Το κατά Παπαχελά Ευαγγέλιο των χαμένων ευκαιριών

Του ΟΜΗΡΟΥ ΤΑΧΜΑΖΙΔΗ

Η «σοβαρή» συντηρητική εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» και οι συνεργάτες της, μάς εκπλήσσουν διαρκώς: δυστυχώς αρνητικά – «η χαλασμένη βρύση της ανάπτυξης και εμείς» είναι ο τίτλος πρωτοσέλιδου άρθρου του διευθυντή της εφημερίδας Αλέξη Παπαχελά στο φύλο της Τετάρτης 10 Σεπτεμβρίου 2014.

Έχω ασκήσει κριτική και πολεμική στον συγκεκριμένο δημοσιογράφο και παλαιότερα: «Ο «Ελληναράς» κοκάλωσε μπροστά στον δημοσιογράφο» είναι ο τίτλος ενός άρθρου που ταξιδεύει μέσα στο Διαδίκτυο και αφορά μια κριτική μου στον συγκεκριμένο διευθυντή εφημερίδας– αναγράφω τον τίτλο για όσους ενδιαφέρονται για τα… περαιτέρω. 

Ο τίτλος του άρθρου που θα μας απασχολήσει εδώ, προέρχεται από μια ιστορία – μάλλον επινοημένη – την οποία διηγήθηκε ένας Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας στον Αλέξη Παπαχελά: στη δεκαετία του 1950 κάποιοι Έλληνες της επαρχίας δε διόρθωναν την χαλασμένη βρύση του χωριού τους, επειδή χρονοτριβούσαν στα καφενεία μαλώνοντας μεταξύ τους για το ποιος ευθύνονταν που χάλασε η βρύση.

Αυτή η «διδακτική ιστορία», όπως την αποκαλεί ο Αλέξης Παπαχελάς, υποκρύπτει δύο σημαντικά στοιχεία: το πρώτο είναι η γνωστή απέχθεια για τη θεωρία που καλλιεργήθηκε και καλλιεργείται συστηματικά από το δεξιό και αριστερό λαϊκισμό και το δεύτερο είναι η αντίληψη ότι στην πολιτική έχουμε να κάνουμε με αποφάσεις και λύσεις ερήμην των θεσμών και της δημοκρατίας – αλλά αυτό δεν είναι πολιτική, είναι προώθηση του αυταρχισμού και καλωσόρισμα της αυθαιρεσίας.

Με ένα παρόμοιο σκεπτικό συνοψίζει ο Αλέξης Παπαχελάς την «έγνοια» του για τα πολιτικά πράγματα και τις ανάγκες της πολιτικής συγκυρίας: «Η ανάπτυξη δεν θέλει συζήτηση, θέλει σχέδιο και αποφάσεις».

Η πρόταση αυτή υπορρήτως δηλώνει πάρα πολλά για τις αντιλήψεις που ηγεμονεύουν σε συγκεκριμένους πολιτικούς και κοινωνικούς χώρους: η «ανάπτυξη», σύμφωνα με τον αρθρογράφο της «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ», εμποδίζεται από τη συζήτηση («η ανάπτυξη δεν θέλει συζήτηση»).

Και ενώ η «ανάπτυξη» φαίνεται να εμποδίζεται από τη «συζήτηση», το «σχέδιο και οι αποφάσεις» είναι προφανώς εκείνες που την προωθούν: αν αναλύσουμε, όμως, με λεπτομέρεια την πρόταση θα διαπιστώσουμε ότι ο αρθρογράφος με πλάγιο τρόπο υποστηρίζει κάτι άλλο – τα «σχέδια» και οι «αποφάσεις» δεν πρέπει να υπόκεινται σε κανέναν έλεγχο, διότι ο έλεγχος προϋποθέτει «συζήτηση» και μάλιστα δημόσια συζήτηση. 

Ο Αλέξης Παπαχελάς έχει «λύσει» το πρόβλημα: «το πρόβλημα είναι ότι απαιτούνται γενναίες αποφάσεις και τομές, τις οποίες κανείς δεν συζητά αυτή την ώρα και κανείς δεν μοιάζει έτοιμος να τις υλοποιήσει» - η «συζήτηση» εδώ δεν αφορά στο «περιεχόμενο», αλλά στην εκτέλεση των «αποφάσεων» που ήδη έχει ο δημοσιογράφος κατά νου και εκφράζει ένα μεγάλο μέρος των σκέψεων του πολιτικού και οικονομικού συντηρητικού κατεστημένου.  Το ζητούμενο είναι η υποταγή σε μια «συζήτηση» τέτοιου είδους: η κανονική συζήτηση υποβαθμίζεται σε βλαπτικό παράγοντα στην προσπάθεια για «ανάπτυξη».

