωνία μας και άρα και η κριτική που μπορούμε να κάνουμε σε πολλά πράγματα και σίγουρα ούτως ή άλλως υπήρχαν πολλά κακώς κείμενα στην διακυβέρνηση του Α. Παπανδρέου. Γι' αυτό άλλωστε και το ΠΑΣΟΚ έπεσε όπως και τα περισσότερα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα αλλά και κάποια αρχικά ανάλογα τους καθεστώτα που είχαν εξελιχθεί σε δικτατορίες, όπως του Καντάφι. Αξίζει όμως να αναρωτηθούμε, ποιοι ακριβώς τον έβγαλαν από την μέση, γιατί και με ποιους/τι τον αντικατέστησαν;

Πέραν όμως από όλα αυτά προσωπικά ποτέ δεν ταυτίστηκα ούτε με το ΠΑΣΟΚ ούτε με το σύστημα του και ίσως γι' αυτό είχα περισσότερους εχθρούς παρά φίλους μέσα σε αυτό και αντιμετώπισα πολύ μεγάλη πολεμική. Αλλά να σου πω και κάτι άλλο; Όλοι αυτοί οι «συνεπείς» αριστεροί που με κατηγόρησαν χειρότερα από οποιονδήποτε άλλον, όλοι μα όλοι, ο ένας μετά τον άλλο και αργά ή γρήγορα μετακινήθηκαν προς το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη ή έστω την ιδεολογία του, με τελευταίο τον Φώτη Κουβέλη και την ομάδα του, την νυν ΔΗΜΑΡ.  

Γι' αυτό και είχα θυμώσει τόσο με το αίσχος του '89, όταν ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού ενώθηκαν με τον αρχιερέα της διαπλοκής, τον Μητσοτάκη, για να χτυπήσουν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν υπήρχε κανένα θέμα κάθαρσης, ήθελαν απλά να χτυπήσουν πολιτικά τον Ανδρέα γιατί όλοι αισθάνονταν ότι τους απειλούσε. Και αυτό που με ενόχλησε περισσότερο ήταν ότι δεν ήταν καν ειλικρινείς, μιλούσαν για σκάνδαλα και έστηναν Ειδικά Δικαστήρια όταν το μόνο που επιδίωκαν ήταν να πέσει πια το ΠΑΣΟΚ. 

Επιρρίπτετε δηλαδή ευθύνες ακόμα και στον Λεωνίδα Κύρκο;

Σέβομαι και τιμώ απεριόριστα τόσο τον Λεωνίδα Κύρκο όσο και τον Χαρίλαο Φλωράκη ως αγωνιστές, την πορεία τους στην αριστερά και όσα προσέφεραν σε αυτήν αλλά δεν συμφωνώ καθόλου με τον τρόπο που συμπεριφέρθηκαν εκείνην ειδικά την περίοδο, τον θεωρώ απαράδεκτο πολιτικά και ανειλικρινή.

Δεν αναθεωρείτε λοιπόν τίποτα από την δική σας διαδρομή εκείνη την εποχή, δεν θα αλλάζατε το παραμικρό, ούτε καν για παράδειγμα το ότι αναλάβατε κρατικές θέσεις;

Κατά σαράντα τοις εκατό η παραμονή μου στο υπουργείο πολιτισμού ήταν μια εμπειρία που δεν θα την ευχόμουν ούτε στον χειρότερο εχθρό μου! Για το υπόλοιπο εξήντα τοις εκατό όμως θα είμαι πάντα υπερήφανος και πιστεύω ότι συνεισέφερα αρκετά πράγματα στην πολιτιστική ζωή της χώρας, θα αναφέρω μόνο την ενίσχυση του θεσμού των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Άξιζε λοιπόν και με το παραπάνω και ας με χτυπούσαν αλύπητα από όλες τις πλευρές και με...ανασχημάτιζαν σχεδόν κάθε Δευτέρα! (δυνατά γέλια).

