Οι Θέσεις των ΦΙΛΩΝ της ΦΥΣΗΣ για την Ενέργεια με αναφορά στην κοινωνία και τη φύση

 

«Στην πρώτη θέση του καταλόγου των διεκδικήσεων βρίσκεται η παγκόσμια στροφή στην ενέργεια, δηλαδή η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και η μετάβαση σε ΑΠΕ, με τελικό στόχο τον πλήρη εφοδιασμό με εναλλακτική ενέργεια… Χρειάζεται η χαλιναγώγηση της συνεχούς και ανεξέλεγκτα αυξανόμενης κατανάλωσης ενέργειας...  Να εφαρμοστεί μια φιλοπεριβαλλοντική κυκλοφοριακή πολιτική, δηλαδή ένας περιορισμός ή αυτοσυγκράτηση της κυκλοφορίας των Ι.Χ. Υποστηρίζουμε αποφασιστικά την ανάπτυξη των δημοσίων ΜΜΜ και τη διακίνηση προϊόντων με τρένα…» [Από το «ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ για μια Νέα Ευρώπη», NFI¹, 2007] 

Το ενεργειακό μοντέλο της χώρας θα πρέπει να εναρμονίζεται και να αλληλοεπηρεάζεται πρώτα απ’ όλα με το παραγωγικό πρότυπο της χώρας,  λαμβάνοντας υπ  όψιν την παρούσα παραγωγική βάση και τους μελλοντικούς στόχους για την ανασυγκρότησή της. Ο καθορισμός του παραγωγικού πρότυπου της χώρας δεν μπορεί να είναι κοινός για όλες τις παραγωγικές τάξεις, υπάρχουν οικονομικά, ταξικά, τοπικά και υπερτοπικά, διαφορετικά και αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα.  Το παραγωγικό πρότυπο δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα μόνο τεχνοκρατικών ή επενδυτικών προτάσεων αλλά οφείλει να παίρνει υπ΄ όψιν του την κοινωνία, τον άνθρωπο και τη φύση. Στην παρούσα χρονική περίοδο δεν είμαστε έτοιμοι να προτείνουμε λεπτομερώς ένα παραγωγικό πρότυπο  για τη χώρα μας, όμως μπορούμε να παρουσιάσουμε ορισμένες βασικές οικολογικές αρχές για την ενέργεια που θα πρέπει να ληφθούν υπ  όψιν για μια παραγωγική ανασυγκρότησης της χώρας. 

Αυτές οι αρχές  είναι: της εγγύτητας, της μικρή κλίμακας, της εξοικονόμησης ενέργειας και φυσικών πόρων, του περιορισμού της άσκοπης κατανάλωσης, της αυτονομίας και της αυτοπαραγωγής², της ανεξαρτησίας, της αυτάρκειας, της ενεργειακής ασφάλειας, της μείωσης  αρχικά και της εξάλειψης των ρύπων, της προοδευτικής απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, τις ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και κατοίκησης, το σεβασμό στο τοπίο και στη βιοποικιλότητα, στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ένα δεύτερο κριτήριο που οφείλουμε να πάρουμε υπ’ όψιν μας –χωρίς να μεταφέρουμε άκριτα μοντέλα και προτάσεις άλλων χωρών που έχουν λόγους να πουλήσουν τεχνογνωσία και συστήματα ενέργειας (π.χ. βΑΠΕ) -  είναι οι διεθνείς συμφωνίες και δεσμεύσεις της Ελλάδας για τη μείωση των εκπομπών ρύπων που συμβάλλουν στην ένταση του φαινομένου του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής.

Βασικές αρχές για την Ενέργεια:

1.    Θεωρούμε την ενέργεια κοινωνικό αγαθό και για αυτό πρέπει να προσφέρεται σε προσιτές τιμές για τους μικρούς καταναλωτές από το δημόσιο. Ωστόσο εφαρμόζεται μια πολιτική εμπορευματοποίησης του κοινού αυτού αγαθού  με  αποτέλεσμα, πολίτες με καθόλου, χαμηλά, ακόμα και με μεσαία εισοδήματα, να αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες, λόγω της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης, αλλά και στην πληρωμή των λογαριασμών της ηλεκτροδότησης. Η μη δυνατότητα θέρμανσης και οι δυσκολίες στην ηλεκτροδότηση χαρακτηρίζεται στις μέρες μας ως «ενεργειακή φτώχεια³», η οποία εξαναγκάζει μεγάλες κατηγορίες πολιτών να καταφεύγουν στη λαθροϋλοτομία ή στην καύση διάφορων ακατάλληλων υλικών που επιβαρύνουν με την αιθαλομίχλη το περιβάλλον.  Η «ενεργειακή φτώχεια» είναι μια μόνο πλευρά της γενικότερης «φτώχειας» που καταγράφεται στη χώρα μας, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ο αγώνας ενάντια στην «ενεργειακή φτώχεια» είναι πρώτα απ΄ όλα αγώνας ενάντια στη φτώχεια γενικότερα και της εξασφάλισης των κοινών αγαθών για όλους τους πολίτες.