Αλλά η  εκπόνηση των όποιων σχεδίων είναι μέρος μιας «συζήτησης», ακόμη και η αποδοχή τους ή όχι  είναι και αυτή μέρος μιας «συζήτησης»: στη δημοκρατία για τα σημαντικά πράγματα απαιτείται δημόσια συζήτηση - ακριβώς αυτή τη δημόσια «συζήτηση» προσπαθεί να αποκλείσει ο Αλ. Παπαχελάς με πρόσχημα την «ανάπτυξη» ή τη λύση προβλημάτων, που υποτίθεται πως εμποδίζουν την «ανάπτυξη».

Πολύ χαρακτηριστική για τον τρόπο σκέψης του και την πριμοδότηση της αυθαιρεσίας είναι η αναφορά που κάνει στις νομικές εκκρεμότητες τις οποίες έχουν σειρά ξενοδοχείων, τη λειτουργία των οποίων  θεωρεί προϋπόθεση της «ανάπτυξης» («…πολλά από τα ξενοδοχεία αυτά έχουν σοβαρότατα προβλήματα νομιμότητος, λόγω πολεοδομικών παραβάσεων και άλλων εκκρεμοτήτων. Ας τα λύσουμε κάποτε»): πως λύνονται τα προβλήματα των πολεοδομικών παραβάσεων, Με τη «νομιμοποίησή» τους; Η ex post νομιμοποίηση παρανομιών με ποια κριτήρια θα γίνει: τον αναπτυξιακό ρόλο των ξενοδοχειακών μονάδων; Στη δημοκρατία, εάν δε θέλουμε να παρακάμψουμε τους κανόνες της, η δημόσια «συζήτηση» είναι  conditio sine qua non…

Όπως φαίνεται η ανάγκη  «ανάπτυξης» καθιστά και τη νομιμότητα πρόβλημα προς επίλυση… Είναι, φυσιολογικό, ότι όποιος σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο να βιάζεται κιόλας να λάβει αποφάσεις και να παρουσιάζει τη «συζήτηση», ως κάτι ενοχλητικό, ως παράγοντα «αντι-αναπτυξιακό».

Ο προσανατολισμός αυτός είναι ότι χειρότερο για την ελληνική κοινωνία αυτή τη στιγμή: πρόκειται για την ίδια λογική της αυθαιρεσίας που επικράτησε για δεκαετίες και οδήγησε τη χώρα στην κατάσταση που την οδήγησε και την πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών σε παραβατικές συμπεριφορές: όλα αυτά έγιναν με την επίκληση της «ανάπτυξης» - ο Αλέξης Παπαχελάς κοιτάζει προς το μέλλον με το βλέμμα στραμμένο στο πιο απεχθές παρελθόν αυτής της χώρας.

Αν την πρώτη φορά συγκεκριμένες επιλογές γίνονται από άγνοια και αμέλεια, τη δεύτερη φορά είναι ενσυνείδητη εγκληματική πράξη: η επιλογή της αυθαιρεσίας ως πολιτικής πρακτικής με επίκληση την «ανάπτυξη» θα βυθίσει τη χώρα ακόμη περισσότερο στο πολιτικό και κοινωνικό τέλμα – τώρα χρειαζόμαστε πρώτα απ΄ όλα «συζήτηση», σε όλα τα πεδία του δημόσιου βίου, ανοιχτή και δημοκρατική για να εκπονηθούν βιώσιμα και αποδεκτά πολιτικά, κοινωνικά και ηθικά σχέδια και να ληφθούν δημοκρατικά οι αντίστοιχες αποφάσεις.

Η άρνηση της δημόσιας συζήτησης είναι σημείο των καιρών: εντάσσεται στην νεοσυντηρητική στρατηγική αποκλεισμού των πολιτών από την λήψη των σημαντικών αποφάσεων  για το μέλλον της χώρας που επιχειρεί η διοίκηση του Αντώνη Σαμαρά και υποστηρίζεται άκριτα και με παρωπίδες από το επιτελείο της εφημερίδας «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» - κατά τα άλλα το άρθρο του Αλέξη Παπαχελά είχε λίγο από όλα… («σηκώνω τα μανίκια» ως άνθρωπος της πράξης, το ιδεολόγημα των «λίγων βολεμένων», αναμάσημα της ευρείας χρήσεως ιδεοληψία  περί «σοβαρότητας» και ματιά παντογνώστη κριτή… «όπου και να γυρίσεις να κοιτάξεις βλέπεις χαμένες ευκαιρίες»).

Η κατά Παπαχελά Ελλάδα: η χώρα των μεγάλων ευκαιριών που δεν αξιοποιούνται – και πίσω από αυτή την αφελή προσέγγιση κρύβεται η ευκολία με την οποία θεωρούν μερικοί ότι λύνονται τα προβλήματα μιας χώρας. Χωρίς κόπο σκέψης, χωρίς τη βάσανο της συζήτησης και του διαλόγου, χωρίς τις κοινωνικές συγκρούσεις και τους ανάλογους συμβιβασμούς.

Με δημόσιο λόγο αυτής της ποιότητας δεν πρόκειται να υπάρξει καμία ουσιαστική ευκαιρία σε αυτήν τη χώρα…