25 χρυσές λίρες (ιστορία ενός προκατοχικού τόρνου)

Ο τόρνος τύπου iriam του ιταλικού οίκου Merli Voghera, που από προπολεμικά ήταν εγκατεστημένος στο χώρο της Ναυτικής Διοίκησης Ιονίου, στην Πάτρα. Ο Γερμανός διοικητής της Βάσης πριν αποχωρήσει, καθώς ήταν βέβαιο ότι η Γερμανία χάνει τον πόλεμο στην Ελλάδα, φρόντισε να πωλήσει αυτόν τον τόρνο στην εταιρεία Αφοι Πραπόπουλοι. Μεταπολεμικά η πώληση ακυρώθηκε καθώς όλες οι συναλλαγές με τις αρχές κατοχής κρίθηκαν παράνομες κι αφού χαρακτηρίστηκαν ως λεία πολέμου, τα ανταλλαχθέντα αντικείμενα έπρεπε να επιστραφούν στο κράτος...Έγινε όμως έτσι; 

 

Ν.Δ.Π., 1945: «Ο συγκεκριμένος τόρνος (σ.σ: αγορασμένος από την γερμανική Αρχή) έχει χαρακτηριστεί ως λεία πολέμου & οφείλει να παραδοθεί εις το Δημόσιο...»

 

Είναι 14 Σεπτεμβρίου 1944, ο αποχωρών Γερμανός διοικητής της κατοχικής Ναυτικής Διοίκησης Πατρών εκδίδει και υπογράφει πιστοποιητικό (απόδειξη) αξίας 25 χρυσών λιρών για την πώληση ενός τόρνου του Ιταλικού οίκου Merli Voghera προς την εταιρεία ΑΦΟΙ ΠΡΑΠΟΠΟΥΛΟΙ. 

 

Απόδειξη αγοράς τόρνου για 25 χρυσές λίρες (gold pfund 25)

 

Ο συγκεκριμένος τόρνος τύπου Iriam του οίκου Merli Voghera είχε έρθει στην Πάτρα λίγα χρόνια πριν, από την Ιταλική κατοχική διοίκηση & είχε εγκατασταθεί στους χώρους της Ναυτικής Διοίκησης Πατρών. Η εταιρεία ΑΦΟΙ ΠΡΑΠΟΠΟΥΛΟΙ έχοντας προφανώς γνώση της ύπαρξης του, ενήργησε έτσι ώστε να τον εξαγοράσει από την αποχωρούσα Γερμανική Διοίκηση, λίγο πριν την απελευθέρωση της Πάτρας. 

 

 

Το λογότυπο της κατασκευάστριας εταιρείας. Ο οίκος Merli Voghera από την Pavia Ιταλίας ιδρύθηκε το 1917 και σταμάτησε τη λειτουργία του το 1976.

 

9 Οκτωβρίου 1994, οι Ελληνικές πλέον τελωνειακές αρχές, εντός 5 ημερών από την απελευθέρωση εντοπίζουν την αγοραπωλησία (είναι γνωστό ότι οι Γερμανοί κατέγραφαν και κρατούσαν αρχείο για τα πάντα) και καλούν την εταιρεία να καταβάλει εισαγωγικούς δασμούς για τον εισαχθέντα από τους Ιταλούς τόρνο, μαζί με μερικές πρώτες ύλες που επίσης είχαν εξαγοραστεί από τους Γερμανούς (φύλλα ορειχάλκου, χαλκού & χαλκοσωλήνες). 

 

 

  Το Τελωνείο Πατρών καλεί την εταιρεία να πληρώσει δασμούς για τον τόρνο που αγόρασε η εταιρεία Αφοί Πραπόπουλοι από τον Γερμανό Διοικητή, νομιμοποιώντας έτσι τηνν συναλλαγή.