Έχετε κάνει λάθη στην πολιτική σας πορεία; Αν ναι, θα θέλατε να τα επανορθώσετε ή ακόμα και να τα διαγράψετε;

Προφανώς και έχω κάνει πάρα πολλά, στην πολιτική όπως και στην μουσική και σε οτιδήποτε άλλο και σαν κάθε άλλο άνθρωπο! Όμως δεν μετανιώνω για κανένα από αυτά και ως εκ τούτου δεν επιθυμώ να τα  «διορθώσω» και ούτε βέβαια να τα διαγράψω. Και αυτό γιατί είναι και αυτά τα λάθη, όπως και οτιδήποτε άλλο έχω κάνει και έχει συμβεί στην ζωή μου, τα οποία με έφεραν εδώ που είμαι και με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα. Να καθίσω για παράδειγμα να σκεφτώ αν έπρεπε ή όχι να μπω στην αμερικανική πρεσβεία και να πάρω την σημαία τους και να μετανιώσω ίσως για αυτό; Καλώς ή κακώς είναι απλά κάτι που συνέβη και δεν μπορεί να αλλάξει, τίποτα άλλο δεν έχει σημασία...

Θεωρείτε την σημερινή ανάλυση της ελληνικής αριστεράς ικανή και επαρκή; Προσωπικά για παράδειγμα έχω αρχίσει να ενοχλούμαι πολύ όταν ακούω να τοποθετείται αβασάνιστα το επίθετο «αστικός/ή/ό» πριν από οτιδήποτε καθώς, κατά τη γνώμη μου, οι τόσο ραγδαίες αλλαγές που έχουν επέλθει έχουν κάνει πλέον όλους εμάς να είμαστε αστοί με την κυριολεξία του όρου και όχι τόσο εκείνους που είναι απέναντι μας και κάποτε αποκαλούσαμε έτσι. Συμφωνείτε με αυτήν μου την άποψη;

Αναμφίβολα υπάρχουν πολλές ελλείψεις στην ανάλυση της συγκυρίας από την αριστερά, κυρίως από μέρος του ΚΚΕ αλλά όχι μόνο και βέβαια πρέπει να ορίσουμε τον αστό με ένα νέο και διαφορετικό τρόπο που να συνάδει με τα τωρινά δεδομένα. Κάποτε ορίζαμε ως προλεταριάτο τον βιομηχανικό ή και μη εργάτη, πώς μπορεί λοιπόν να είναι το ίδιο και σήμερα όταν οι ίδιες αυτές οι ιδιότητες, πόσο μάλλον οι ανάλογες θέσεις εργασίας, έχουν σχεδόν πάψει να υφίστανται και όταν πλέον στην ίδια μοίρα με αυτούς βρίσκονται και οι δημόσιοι και οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, όταν άνθρωποι με μεταπτυχιακά και διδακτορικά αναγκάζονται να ασκούν επαγγέλματα άσχετα με το γνωστικό αντικείμενο που κατέχουν τόσο καλά για να επιβιώσουν; 

Ο φύλακας του υπουργείου και ο υπάλληλος σε αυτό, ο σεκιουριτάς ή το παιδί που κάνει delivery και ο ακαδημαϊκός δάσκαλος, όλοι πλέον έχουν εξισωθεί προς τα κάτω και αποτελούν το νέο προλεταριάτο ενώ ταυτόχρονα οι περισσότεροι εν δυνάμει και τυπικά είναι αστοί. Η έννοια του αστού λοιπόν δεν μπορεί να είναι υβριστική ή μειωτική αν και, από την άλλη, η βίαιη αυτή διεργασία η οποία συνεχίζεται δημιούργησε και αρκετά θολά ακόμα, δυσδιάκριτα και με κάθε άλλο παρά ξεκάθαρη ιδεολογική συγκρότηση ενδιάμεσα στρώματα τα οποία σίγουρα φέρουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για όσα συμβαίνουν. 

Πόσο αθώα είναι π. χ. η τόσο εκτεταμένη πια μεσοαστική τάξη όχι μόνο για τις πολιτικές επιλογές της αλλά και για την επίπλαστη υπέρ-καταναλωτική ευφορία η οποία συνέβαλλε κατά πολύ για να οδηγηθούμε σε αυτό το σημείο; Σίγουρα ενέχεται αλλά πρέπει να τονίσω ότι ανέκαθεν στην Ελλάδα ήταν η άρχουσα τάξη, η δεξιά, εκείνη που ήταν προσδεδεμένη σε άρματα ξένων και δεχόταν εντολές έξωθεν!