2.    Υιοθετούμε πλήρως την ακόλουθη  θέση  των Naturefriends International/ NFI:  Ο ενεργειακός μετασχηματισμός πρέπει να είναι κοινωνικά δίκαιος και συμβατός με τη φύση - Είναι ακατανόητo οι μεγάλοι ενεργειακοί καταναλωτές και ειδικά οι βιομηχανίες να πληρώνουν χαμηλά τιμολόγια ενώ τα μικρά νοικοκυριά έχουν να καλύψουν ένα δυσανάλογα υψηλό μερίδιο του κόστους. Οι άνθρωποι που είναι άνεργοι, που ζουν με τους κατώτατους ή μεσαίους  μισθούς δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά και στερούνται ακόμα και τη θερμική μόνωση. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να συμμετέχουν με μικρότερο το κόστος είναι πρώτα και κύρια οι μικροί καταναλωτές» [9 Μαρτίου 2013, διεθνή διάσκεψη NFI με τίτλο "Μέλλον / Ενέργεια / Μετασχηματισμός: Κινείται η Ευρώπη προς τη σωστή κατεύθυνση;"]

3.    Είμαστε υπέρ της δημόσιας παραγωγής και διάθεσης του ηλεκτρικού ρεύματος και ως εκ τούτου αντίθετοι στην ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, η οποία πρέπει να εκσυγχρονιστεί, να διευρύνει τον κύκλο των δραστηριοτήτων της, εξυπηρετώντας την κοινωνία  παρέχοντας φθηνό ρεύμα.

4.    Είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι με την παραγωγή Πυρηνικής Ενέργεια και στη νέα  «σχιστολιθική» μεγάλη ιδέα που προωθείται στις ΗΠΑ και αρχίζει να συζητιέται στην Ευρώπη (π.χ. Πολωνία, Ολλανδία).

5.    Διαφωνούμε με την καύση των απορριμμάτων, καθώς και με τον  «εύηχο»  όρο θερμική επεξεργασία που χρησιμοποιούν οι θιασώτες της καύσης για να ξεγελούν τους πολίτες, για την παραγωγή ενέργειας (ή και για οποιοδήποτε άλλο λόγο). Η καύση απορριμμάτων είναι η σημαντικότερη πηγή έκλυσης διοξινών. Οι διοξίνες  είναι τοξικές χημικές ουσίες που προξενούν βλάβες στην υγεία των ανθρώπων (καρκινογενέσεις) και ανθεκτικές στη βιολογική αποικοδόμηση, δηλαδή δεν διαλύονται εύκολα.

6.    Θεωρούμε το στόχο να παράγει η Ελλάδα το 40% της ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ μέχρι το 2020 ρεαλιστικό.

7. Οι αρχικοί στόχοι της Ε.Ε. 20-20-20 για το 2020 στο σύνολο της οικονομίας αποδείχτηκαν άκρως  συντηρητικοί,  αφού έχουν ήδη πιαστεί, σύμφωνα με το European Environment Agency Report No 10/2013, δηλαδή :

·         Μείωση 20% στις εκπομπές Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ) σε σχέση με το 1990.

·         Μερίδιο 20% ΑΠΕ στο σύνολο της ενεργειακής κατανάλωσης.

·         Μείωση ενεργειακής κατανάλωσης κατά 20%.

Η θέση μας είναι ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να επαναφέρει⁴  τουλάχιστον τους αρχικούς της στόχους που κατέθεσε  στη Σύνοδο του ΟΗΕ στο Ντέρμπαν (2011) για μείωση 35%, αλλά οπισθοχώρησε μετά από πίεση της Πολωνίας.