 

 

24 Απριλίου 1945, έχουν περάσει πλέον 6 μήνες από την απελευθέρωση και η Ναυτική Διοίκηση Πατρών (νυν Ιονίου) γνωρίζει στην εταιρεία ότι ο συγκεκριμένος τόρνος έχει χαρακτηριστεί ως λεία πολέμου & ότι οφείλει να παραδοθεί εις το Δημόσιο.

Έγγραφο της Ναυτικής Διοίκησης Πατρών (νυν Ιονίου) που χαρακτηρίζει λεία πολέμου το αντικείμενο πώλησης, τον τόρνο.

Έχει προηγηθεί, στις 21/4/1945 καταγραφή του συγκεκριμένου μηχανήματος από την Υπηρεσία Εξυπηρετήσεως Συμμάχων & Λειών Πολέμου στις εγκαταστάσεις της μεταλλουργίας & ο τότε εκπρόσωπος της εταιρείας ορίζεται ως θεματοφύλακας της χαρακτηρισμένης ως Δημοσίας πλέον περιουσίας.

Ανακοίνωση Οικονομικής Εφορίας στις 2/7/1945. Οι συναλλαχθέντες με τις αρχές Κατοχής, καλούνται να δηλώσουν την συναλλαγή τους.

2 Ιουλίου 1945, ανακοινώνεται μέσω του τύπου ότι καθίστανται άκυρες οι οποιεσδήποτε δοσοληψίες έλαβαν χώρα μεταξύ των αρχών κατοχής (Γερμανικών, Ιταλικών, Βουλγαρικών & Αλβανικών) και Ελλήνων πολιτών ή νομικών προσώπων. 

 

Όλοι οι ενδιαφερόμενοι όφειλαν εντός μικρής προθεσμίας (έως 21 Ιουλίου 1945) να προχωρήσουν σε δήλωση τέτοιων δοσοληψιών που αφορούσαν στην απόκτηση κινητής & ακίνητης περιουσίας κατά τη διάρκεια της κατοχής προς τις αρμόδιες οικονομικές αρχές.

Στις 29 Μαΐου 1947 γράφεται ο επίλογος της μικρής μας ιστορίας. Περίπου 2,5 χρόνια μετά την απελευθέρωση ο τόρνος περνά και τυπικά στην κυριότητα της ΑΦΟΙ ΠΡΑΠΟΠΟΥΛΟΙ ΑΕ αφού πρώτα θα έχει εκτιμηθεί από το Ελληνικό δημόσιο προς 9.000.000.- δραχμές μετά φόρων και θα έχει καταλογιστεί το ποσό των 1.375.800.- δραχμών στην εταιρεία ως δασμοί εισαγωγής πλέον εξόδων εκτίμησης.

Ανάλυση δασμολογίου για την εισαγωγή τόρνου (λεία πολέμου)

 

25 Μαΐου 2018, το πολεμικό μας λάφυρο, ο τόρνος τύπου Iriam κατασκευής του Ιταλικού οίκου Merli-Voghera, όπως είναι σήμερα πακτωμένος στις εγκαταστάσεις της εταιρείας στην Περιβόλα Πατρών. 

 

Λεία Β' Παγκοσμίου πολέμου στις εγκαταστάσεις της πατραϊκής εταιρείας Αφοι Πραπόπουλοι.

 

Σημείωση: Κατά τη διάρκεια τη κατοχής η οικονομική δραστηριότητα στη χώρα αν και περιορισμένη συνεχίστηκε. Αρκετά εμπορικά καταστήματα, βιοτεχνίες και βιομηχανίες των Πατρών παρέμειναν σε λειτουργία υπό την πίεση των αρχών κατοχής για την κάλυψη βασικών αναγκών τόσο των ιδίων αλλά και του γενικού πληθυσμού. Υπό την απειλή κυρώσεων, προσωποκρατήσεων & τουφεκισμού κατά των στελεχών της, η ΑΦΟΙ ΠΡΑΠΟΠΟΥΛΟΙ Α.Ε. συνέχισε και αυτή τη λειτουργία της, αφού πρώτα κατασχέθηκε το σύνολο των πρώτων υλών που βρήκαν οι κατακτητές εντός του εργοστασίου της. 

