23 Φλεβάρη 1943, στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, ιδρύεται η ΕΠΟΝ

ΕΠΟΝίτες ΚΑΙ ΑΕΤΟΠΟΥΛΑ συνοικίας Αγ. Τριάδος Πατρών

ΕΠΟΝίτες και Αετόπουλα της συνοικίας Αγ. Τριάδος Πατρών, μετά την απελευθέρωση, στις 16-9-1945. Υπεύθυνη της ομάδας η Πατρινοπούλα ΕΠΟΝίτισσα Ειρήνη Τζούτη (όρθια, έκτη από αριστερά). Καθήμενα στο κέντρο δύο Αετόπουλα κρατούν το δημοσιογραφικό όργανο της Κ.Ε. του ΚΚΕ ‘’Ριζοσπάστης’’ και ένας ΕΠΟΝΙτης διαβάζει την

πατραϊκή εφημερίδα του ΕΑΜ ‘’Ελεύθερη Αχαΐα’’. 

 

Τον Απρίλη του 1943 οργανώνεται η ΕΠΟΝ Πάτρας από τον κομμουνιστή  Θόδωρο Λιακόπουλο, που ήρθε από την Αθήνα. Τόπος συνάντησης των πρωτοπόρων ήταν κάποιο σπίτι στην πλατεία Ομονοίας

Ορφανός Σωτήρης,

Β΄ Γραμματέας

του πρώτου γραφείου

Νομαρχιακής Επιτροπής

της ΕΠΟΝ Αχαΐας,

δολοφονήθηκε από τους

χωροφύλακες στη Γλανιτσά

Αρκαδίας στις 17-1-1947.

Σαν σήμερα πριν 76 χρόνια, στο 1943, παιδιά από οργανώσεις νεολαίας, που μέσα τους έκαιγε η φλόγα για λευτεριά της πατρίδας από την ναζιστική κατοχή, από τους γερμανο-ιταλούς, μαζεύτηκαν στην Αθήνα,
σε σπίτι που ανήκε σε έναν δάσκαλο, τον Παναγή Δημητράτο, ο οποίος εκτελέστηκε το 1944,  έναν χρόνο αργότερα, από τους Γερμανούς και συμφώνησαν σε κοινό αγώνα αντίστασης.

Η σύσκεψη για την ίδρυση της νεολαιΐστικης οργάνωσης, έγινε στην Οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους. 

Η πορεία στον χώρο της Αριστεράς, που σήκωσε και το μεγάλο βάρος της Αντίστασης, σηματοδοτείται από τρεις σταθμούς. 

Φεβρουάριο του 1942 ιδρύεται το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο Νέων (ΕΑΜΝ), με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ, στα χνάρια του ΕΑΜ. 

Μάιο του 1942 ιδρύεται η Λεύτερη Νέα και, τέλος, 

23 Φεβρουαρίου του 1943 ιδρύεται με πρωτοβουλία του ΕΑΜΝ και της ΟΚΝΕ η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ). 

Στην ιδρυτική συνδιάσκεψη του οργάνου της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων, που στήθηκε, μετείχαν οι παρακάτω οργανώσεις: 

Η «Αγροτική Νεολαία Ελλάδος» με τους Στεργιόπουλο και Σκληρό, 
Η «Ενιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία» με τους Πέτρο Διβέρη και Γιώργη Τρικαλινό, 
Η «Ενιαία Μαθητική Νεολαία» με τους Μπάμπης Δρακόπουλος και Κώστας Φιλίνης, 
Η «Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης» με τον Αδάμ Μολυβδά, 
Ο «Θεσσαλικός Ιερός Λόχος» με τον Κυριάκο Τσακίρη, 
Η «Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία» με τους Πλουμίδη και Γ. Σταύρο, 
Η «Λεύτερη Νέα», με τις  Ηλέκτρα Αποστόλου, Ματίνα Γουδούρη, Βενιτράτου και Ρόζα Ιμβριώτου,
Η «Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος» (ΟΚΝΕ) με τους Μήτσο Βλαντά και Στέλιο Γιαννακόπουλο, 
Η «Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρωτοπορία Ελλάδος», με τους
Σκεύο και Λυκούργο 
Η «Φιλική Εταιρεία Νέων» με τους Προέδρου και Κώστα Λιναρδάτο.

Κι ακόμη με τους: Σταύρο Κασιμάτη (Φοιτητές), Βαγγέλη Βασβανά (Νέοι Μακεδονίας), Θόδωρο Λιακόπουλο (Νέοι Πελοποννήσου), Γεώργιο Γεωργαλά, Αθανάσιο Ρουσσόπουλο και Μαρία Σβώλου (Εθνικό Συμβούλιο Νέων του ΕΑΜΝ).