8.    Διαφωνούμε με τις βΑΠΕ (βιομηχανικές ΑΠΕ τεραστίων διαστάσεων) και πιο συγκεκριμένα στα σχέδια που έχουν ήδη κατατεθεί στην Κρήτη, Σάμο - Ικαρία, Μάνη,  κλ.π.

9.    Θεωρούμε την εξοικονόμηση ενέργειας ως το μεγαλύτερο ενεργειακό κοίτασμα.  Προτάσεις α) Άμεση λήψη μέτρων  περιορισμού της κατασπατάλησης ενέργειας στα Δημόσια κτήρια β) Εφαρμογή του Συμφώνου Δημάρχων⁵ γ) Ενημερωτικές εκστρατείες, δ) προώθηση  της ενεργειακής αναβάθμισης των κτηρίων και ιδιωτικών ενεργειακών  συστημάτων ΑΠΕ ε) συμμόρφωση με τους πλέον αυστηρούς κανόνες της Ε.Ε. σε σχέση με την υποχρεωτική σήμανση (labeling) στα προϊόντα και στον τεχνικό εξοπλισμό με βάση την ενεργειακή τους αποδοτικότητα (π.χ. ενεργειακές κλάσεις στα ψυγεία, πλυντήρια κ.λ,π.)

10. Δεν υιοθετούμε τη χρησιμοποίηση φυσικού αερίου και  πετρελαίου στην ηλεκτροπαραγωγή.

11. Όπως προκύπτει και από την πρόσφατη κατάρρευση του συστήματος στη Σαντορίνη, που αποτέλεσε πρώτη αρνητική είδηση στα ΜΜΕ στο εξωτερικό, το ισχύον σύστημα ηλεκτροπαραγωγής νησιά πρέπει να αλλάξει. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθούμε τους συνεταιρισμούς παραγωγής ενέργειας στην Ευρώπη από ανανεώσιμες πηγές, που μπορεί να αποτελέσουν μια χρήσιμη εμπειρία για να συσταθούν και στη χώρα μας, ιδιαίτερα για αυτοπαραγωγή στα νησιά και να υποκαταστήσουν την πανάκριβη ηλεκτροπαραγωγή από πετρέλαιο.

12. Διεκδικούμε προοδευτική και με σχέδιο απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα – άρα όχι σε νέα εργοστάσια λιγνίτη της ΔΕΗ. Συμφωνούμε με τις επιταγές της διακυβερνητικής επιτροπής του ΟΗΕ για την παραγωγή ενέργειας χωρίς άνθρακα το 2050. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ,  θα πρέπει α) να έχει εξοικονομηθεί ενέργεια και να έχουν εξασφαλιστεί εναλλακτικοί ενεργειακοί πόροι από ΑΠΕ β) να υπάρξει σχεδιασμός αντιμετώπισης της ανεργίας και άλλων κοινωνικών προβλημάτων, που ενδεχομένως προκύψουν, στις περιοχές Κοζάνη, Πτολεμαΐδα, Φλώρινα, Μεγαλόπολη, με τον περιορισμό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη

13. Υιοθετούμε γενικά την πρόταση των NFI για το «Σταμάτημα όλων των επενδύσεων και χρηματοδοτήσεων στην παραγωγή ορυκτών καυσίμων, όπως και στην ανέγερση εργοστασίων παραγωγής ενέργειας από κάρβουνο, λιγνίτη ή λιθάνθρακα και ενίσχυση της παραγωγής ενέργειας φιλικής προς το κλίμα.» (NFI, Χάρτα για το κλίμα, 2008).  Σημειώνουμε ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ανακοίνωσε⁶ (Ιούλιος 2013) ότι δεν θα υποστηρίξει νέες επενδύσεις σε ενέργεια που βασίζονται στα ορυκτά καύσιμα.

14. Οι προτάσεις για  εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ θα πρέπει να  λαμβάνουν υπ΄ όψιν τους α) τη βιοποικιλότητα και τα απειλούμενα είδη β) προστατευόμενες περιοχές γ) το τοπίο δ) το συμφέρον της τοπικής κοινωνίας. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ θα πρέπει να συνδέεται και με την ενίσχυση της εγχώριας έρευνας και κατασκευής ΑΠΕ, που θα εξασφαλίζει εργασία και τεχνογνωσία στους Έλληνες πολίτες που πλήττονται από την ανεργία.

