Τα γεγονότα της απελευθέρωσης της Πάτρας

Απόγευμα της 26 Απριλίου 1941. Οι Γερμανοί μοτοσικλετιστές αποβιβάστηκαν στην παραλία Ψαθόπυργου και κατευθύνονται προς την Πάτρα.

Και ετεροχρονισμένη επανόρθωση ιστορικής ανακρίβειας σε ομιλία εκπροσώπου του Δήμου Πατρέων!

Ο Δήμαρχος Πατρέων, Κώστας Πελετίδης, επισκέφτηκε σήμερα το πρωί το 9^ο Γυμνάσιο Πάτρας, έδωσε αναμνηστικά και ευχαρίστησε τους μαθητές για την συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις για τα 74 χρόνια της Απελευθέρωσης της Πάτρας από τους Ναζί και συγκεκριμένα στο αφιέρωμα «ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΠΟΛΟΣ το προηγούμενο βράδυ της απελευθέρωσης των Πατρών στην Αχάια Κλάους» που πραγματοποιήθηκε στις 3 Οκτώβρη 2018 στην Αχάια Κλάους.

Απευθυνόμενος προς τους μαθητές ο Δήμαρχος, μεταξύ άλλων, είπε:

«Σας ευχαριστώ εκ μέρους της πόλης για την συμμετοχή σας στην εκδήλωση για την απελευθέρωση της Πάτρας από τους ναζί κατακτητές. Η πόλη μας, η χώρα μας έδωσαν πολλά για την απελευθέρωση (…).

Ο Δήμαρχος έκανε μικρή αναφορά στα γεγονότα της περιόδου εκείνης, όπως το Μπλόκο των Προσφυγικών.

Ολοκληρώνοντας ευχήθηκε στους μαθητές να είναι πάντα ενεργητικοί, να συμμετέχουν και να κρίνουν. Όλα κατακτιούνται με αγώνες, τόνισε, και εσείς πρέπει να είστε πρωταγωνιστές.

«Αντίσταση σε αυτούς που θέλουν να σας έχουν σκυμμένους».

______

Σημείωση του Istologiou G. Mosxou: 

Ναι αντίσταση σε αυτούς που θέλουν σκυμμένη την νέα γενιά, αλλά και στους καθ' ημάς που τους καθιστούν ελλιπώς ενημερωμένους, όταν τους εξιστορούν τα γεγονότα, αναφέροντας πως στην Πάτρα εισήλθαν ως καταχτητές πρώτοι οι Ιταλοί φασίστες, ενώ είναι πέραν πάσης αμφιβολίας πως την θλιβερή πρωτιά την είχε ο Γερμανικός Στρατός.  

Και να τα γεγονότα, πως εξελίχθηκαν:

Η είσοδος των Γερμανών Ναζί  το απόγευμα της 26 Απριλίου 1941 στην Πάτρα

Ενώ οι Πατρινοί παραμένουν στα καταφύγια, οι Γερμανοί από την Ναύπακτο με επιταγμένα πλεούμενα αποβιβάζονται στον Ψαθόπυργο  και από εκεί ξεκινούν για την Πάτρα, όπου καταφθάνουν στις 6.30 το απόγευμα της 26 Απριλίου 1941.

Είναι ένας ταγματάρχης, ένας υπολοχαγός και οκτώ μοτοσικλετιστές, «ντυμένοι» με βαρύ οπλισμό, πάνω σε μοτοσικλέτες BMV, που προκαλούσαν δέος, καθότι ακόμη είναι άγνωστες στους πολλούς Πατρινούς τότε. Κατευθύνονται στο βυζαντινό Φρούριο, όπου τους περιμένει στο στρατηγείο του ο υποστράτηγος Γ. Καραβοκύρης. Τους παραδίδει την πόλη, ενώ μετά από τρία τέταρτα της ώρας φθάνει και το πρώτο γερμανικό τμήμα. Η συνομιλία του Γερμανού ταγματάρχη με τον Έλληνα υποστράτηγο κράτησε μέχρι τις 10.30 την νύχτα, όπου αποχώρησαν οι δέκα πρώτοι καταχτητές της Πάτρας!

Λίγο μετά κατέβηκε από το στρατηγείο του και ο υποστράτηγος. Τον συνάντησε ο δημοσιογράφος Δημ. Λάγαρης, που διέσωσε τις παραπάνω λεπτομέρειες. Τον ρώτησε και η απάντησή του ήταν: Έτσι τελείωσαν όλα!