 

Συμφώνησαν δε στο παρακάτω ιδρυτικό κείμενο, με το οποίο κατέστη παρούσα και επισήμως η αγωνιστικότητα των νέων, που έταξαν τον εαυτό τους στον αγώνα για λευτεριά. Εμέλλετο δε  να συσπειρώσει πάνω από 600.000 νέους και νέες που  εντάχθηκαν στις γραμμές της. Από αυτούς του νέους προσέφερε πάνω από 32.000 ως ανταρτοΕΠΟΝίτες μαχητές στον αγώνα ενώ πάνω από 1.300 παιδιά της έπεσαν στα πεδία των μαχών.

Εμβατήριο της ΕΠΟΝ ήταν το «Εμπρός ΕΠΟΝΙΤΕΣ». Άλλη χαρακτηριστική επωδός που επαναλάμβαναν οι Επονίτες ήταν:

«ΕΠΟΝ, ΕΠΟΝ, είσ΄ ο εχθρός των φασιστών,

άξια γενιά των δουλευτών,

καμάρι του λαού ΕΠΟΝ». 

Η ΕΠΟΝ τέθηκε εκτός νόμου με τον περιβόητο νόμο Ν.509 του 1947, μετά την δήλωση του Πορφυρογένη στο συνέδριο του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος ότι το ΚΚΕ τάσσεται υπέρ της ένοπλης δράσης, ως απάντηση στην τρομοκρατία των παρακρατικών οργανώσεων. Έκτοτε συνέχισε να διατηρείται ως ο δεύτερος παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ που τον διεύθυνε ο Στ. Κασιμάτης (τον πρώτο καιρό διεύθυναν οι Νίκος Πλουμπίδης και Νίκος Μπελογιάννης).

Η πρώτη απόπειρα ενοποίησης αντιστασιακών οργανώσεων νεολαίας έγινε στις αρχές του 1942 μέσα από το ΕΑΜ Νέων.
Το βράδυ της 5ης Φεβρουάριου 1942 σε ένα σπίτι στη Νεάπολη Εξαρχείων συνεδρίασαν μυστικά αντιπρόσωποι της ΟΚΝΕ, της ΣΕΠΕ, της ΦΕΝ, της Ελευθερίας και της Δημοκρατικής Ενωσης Νέων, προκειμένου να συστήσουν το ΕΑΜΝ.
 

Υπέγραψαν ένα συμφωνητικό κοινής δράσης και ακολούθησε η Διακήρυξη της Προσωρινής Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜΝ, που απευθυνόταν σε όλους τους νέους της Ελλάδας.

 

Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΟΝ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

Κώστας Βουρδέρης (Καρατζάς) Α΄ Γραμματέας ΝΕ Αχαΐας της ΕΠΟΝ.

Τον Απρίλη του 1943 οργανώνεται η ΕΠΟΝ Πάτρας από τον κομμουνιστή  Θόδωρο Λιακόπουλο, που ήρθε από την Αθήνα. Τόπος συνάντησης των πρωτοπόρων ήταν κάποιο σπίτι στην πλατεία Ομονοίας. 

Το πρώτο 11μελές Δ.Σ. της ΕΠΟΝ Πάτρας, σύμφωνα με τον Θεόφ. Αναγνώστου που διατέλεσε οργανωτικός γραμματέας του, με το ψευδώνυμο ’’Άλκης’’,  πέραν του ιδίου, περιελάμβανε και τους  παρακάτω: 

 Ήτοι τους Κωνστ. Βουρδέρη ως γραμματέα, Σωτήρη Ορφανό ως δεύτερο γραμματέα, Θωμά Νταή, Αλέκο Παπαστεργιόπουλο, Χρήστο Κακό, την αδελφή του Λαμπρινή Κακού, τον Λάκη Μπαζό και  τρεις νέους ακόμη των οποίων τα ονόματα δεν θυμάται. 

Στο μεταξύ από τον Ιούλιο του 1942, σε σύσκεψη στελεχών του ΚΚΕ που γίνεται στο Κεφαλόβρυσο, προάστιο της Πάτρας σήμερα, για την οργάνωση ένοπλου κινήματος, από τις 8 έως τις 10 του μηνός αποφασίζεται η συγκρότηση του ΕΑΜ. 

(Από το βιβλίο του Γιώργου Μόσχου «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» των εκδόσεων Γιάννη Πικραμένου, που κυκλοφορεί σε Γ΄ έκδοση).