15. Είμαστε αντίθετοι με την τοποθέτηση μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκών συστημάτων που υποβαθμίζουν την αγροτική γη και  μειώνουν την εθνική παραγωγή. Συμφωνούμε στην αυτοπαραγωγή για την κάλυψη ιδίων ενεργειακών (ή συνεταιριστικών)  αγροτικών αναγκών σε μη δασικές ή καλλιεργήσιμες εκτάσεις, καθώς και σε προσόψεις και στέγες κτηρίων που δεν έχουν κριθεί διατηρητέα λόγω αρχιτεκτονικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος.

16. Θεωρούμε ότι με ψυχραιμία θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη «φρενίτιδα» για την ύπαρξη υδρογονανθράκων στις Ελληνικές θάλασσες. Ακόμα και στην περίπτωση εκείνη που υπάρχουν υδρογονάνθρακες στις Ελληνικές θάλασσες δεν θα πρέπει α) να υποτιμάμε τις καταστροφικές συνέπειες ενός ατυχήματος στον τουρισμό και στο θαλάσσιο περιβάλλον β) την μακροχρόνια στρατηγική για απεξάρτηση της χώρας, αλλά και όλων των κρατών, από τα ορυκτά καύσιμα και ως εκ τούτου και από το πετρέλαιο. Υπογραμμίζουμε ότι η οποιαδήποτε μελλοντική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο πρέπει να γίνεται από το δημόσιο, προς όφελος του Ελληνικού λαού και όχι των πολυεθνικών ή άλλων ξένων παραγόντων.

17. Είμαστε υπέρ της ενίσχυσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και της αποθάρρυνσης της μετακίνησης με Ι.Χ., ιδιαίτερα στο κέντρο των μεγάλων πόλεων. Είμαστε επίσης υπέρ της μεγαλύτερης χρήσης του ηλεκτροκίνητου σιδηροδρομικού δικτύου για κάλυψη μεγάλων αποστάσεων. Η μειωμένη χρήση ΙΧ οδηγεί στη μείωση της κατανάλωσης των πετρελαιοειδών και στην μείωση των παραγομένων ρύπων του θερμοκηπίου (κυρίως διοξειδίου του άνθρακα).

18. Αν και είμαστε γενικά υπέρ των βιοκαυσίμων για την υποκατάσταση του ρυπογόνου πετρελαίου στις μεταφορές, είμαστε κατηγορηματικά αντίθετοι στις ενεργειακές καλλιέργειες που αφαιρούν ή που υποβαθμίζουν την αγροτική γη και ανταγωνίζονται με τις καλλιέργειες για τροφές, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση των τιμών των βασικών τροφών και στην δημιουργία παγκόσμιων επισιτιστικών κρίσεων (όπως το 2008).

19. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθούμε την έρευνα για την παραγωγή υδρογοενέργειας που σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές είναι «φθηνή… και αχρηστεύει το συγκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα⁷».

Σύμφωνα με την επίσημη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών⁸ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) που δημοσιεύτηκε το Σεπτέμβριο του 2013 καταγράφεται το εξής συμπέρασμα, «σε ποσοστό 95% ότι για την άνοδο της θερμοκρασίας που έχει καταγραφεί από τη δεκαετία του 1950 ευθύνεται κατά κύριο λόγο η καύση ορυκτών καυσίμων. Το ποσοστό ήταν 90% το 2007, όταν δημοσιοποιήθηκε η προηγούμενη έκθεση, 66% το 2001 και περίπου 50% το 1995». Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνει τη  διαπίστωση για την ευθύνη των ορυκτών καυσίμων στην κλιματική αλλαγή που «υποχρεώνει» τα κινήματα πολιτών, τις κυβερνήσεις, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τους επιστημονικούς φορείς να σχεδιάσουν μια προγραμματισμένη κεντρική πολιτική  ενέργειας προοδευτικής απεξάρτησης από αυτά.

Από 11-24 Νοεμβρίου 2013  θα πραγματοποιηθεί  στη Βαρσοβία η 19^η Σύνοδος του ΟΗΕ  για το κλίμα (COP19). Προσπαθούμε να ενημερωθούμε για την προετοιμασία της Ελληνικής πλευράς αλλά δυστυχώς προβλέπουμε ότι θα επαναληφθεί το ίδιο με την προηγούμενη Σύνοδο στη Ντόχα, χαμηλή εκπροσώπηση της χώρας μας, χωρίς σοβαρή προετοιμασία.