Κι ενώ οι δεκάδα των Γερμανών, με το πρώτο άγημα πήγαν για ύπνο στο ξενοδοχείο «η Ελλάς»[1], που σώζεται σήμερα στη διασταύρωση της Ρήγα Φεραίου με την οδό Αγ. Νικολάου, αριθμ. 14, λίγες ώρες μετά δραπετεύουν οι φυλακισμένοι της Πάτρας από τις φυλακές Μαργαρίτη, στην συμβολή των οδών Λόντου και Παπαδιαμαντοπούλου.

Αργά τη νύχτα της 26 Απριλίου 1941, φθάνουν στην πόλη περίπου 400 άνδρες, που την καταλαμβάνουν πλήρως. Το πρωί της 27 Απριλίου, στήνουν και τη σβάστικά τους, στην νεοκλασική οικία Παπαγιαννόπουλου, επί της βόρειας πλευράς της πλ. Αγ. Γεωργίου, που τη χρησιμοποιούν για στρατηγείο τους, καταλαμβάνουν το τηλεγραφείο, που στεγάζονταν στο κτίριο του Αρσακείου, αφοπλίζουν τις ένοπλες δυνάμεις και ορίζουν την Αστυνομία υπεύθυνη για την τήρηση της τάξης, αλλά πάντα υπό το άγρυπνο βλέμμα τους.

Αυτήν την ημέρα, 27 Απριλίου, κι ενώ καταλαμβάνεται η Αθήνα, καταφθάνει στην Πάτρα και ο Γερμανός ταγματάρχης Βέρνικερ, που παραλαμβάνει την διοίκηση της πόλης από τον στρατιωτικό διοικητής Γ. Καραβοκύρη και τον αστυνομικό διοικητή Ιωάν. Σαλταμαύρο και στις 29 του μηνός έρχεται ο διοικητής της μεραρχίας «Άδολφος Χίτλερ», υποστράτηγος των SS Ζεπ Ντήτριχ, που διέμεινε στο ξενοδοχείο Μάζεστικ, όπου και υψώθηκε η γερμανική σημαία. Πλέον η πόλη είναι «δεμένη» στο ναζιστικό άρμα και έμελλε να περάσει μέσα από την ναζιστική «νύχτα», και οι κάτοικοί της να υποστούν τα δεινά της κατοχικής επιβολής για τριάμισι χρόνια μέχρι να απελευθερωθεί τον Οκτώβρη του 1944.

(Τα παραπάνω περιλαμβάνονται στο υπό συγγραφή βιβλίο του Γιώργου Μόσχου και οσονούπω υπό έκδοση, που αναφέρεται στο Μαρτυρολόγιο των νεκρών της Κατοχικής πείνας, στην Πάτρα).

Και μία σημείωση ακόμη: 

Ο Παναγιώτης Γεωργόπουλος, 11χρονος μαθητής τότε, ήταν ο νέος που έφαγε το πρώτο χαστούκι από Γερμανό φρουρό μοτοσικλετιστή, μπροστά στο ξενοδοχείο ΕΛΛΑΣ του θείου του, όταν το επόμενο πρωί κατέβηκε και περιεργάστηκε μία από τις μοτοσικλέτες BMV που είχε βάλει στο σταν από το προηγούμενο βράδυ, η ομάδα των Ναζί!