Και το όνομα αυτής ΕΠΟΝ

1. Σήμερα 23 Φλεβάρη 1943 συνήλθε στην Αθήνα Πανελλαδική Σύσκεψη στην οποία πήραν μέρος: 
α) Οι αντιπροσωπείες εθνικών οργανώσεων Νέων: «Αγροτικής Νεολαίας Ελλάδος», «Ενιαίας Εθνικοαπελευθερωτικής Εργατοϋπαλληλικής Νεολαίας», «Ενιαίας Μαθητικής Νεολαίας», «Ένωσης Νέων Αγωνιστών Ρούμελης», «Θεσσαλικού Ιερού Λόχου», «Λαϊκής Επαναστατικής Νεολαίας», «Λεύτερης Νέας», «Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος», «Σοσιαλιστικής Επαναστατικής Πρωτοπορίας Ελλάδος», «Φιλικής Εταιρείας Νέων».
β) Αντιπροσωπεία του ΕΑΜ Ν Μακεδονίας, Πελοποννήσου και τα μέλη της ΚΕ του ΕΑΜΝ.
γ) Αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου των φίλων της νέας γενιάς. 

2. Η σύσκεψη συνήλθε με την πρωτοβουλία της Κ.Ε. του ΕΑΜΝ και με σκοπό ίδρυσης Ενιαίας Πανελλαδικής οργάνωσης της νέας γενιάς. Η σύσκεψη ομόφωνα απεφάσισε την ίδρυση της ενιαίας οργάνωσης με τον τίτλο Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠΟΝ) και με έδρα την Αθήνα.

3. Η ίδρυση της ΕΠΟΝ πραγματοποιείται με την διάλυση και συγχώνευση όλων των οργανώσεων που υπογράφουν αυτό το ιδρυτικό. Με την υπογραφή αυτού του ιδρυτικού, όλες οι παραπάνω οργανώσεις παύουν να υφίστανται και αυτόματα οι δυνάμεις, τα τεχνικά, οικονομικά κ.λπ. μέσα περνούν στην ΕΠΟΝ. Αυτός ο όρος αφορά και την Κ.Ε. του ΕΑΜΝ και τις ιδιαίτερες δυνάμεις του που είναι συγκροτημένες σε ομάδες του. 

4. Η Πανελλαδική σύσκεψη απεφάσισε ομόφωνα την εκλογή προσωρινού Κεντρικού Συμβουλίου και του έδωσε την εντολή να διευθύνει την ΕΠΟΝ ώσπου να συνέλθει Πανελλαδική Συνδιάσκεψη ή Συνέδριο της ΕΠΟΝ που θα εκλέξει το νόμιμο συμβούλιο. Ως την σύγκληση συνδιάσκεψης ή συνεδρίου το προσωρινό Κεντρικό Συμβούλιο θα διευθύνει την ΕΠΟΝ. 

5. Η Πανελλαδική σύσκεψη εκλέγει 3μελή επιτροπή επεξεργασίας καταστατικού της ΕΠΟΝ. Το καταστατικό αμέσως μετά την έγκριση του απ’ το Προεδρείο του Προσωρινού Κεντρικού Συμβουλίου μπαίνει σε εφαρμογή. Η τελική έγκριση του καταστατικού θα γίνει από την πρώτη Πανελλαδική Συνδιάσκεψη ή Συνέδριο της ΕΠΟΝ.

6. Οι βασικοί σκοποί που πρέπει να περιέχονται στο καταστατικό της ΕΠΟΝ είναι:
α) Η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας.
β) Η εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον, και με οποιανδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας έτσι που όλες οι εξουσίες να απορρέουν από την κυρίαρχη θέληση του λαού και της νέας γενιάς.
γ) Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών και της αδερφικής συνεργασίας όλων των λαών και των νεολαιών και ειδικά της Βαλκανικής.
δ) Η υπεράσπιση των οικονομικών, πολιτικών, εκπολιτιστικών και μορφωτικών δικαιωμάτων και επιδιώξεων της νέας γενιάς. Γενικά πρέπει να καθορίζεται στο καταστατικό ότι η ΕΠΟΝ είναι οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική-προοδευτική, αντιπολεμική-φιλειρηνική.
ε) Αποφασίζεται η έκδοση δημοσιογραφικού κεντρικού οργάνου με τίτλο «Νέα Γενιά».
στ) Η Πανελλαδική σύσκεψη αποφασίζει και αναθέτει στο Προσωρινό Κεντρικό Συμβούλιο της ΕΠΟΝ να κάνει διαπραγματεύσεις με κάθε εθνική οργάνωση νέων που δεν θα ’χει προσχωρήσει στην ΕΠΟΝ με σκοπό να προσχωρήσει. Βάση για διαπραγματεύσεις και για προσχώρηση στην ΕΠΟΝ, είναι οι αρχές που περιέχει το καταστατικό της.
ζ) Η Πανελλαδική σύσκεψη αποφασίζει την προσχώρηση της ΕΠΟΝ στο ΕΑΜ σαν εκπρόσωπο της νέας γενιάς, με συμμετοχή αντιπροσώπου της στην Κ.Ε. του ΕΑΜ. 

Αθήναι, 23 Φλεβάρη 1943