Το ριφιφί των Ναζί εις βάρος του εμπορίου της Πάτρας

Στις 29-4-1941 η εφημερίδα Απογευματινή ενημερώνει: Όχι τρόφιμα στους Γερμανούς χωρίς άδεια. Η Στρατιωτική Γερμανική Διοίκησις Πατρών, εμοίρασε την πρωίαν εις τον λαόν μεγάλας ποσότητας τροφίμων!

Αγορές τροφίμων με πλαστά στρατιωτικά μάρκα και κάλπικες ιταλικές μεσογειακές δραχμές

Όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, στις 27 Απριλίου 1941, τους ακολούθησαν και οι Ιταλοί και από την πρώτη ημέρα ο Ιταλός φρούραρχος με προκήρυξή του έθεσε σε κυκλοφορία τη λεγόμενη «μεσογειακή δραχμή», κατασκεύασμα των Ιταλών, που η αναγνώρισή της ίσχυσε σε όλη την επικράτεια.

Δύο ημέρες μετά η Γερμανική Στρατιωτική Διοίκηση έστειλε έγγραφο προς τον δήμαρχο Αθηναίων κ. Πλυτά, με το οποίο τον ενημέρωνε ότι τα γερμανικά στρατεύματα θα αγόραζαν εμπορεύματα από τους Έλληνες καταστηματάρχες, μόνον εφόσον οι υπεύθυνοι ήσαν εφοδιασμένοι με ειδική άδεια της Γερμανικής Διοίκησης! Το πόσο έωλο ήταν αυτό, αποδείχθηκε τους αμέσως επόμενους μήνες. Μάλιστα καθιστούσαν υπεύθυνους τους καταστηματάρχες εάν πωλούσαν χωρίς ο αγοραστής να είναι εφοδιασμένος με γερμανική άδεια! Στην ουσία αυτό ήταν το ριφιφί των Ναζί εις βάρος του εμπορίου της Πάτρας

Η ιταλική Μεσογειακή δραχμή (ένα άλλο ριφιφί αυτό) ήταν ίση σε αξία με την ελληνική. Την εκτύπωνε η Επιμελητεία που ίδρυσαν οι Ιταλοί στην Αλβανία με τίτλο «Μεσογειακόν Ταμείον Πιστώσεως δια την Ελλάδα». Έτσι, κοντά στα αμέτρητα γερμανικά πλαστά μάρκα που κυκλοφορούσαν χωρίς αρίθμηση από την «Τράπεζα Πίστεως του Γ' Ράιχ», προστέθηκε και η «μεσογειακή δραχμή», που ήταν υποχρεωτική στις συναλλαγές.

Κι όμως, «η στρατιωτική γερμανική  Διοίκησις Πατρών εμοίρασε την πρωίαν εις τον λαό μεγάλας ποσότητας τροφίμων. Ούτω εκτός των άλλων μέτρων, τα οποία έλαβε από της πρώτης στιγμής υπέρ αυτού, σήμερον την πρωΐαν ήνοιξε τας αποθήκας και διένειμε εις χιλιάδας πολίτας, άνδρας και γυναίκας, εντελώς δωρεάν, διάφορα τρόφιμα εις μεγάλας ποσότητας. Το κάθε άτομον ηδύνατο να λάβει κι' ένα κι δύο τενεκέδες βουτύρου, χαλβά, ελαίων κι' άλλων τροφίμων. Μπορεί λοιπόν κανείς να μη αισθάνεται ευγνωμοσύνη προς τους ανθρώπους αυτούς, τους όντως πεπολιτισμένους Γερμανούς;»[1]

---

Χαρακτηριστικό της ευκολίας με την οποία κυκλοφορούσαν στην ελληνική αγορά τα στρατιωτικά μάρκα, που σημειωτέον απαγορεύονταν στην Γερμανία, είναι το γεγονός, ότι από την επομένη ημέρα εισόδου των ναζί στην Πάτρα, όπου είχαν εισβάλλει από τις 26 Απριλίου 1941, μία ημέρα πριν την εισβολή τους στην Αθήνα, έστησαν το... ιδιότυπο νομισματοκοπείο τους στην οδό Αγ. Νικολάου. Εκεί τύπωναν πλαστό χρήμα σε μικρό όρθιο χειροκίνητο πιεστήριο, τοποθετημένο πάνω στην καρότσα γερμανικού φορτηγού, που ήταν σταθμευμένο λίγο πιο κάτω από το ξενοδοχείο «Ελλάς» του Ανδρ. Ζαβιτσάνου, που είχε καταλύσει η δεκάδα των Γερμανών που πρώτη  εισήλθε στην πόλη, τμήμα της Μεραρχίας Σεπ Ντήντριχτ, το ίδιο βράδυ της εισόδου των, επί της συμβολής της οδού Αγ. Νικολάου αριθμ. 14, στην διασταύρωση με την οδό Ρ. Φεραίου.

Και κάπως έτσι πήγε χαράμι  η διαταγή της Γερμανικής Διοίκησης Αθήνας!