Πέντε χρόνια μετά την ειδική έκδοση των NFI «Η Χάρτα για το Κλίμα» επιβεβαιώνεται η διαπίστωση ότι: «…χρειάζεται  επειγόντως μια πολιτική επιστημονική επανάσταση… ο ιδεολογικός πυρήνας (της επανάστασης)  πρέπει να είναι η παραδοχή ότι η επείγουσα ανάγκη για λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία του κλίματος δεν μπορεί να ικανοποιηθεί με επάρκεια όσο θα κυριαρχεί το μοντέλο της «χωρίς όρια οικονομικής ανάπτυξης…»

Naturefriends International «Η Χάρτα για το Κλίμα» (26-27/9/2008)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1.       Το Ελληνικό Δίκτυο Περιβαλλοντικών Κοινωνικών Οργανώσεων «ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ» ιδρύθηκε το 2007 και αποτελεί τμήμα της Διεθνούς Περιβαλλοντικής Οργάνωσης Friends of Nature/NFI (1895). Στους NFI  http://www.nfi.at συμμετέχουν 45  εθνικές οργανώσεις απ΄ όλο τον κόσμο με περισσότερα από 500.000 μέλη. Οι NFI συμπεριλαμβάνονται στους GREEN10/G10 που είναι οι δέκα μεγαλύτερες περιβαλλοντικές οργανώσεις στον κόσμο.

2.       Αυτοπαραγωγή ενέργειας: Η δυνατότητα ιδιωτικής παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ,  σε οικίες και αγροτική γη  χωρίς να εμπλέκεται η ΔΕΗ.

3.       Επαμεινώνδας Πανάς «Έρευνα για την Ενεργειακή Φτώχεια στην Ελλάδα», 2012, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών –Τμήμα Στατιστικής [Δελτίο Τιμών Καταναλωτή Οκτώβριος 2011 – 2012 αυξήσεις ανά ομάδα: 45,2% Πετρέλαιο Θέρμανσης, 17% Φυσικό Αέριο, 16,3% Ηλεκτρισμός/ Μείωση εισοδημάτων 30% στα 2,5 τελευταία χρόνια μέχρι τον Οκτώβριο του 2012]

4.       Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα συζητήσει (21.10.2013) πρόταση για να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 50% έως το 2030!

5.       Σύμφωνο Δημάρχων: Οι Δήμοι δεσμεύονται εθελοντικά να αυξήσουν την ενεργειακή απόδοση και τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις περιοχές τους. Με τη δέσμευσή τους, οι υπογράφοντες το Σύμφωνο σκοπεύουν να επιτύχουν και να υπερβούν το στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για μείωση των εκπομπών CO₂ κατά 20% έως το 2020.  http://www.simfonodimarxon.eu/index_el.html

6.       Ανάλογων κινήσεις έχουν σημειωθεί και σε άλλες τράπεζες όπως της Σκανδιναβικής Τράπεζας Επενδύσεων, του νορβηγικού συνταξιοδοτικού ταμείου Storebrand και της ολλανδικής τράπεζας Rabobank, οι οποίες ελαχιστοποιούν τη συμβολή τους σε έργα ορυκτών καυσίμων. ECONEWS  3/8/2013 http://www.econews.gr/2013/08/03/wwf-xrimatodotisi-anthrakas-103730/

7.       Κώστας Λάμπος, «Ποιος φοβάται το υδρογόνο; Η επανάσταση του υδρογόνου, η ελεύθερη ενέργεια και η απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και την καπιταλιστική βαρβαρότατα», ΝΗΣΙΔΕΣ, 2013

8.       Ναυτεμπορική, 20/8/2013 http://www.naftemporiki.gr/story/688077

 _______________________

Το Ελληνικό Δίκτυο Περιβαλλοντικών Κοινωνικών Οργανώσεων «ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ» ιδρύθηκε το 2007 και αποτελεί τμήμα της Διεθνούς Περιβαλλοντικής Οργάνωσης Friends of Nature/NFI (1895). Στους NFI  http://www.nfi.at συμμετέχουν 45  εθνικές οργανώσεις απ΄ όλο τον κόσμο με περισσότερα από 500.000 μέλη. Οι NFI συμπεριλαμβάνονται στους GREEN10/G10 που είναι οι δέκα μεγαλύτερες περιβαλλοντικές οργανώσεις στον κόσμο. http://naturefriends-gr.blogspot.gr/2013/10/blog-post_18.html