Υποθέτω ότι συμφωνείτε και με το ότι οι κυβερνήσεις της τελευταίας τετραετίας και περισσότερο από όλες η τελευταία, με τα Μνημόνια και τις συνακόλουθες πολιτικές τους με τις οποίες επιβάρυναν αφόρητα τον ελληνικό λαό, έχουν προκαλέσει μία άνευ προηγουμένου όχι μόνον οικονομική αλλά και ανθρωπιστική, κοινωνική, πνευματική και βέβαια και πολιτιστική καταστροφή. Πιστεύετε ότι η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση είναι ο μόνος τρόπος για να ανακοπεί αυτή πριν μετατραπεί σε ολική και ανεπανόρθωτη;

Ανεπιφύλακτα ναι αλλά για να συμβεί αυτό, όπως και οτιδήποτε άλλο, απαιτείται μια σειρά από εκείνα που εμείς οι μαθηματικοί λέμε «αναγκαία και ικανή συνθήκη». Θα ήθελα δηλαδή να δω και να ακούσω από τον ΣΥΡΙΖΑ και όχι όταν εκλεγεί αλλά πριν, ήδη από τώρα, ρεαλιστικές και ολοκληρωμένες προτάσεις για μερικά απολύτως καίρια και κομβικής σημασίας θέματα, επαναφορά του βασικού μισθού σε ένα επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης και εξασφάλιση ότι θα παραμείνει σε αυτό, δικαιότερο φορολογικό σύστημα και επιτέλους πάταξη της ασύστολης φοροδιαφυγής των πλουσίων και ισχυρών, επενδύσεις που να δημιουργούν θέσεις εργασίας και ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη! Αυτά και μόνο θα αρκούσαν για αρχή...

Ναι, έχω εμπιστοσύνη όχι μόνο στον Αλέξη Τσίπρα αλλά και στον Μηλιό, τον Σταθάκη, τον Τσακαλώτο και τον Δραγασάκη και θα ήθελα πολύ να τους δω σε μία κυβέρνηση. Μάλιστα θα επιθυμούσα να είναι μαζί τους και ο Γιάννης Βαρουφάκης γιατί ο δρόμος προς τον σοσιαλισμό υποχρεωτικά πλέον περνάει από τον κεϊνσιανισμό και κανένας δεν τον έχει μελετήσει και κατέχει τόσο καλά όσο εκείνος...Μια τέτοια κυβέρνηση θα μπορούσε να δώσει νέα ελπίδα και πνοή στην Ελλάδα αλλά μόνον αν μπορέσει να υλοποιήσει τα λίγα προαπαιτούμενα που προανέφερα.

Στηρίζετε πλέον φανερά και μετ' επιτάσεως τον ΣΥΡΙΖΑ οπότε θα μου επιτρέψετε να σας ρωτήσω κατά πόσον υπήρχε αλήθεια σε κάποια δημοσιεύματα που σας έφεραν να έχετε βολιδοσκοπηθεί, παράλληλα μάλιστα με τον Γιώργο Κιμούλη, για την δημαρχία της Αθήνας.

Κοίταξε Θάνο, δεν ξέρω ποιος ακριβώς, γιατί και με ποιες επιδιώξεις τα έγραψε αυτά αλλά θα συ απαντήσω με πάσα ειλικρίνεια. Όχι, δεν μου έγινε καμία τέτοια πρόταση από τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά, ακόμα και αν μου είχε γίνει, θα την είχα αρνηθεί. Γιατί όποιοι γράφουν και έχουν συμφέρον να διαδίδουν τέτοια ψεύδη συν τοις άλλοις είναι και ηλίθιοι! Δεν ξέρουν ή μάλλον δεν καταλαβαίνουν ότι αν φύγω πάλι από τον χώρο της μουσικής τελείωσα, αν την εγκαταλείψω έστω και για έξι μήνες θα με εγκαταλείψει και εκείνη για πάντα ενώ για εμένα η ημέρα είναι είκοσι τέσσερις ώρες  γεμάτες μόνο με μουσική! Οπότε απλά δεν έχω την δυνατότητα, ούτε καν το σκέφτομαι να την αφήσω για μία ακόμα φορά...