 

Το εργοστάσιο ήδη από το 1937 ήταν επιταγμένο από την Ελληνική κυβέρνηση για τις ανάγκες του Ελληνικού Στρατού, για την κατασκευή καραβάνων, παγουριών & λοιπού μη οπλικού εξοπλισμού. 

 

Οι κατακτητές αμέσως μόλις εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα το 1941 προχώρησαν σε συλλήψεις των μελών της τότε διοίκησης, λόγω του αντικειμένου του εργοστασίου (μεταλλουργία), της προϋπάρχουσας επίταξης αλλά και της παραγωγικής του ικανότητας. Στο αρχείο της εταιρείας διατηρούνται οι εντολές παραγωγής που εκδίδονταν από τους Ιταλούς και μετέπειτα Γερμανούς στρατιωτικούς διοικητές προς την εταιρεία & συνήθως αφορούσαν σε προϊόντα μετάλλου πρώτης ανάγκης. Ενδεικτικά αναφέρουμε πλείστες εντολές παράδοσης καρφοβελόνων (καρφιών) προς διάφορα κοινοτικά γραφεία της περιφέρειας των Πατρών όπως Κρήνης, Σαραβαλίου, Οβρυάς κλπ.

 

Για τις δοσοληψίες αυτές στελέχη της εταιρείας κατηγορήθηκαν αυτεπάγγελτα μετά την απελευθέρωση ως συνεργάτες των κατακτητών. Όλοι οι κατηγορούμενοι απηλλάγησαν των κατηγοριών, αφού αποδείχτηκε οτι οι δοσοληψίες αυτές ήταν καταναγκαστικές, υπό την απειλή κυρώσεων και με τιμές πώλησης κάτω του κόστους παραγωγής των προϊόντων αυτών. Για ανάλογες δοσοληψίες κατηγορήθηκαν τότε πολλοί ακόμη επιφανείς έμποροι, βιοτέχνες & βιομήχανοι της Πάτρας, οι οποίοι επίσης απηλλάγησαν των κατηγοριών. 

 

Κλείνοντας την σύντομη αυτή ιστορική αναδρομή είναι επίσης άξιες αναφοράς προσωπικές μαρτυρίες στελεχών της εταιρείας για το εξής παράδοξο που συνέβαινε κατά τη μαύρη περίοδο του εμφυλίου πολέμου που επακολούθησε της απελευθέρωσης. Ενώ κατά την πρωινή βάρδια το εργοστάσιο κατασκεύαζε ξανά υλικά για τον Ελληνικό Στρατό, κατά τη βραδινή βάρδια εμφανίζονταν πολλάκις πρώην εργαζόμενοι της εταιρείας “...αγνώριστοι ζωσμένοι με φυσεκλίκια & γενειάδες...” ενταγμένοι πλέον στο Δημοκρατικό Στρατό οι οποίοι απαιτούσαν, συχνά υπό την απειλή όπλων, ανάλογες προμήθειες τις οποίες και ελάμβαναν ατελώς. 

 

Η επιβίωση σε περιόδους ανωμαλίας, ατόμων ή επιχειρήσεων δεν είναι ποτέ δεδομένη, ιδιαίτερα δε εάν αυτοί ή αυτές τυγχάνουν προβολής. Γίνονται εύκολα στόχος από τις όποιες αντιμαχόμενες πλευρές και συνήθως οι καταστάσεις δεν τους επιτρέπουν να τηρήσουν ουδετερότητα. Πίσω από κάθε μικρή ή μεγάλη επιχείρηση, υπάρχουν πάντα άνθρωποι με οικογένειες και παιδιά που πρωταρχικός τους στόχος είναι η ευημερία και η ασφάλεια των αγαπημένων τους. 

 

Πηγή: Prapopoulos·Κυριακή, 28 Οκτωβρίου 2018