---

[1] Αυτό το ξενοδοχείο «Ελλάς», ανήκε στον Ανδρέα Ζαβιτσάνο, όπου αργότερα όταν φούντωσε η Αντίσταση, ο αδελφός του Στέλιος, ανάπηρος του αλβανικού μετώπου  από το αριστερό του χέρι, έμενε εκεί μαζί με τη γυναίκα του και χειριζόταν πολύγραφο, σε δωματιάκι μέσα στο «Ελλάς», όπου τύπωνε αντιστασιακές προκηρύξεις, στις αρχές του 1943. Το δωματιάκι αυτό, χαμηλού ύψους, είχε το προσωνύμιο "Φάκελος" και βρίσκονταν μεταξύ Β΄ ορόφου και δώματος, τη δε μικρή πορτούλα του, την κάλυπταν με ένα ντουλάπι, για να μη φαίνεται. Στην απελευθέρωση, όταν ήρθε στην Πάτρα ο Άρης Βελουχιώτης και έλαβε μέρος στην επιθεώρηση της παρέλαση των αντάρτικων και των βρετανικών δυνάμεων στις 7-10-44, μπροστά στην πλ. Τριών Συμμάχων, μετά την παρέλαση προφανώς, η ηγεσία και ανώτερα στελέχη του απελευθερωτικού 12^ου Συντάγματος ΕΛΑΣ, παρατάχθηκε σε αίθουσα στον απάνω όροφο του ξενοδοχείου  «Ελλάς», που την χρησιμοποιούσε για στρατιωτική λέσχη και εκεί κάλεσαν, επειδή είχε ευρυγώνιο φακό -ζήτημα  αξιόλογο για την εποχή- τον ιδιοκτήτη του φωτογραφείου Γεωργίου, (γνωστόν και με το παρατσούκλι "Αμερικάνος", καθότι  ήταν Έλληνας παλιννοστείσας  από Αμερική) το οποίο φωτογραφείο βρίσκονταν στεγασμένο σε μαγαζάκι εκεί απέναντι, που σήμερα στεγάζεται το πολυώροφο ξενοδοχείο Μεντιτερανέ και τους φωτογράφισε. Κι έτσι έχουμε σήμερα την γνωστή φωτογραφία του 12ου Συντάγματος, με τον συνταγματάρχη γερο Βλάσση Ανδρικόπουλο στο μέσον καθήμενο σταυροπόδι. Τα παραπάνω αποτελούν μέρος αφήγησης προς το γράφοντα, του Παν. Γεωργόπουλου, ανιψιού του Ανδρ. Ζαβιτσάνου, (σ.σ.: ο Ζαβιτσάνος ήταν θείος του, αδελφός της μάνας του Παν. Γεωργόπουλου,  που ονομάζονταν Διονυσία Γεωργοπούλου το γένος Ζαβιτσάνου).

Χαρακτηριστικό είναι ότι αυτή η φωτογραφία, τα επόμενα χρόνια έχει ανατυπωθεί λανθασμένα, καθώς τοποθετήθηκε το φιλμ ανάποδα στη μηχανή, με αποτέλεσμα να κυκλοφορούν δύο εκδοχές της. Αυτά μου έχει αφηγηθεί ο αείμνηστος Βλάσσης Βελλόπουλος, γνωστός περιβαλλοντολόγος και εγγονός του συνταγματάρχη, κάτοχος του πρωτοτύπου, κατά την διάρκεια παρουσίας αυτής της φωτογραφίας σε φωτογραφική έκθεση στο ΕΠΑΛ  της Κ. Αχαΐας, με την ευκαιρία επίσκεψης και ομιλίας του αγωνιστή Μαν. Γλέζου, στις 4-12-2011.  

Τις προκηρύξεις, που τύπωνε στον πολύγραφο ο Ανδρ. Ζαβιτσάνος τις έπαιρνε και τις μετάφερε ο Παν. Γεωργόπουλος, 12 χρόνων τότε, στον  ΕΑΜίτη Ανδρ. Μουχτή, που διατηρούσε κατάστημα κουμπιών, στην οδό Μαιζώνος, δίπλα από την καθολική εκκλησία του Αγ. Ανδρέα. «Το 1944 πια, όταν αρχίσαμε να γράφουμε συνθήματα στους δρόμους, εγώ έκανα δίδυμο  με τον φίλο μου Ανδρ. Λουκόπουλο, μεγαλύτερο από μένα και ψηλό, ο οποίος με ανέβαζε στους ώμους του κι εγώ με ένα κουτάκι χρώμα και το πινέλο έγραφα ψηλά στον τοίχο, για να μην τα φτάνει ο αστυφύλακας που περιπολούσε τη νύχτα και τα σβήνει, ξύνοντάς τα. Θα του έβαζαν ποινή οι Γερμανοί το πρωί που θα τα έβλεπαν» λέει ο Παν. Γεωργόπουλος σε αφήγησή του στον Γιώργο Μόσχο, στις 20 Αυγούστου του 2016.

Θυμάται δε κάποια φορά, που έμεινε κρεμασμένος, καθώς την ώρα της αναγραφής του συνθήματος, ο φίλος του Ανδρ. Λουκόπουλος, είδε αστυνομικό να έρχεται και άφησε τον Παν. Γεωργόπουλο για να κρυφτεί. «Έμεινα εκεί κρεμασμένος, μέχρι να προσπεράσει ο αστυφύλακας κάτω από τα πόδια μου», λέει 72 χρόνια μετά.