Η νόμιμη ελληνική κυβέρνηση είχε φυγαδεύσει πριν την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα, τα αποθέματα χρυσού από την Τράπεζα της Ελλάδος ακριβώς για να μην κατασχεθούν. Ως αποτέλεσμα τα αναγκαστικά «δάνεια» της 14 Μαρτίου 1942, που συμφώνησαν στη Ρώμη Γερμανία και Ιταλία ερήμην της Ελλάδας, προήλθαν από τυπωμένα πληθωριστικά χαρτονομίσματα και από τυπωμένα ειδικά γι' αυτό το σκοπό γερμανικά «στρατιωτικά μάρκα». Αυτά στην πράξη ήταν ένα απλό χαρτί με μια σφραγίδα, επί της μίας πλευρά του, χωρίς κανένα αντίκρισμα. Το ίδιο συνέβη και με την ιταλική «δραχμή του Αιγαίου», αν και αυτή ήταν τυπωμένη ως «κανονικό», νόμισμα, αλλά χωρίς αντίκρισμα χρυσού.

Με αυτά τα πλαστά χαρτονομίσματα, που ήταν υποχρεωτικά στην αγορά, επιτάχτηκαν από τους κατακτητές και πληρώθηκαν τεράστιες ποσότητες εμπορευμάτων και τροφίμων, από τα ελληνικά αποθέματα, ενώ από το φθινόπωρο του 1941, άρχιζε το μεγάλο δράμα των Ελλήνων που πωλούσαν τιμαλφή, κειμήλια, ακίνητα και ότι άλλο είχαν σε εξευτελιστικές τιμές, για να μην πεθάνουν της πείνας.

Σύμφωνα με το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, τουλάχιστον 300.000 Έλληνες πέθαναν από την πείνα στην Αθήνα το χειμώνα 1941-1942, ως  άμεσο αποτέλεσμα της γερμανικής λεηλασίας. Στην Πάτρα τα αντίστοιχα νούμερα είναι περίπου 900 άτομα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι θάνατοι που δεν έχουν δηλωθεί, για να μην παραδοθεί το δελτίο τροφίμων του αποθανόντος. Εάν δε προστεθούν και οι θάνατοι που προήλθαν από τις ασθένειες οι οποίες φούντωσαν λόγω υποσιτισμού των πολιτών, τότε υπερβαίνουν τις τρεις χιλιάδες.

Από το Μάρτη του 1942 και πέρα, οι Γερμανοί στις πληρωμές των υπαλλήλων, πρακτόρων, την συντήρηση Στρατού, τα οχυρωματικά έργα κ.λπ. έπαψαν να τυπώνουν οι ίδιοι πλαστά γερμανικά χαρτονομίσματα και τύπωνε η Τράπεζα της Ελλάδος όσα χαρτονομίσματα ήθελαν, όπως το είχε ζητήσει για λόγους δημοσιονομικής ευταξίας(!) ο δωσίλογος πρωθυπουργός Γεώργ. Τσολάκογλου, τον οποίο είχαν διορίσει οι ίδιοι και τον είχε χρίσει ο διορισμένος από τους ίδιους αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός. Τα ελάμβαναν υπό μορφή δανείου, που το είχε διαπραγματευτεί με τη Γερμανία - όπως και την Ιταλία - ο κατοχικός υπουργός του Τσολάκογλου, Σωτήριος Γκοτζαμάνης. Με αυτή τη ληστεία της δραχμής, εξανεμίστηκε η αξία της και μαζί της ο πλούτος της χώρας. Πάντως το αυτό συνεχίστηκε χωρίς την αντίδραση και των δύο άλλων κατοχικών κυβερνήσεων δωσίλογων Κωνστ. Λογοθετόπουλου και Ιω. Ράλη, μέχρι τον Οκτώβρη. 

Και από τον μήνα αυτό και τον Νοέμβρη του 1944, γίνονταν εκτυπώσεις σε πακέτα των τρισεκατομμυρίων δραχμών.

 Πάνω: Γερμανικά στρατιωτικά μάρκα των πενήντα και του ενός, που ίσχυαν μόνον για την ελληνική αγορά! Από αυτά τα χαρτονομίσματα τύπωναν, τον πρώτο καιρό της Κατοχής, οι γερμανικές δυνάμεις για τις ανάγκες τους. Στην Πάτρα, τις πρώτες ημέρες της Κατοχής, έξω από τον κινηματογράφο «Ιντεάλ», στο κάτω μέρος, αριστερή πλευρά, της οδού Αγ. Νικολάου, είχαν εγκαταστήσει χειροκίνητο όρθιο πιεστήριο, πάνω σε στρατιωτικό όχημα και εκτύπωναν καθημερινώς. Πρώτα θύματά τους οι άπληστοι έμποροι, που «διψούσαν» για... συνάλλαγμα! Στη φωτογραφία χαρτονόμισμα του ενός μάρκου.

Κάτω: Η Μεσογειακή δραχμή των Ιταλών που εκτυπώνονταν αφειδώς και χωρίς αύξοντα αριθμό. Ήταν υποχρεωτική για την ελληνική αγορά. Στη φωτογραφία μεσογειακό χιλιόδραχμο!

[1]  Απογευματινή, καθημερινή εφημερίδα της Πάτρας, που εκδίδονταν κάθε απόγευμα, την  29 Απριλίου 1941 α΄ σελ.

Πηγή: Από το υπό έκδοση βιβλίο του Γ. Μόσχου για την κατοχική πείνα στην Πάτρα.

---