Πιστεύετε ότι οι εκλογικές αναμετρήσεις του Μαΐου θα είναι τρεις και όχι μόνον δύο, θα έχουμε δηλαδή και βουλευτικές εκλογές; Αν όχι, νομίζετε ότι αυτή θα είναι η μοναδική ευκαιρία του ΣΥΡΙΖΑ μέσα στο '14 να διεκδικήσει την εξουσία;

Αυτό δεν μπορώ να το ξέρω, ως γνωστόν η προκήρυξη πρόωρων εκλογών είναι στην αρμοδιότητα και την διάθεση του εκάστοτε πρωθυπουργού. Αν ο Σαμαράς πιεστεί πάρα πολύ μπορεί να το κάνει, αν και πιστεύω ότι θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να το αποφύγει...Οποτε όμως και αν γίνουν οι εκλογές το σημαντικό για εμένα, αυτό που θα ήθελα να γίνει, είναι να δω την αριστερά να κατεβαίνει σε αυτές με ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο μέτωπο, εκείνο δηλαδή που δεν συνέβη στις εκλογές του '12 λόγω της τεράστιας ανοησία του ΚΚΕ να αρνηθεί την πρόταση που του έγινε. Θα ήθελα να δω μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ αλλά και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, όλους ενωμένους...

Ακόμα και την ΔΗΜΑΡ;

Αν αποκτήσει επιτέλους μιαν αριστερή χειρονομία, όσο και αν αμφιβάλλω πολύ αν θα γίνει αυτό...

Όσο απίθανο μάλλον είναι και το να δεχτεί αυτή την φορά το ΚΚΕ να συμπορευθεί μαζί μας...καθώς εξακολουθεί να οραματίζεται και να περιμένει μόνο την επανάσταση.

Όπως έχω ξαναπεί ας οργανώσει κάποιος μία συγκροτημένη μαζική επανάσταση και εγώ θα είμαι εκεί, στην θέση μου ως οφείλω...Μέχρι τότε όμως; Θα χάσουμε το σήμερα περιμένοντας το αύριο; Ας μην γυρίσουμε την πλάτη μας στο εφικτό! Γι' αυτό και θα ήθελα τόσο πολύ μια ενωμένη αριστερά...

Θεωρείτε όμως και αυτήν με την σειρά της εφικτή;

Φυσικά το ελπίζω αλλά, αν θέλεις την προσωπική μου εκτίμηση, δεν το πιστεύω και ούτε το περιμένω...Δυστυχώς για το ΚΚΕ, το σύνολο της αριστεράς αλλά και για τον τόπο μας.

********

Φεύγοντας από το σπίτι του Θάνου Μικρούτσικου έπιασα για άλλη μια φορά τον εαυτό μου να σκέφτεται ότι μακάρι να είχαμε άλλους δέκα τέτοιους αριστερούς «αιρετικούς», έστω και με τις όποιες εσωτερικές και μη κατά καιρούς αντιφάσεις τους, παρά ακόμα χιλίους «ορθοδόξους» με τις ακλόνητες πεποιθήσεις τους σε κάθε είδους δόγματα και όχι στο αενάως εξελισσόμενο πνεύμα της μαρξιστικής θεώρησης, πεποιθήσεις που λειτουργούν ως τροχοπέδη οποιασδήποτε κίνησης και αντίθετα συντελούν στην στασιμότητα η οποία ελάχιστα απέχει από την πλήρη ακινησία. Γιατί ως γνωστόν κάθε αλλαγή προϋποθέτει, αν δεν είναι ταυτόσημη της κίνησης, όπως το είχε συνοψίσει υποδειγματικά χιλιετίες πριν ο Ηράκλειτος με εκείνο το «τα πάντα ρει»...

 info:

Μετά την χειμερινή του περιοδεία σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας ο Θάνος Μικρούτσικος τώρα εμφανίζεται (για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων) στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο «Σταυρός Του Νότου» παρουσιάζοντας το πρόγραμμα «Λυπήσου αυτούς που δεν ονειρεύονται...» με ερμηνευτές τον Γιάννη Κότσιρα και την Ρίτα Αντωνοπούλου τους οποίους συνοδεύει ένα εκλεκτό εξαμελές σύνολο (πνευστά, πιάνο, κιθάρα, μπουζούκι, μπάσο και ντραμς) με ενορχηστρωτές τους σολίστες Θύμιο Παπαδόπουλο και Άκη Κουτσουπάκη. Κάθε Σάββατο στην κεντρική σκηνή του «Σταυρός Του Νότου», ώρα έναρξης 22.30 και τιμή εισόδου 15 ευρώ συμπεριλαμβανομένου ενός ποτού.

_____________

ΣΗΜ.: Η παραπάνω συνέντευξη δόθηκε στον Θάνο Μαντζάνα και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΥΓΗ του Σαββάτου 31-1-2014.