7 -4-1943. Ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει 56 Ακροναυπλιώτες από το νοσοκομείο "Σωτηρία"

Νοσοκομείο Σωτηρία. Φωτογραφία αρχείου.

Ιωαννίδης Μάνος, από avgi.gr

Ήταν μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του ΕΛΑΣ της Αθήνας. Οργανωτές της ο Σπύρος Κωτσάκης (Νέστορας), τότε καπετάνιος και κομματικός (KKE) υπεύθυνος του ΕΛΑΣ Αθήνας - Πειραιά (κατοπινός καπετάνιος του Α' Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ Αθήνας), ο Πολύδωρος Δανιηλίδης, τότε πολιτικός υπεύθυνος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ, και ο Κώστας Χατζήμαλης, γραμματέας τότε της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ (εκτελέστηκε από τους Γερμανούς το 1944 στου Π. Μελά στη Θεσσαλονίκη), με έμπνευση και εντολή του Γιώργη Σιάντου, γεν. γραμματέα της Κ.Ε. του ΚΚΕ.


Σε συνεργασία με το στελεχικό δυναμικό της οργάνωσης ΚΚΕ και ΕΑΜ της Αστυνομίας Πόλεων και Χωροφυλακής (που είχε επικεφαλής της τον Στράτο Λαμπρινάκο, παλαίμαχο κομμουνιστή αστυνομικό), της κομματικής οργάνωσης των Αναπήρων και Τραυματιών, του ΕΛΑΣ του Ανατολικού τομέα Αθήνας (με επικεφαλής του τότε τον γιατρό Μανώλη Σιγανό, παλαίμαχο κι αυτόν κομμουνιστή) και της κομματικής οργάνωσης του νοσοκομείου με τον επικεφαλής της αρχινοσοκόμο Σπύρο Βλαχούλη (εθνοσύμβουλο αργότερα στους Κορυσχάδες). Επίσης και του οργανωμένου υπενωμοτάρχη της φρουράς του νοσοκομείου Γιάννη Γύπαρη (αργότερα. πέρασε στον ΕΛΑΣ, τραυματίστηκε σε μάχη στο 51 χλμ. κοντά στη Γραβιά και έμεινε ανάπηρος στο ένα πόδι).

Την προετοιμασία και την εκτέλεση της γιγαντιαίας αυτής επιχείρησης, που έγινε κάτω από αυστηρούς συνωμοτικούς κανόνες, με αρκετές συνεδριάσεις των εμπλεκομένων για την κατάστρωση του σχεδίου και με πλήθος αποφασισμένων αγωνιστών, την έχει δώσει σε μια συνταρακτική του αφήγηση ο ίδιος ο Σπ. Κωτσάκης το 1977. 

Παίρνω τα βασικά σημεία από αυτή, γιατί με το γραφτό μου τούτο θέλω κυρίως να αναδείξω τους συντελεστές του εγχειρήματος και να δώσω συγκεντρωτικά τους διασωθέντες από τα νύχια των κατακτητών αγωνιστές. Γιατί ούτε τους μεν ούτε τους δε δίνουν οι πολυγραφότατοι Σπ. Κωτσάκης και Βασίλης Μπαρτζιώτας, προ πάντων ο δεύτερος, που ήταν ένας από τους οργανωτές της απελευθέρωσης των συγκρατούμενών του και επικεφαλής τους. Και είναι περίεργο, γιατί θα μπορούσαν να το είχαν κάνει. Έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να αλιεύσουμε τα ονόματά τους από αφηγήσεις των ίδιων των απελευθερωθέντων ή και άλλων αγωνιστών, γι' αυτό και τα νούμερα δεν βγαίνουν σωστά, όπως αναφέρω στο τέλος.

Πάντως, η πληροφορία της μεταφοράς των κρατουμένων από την Ακροναυπλία στο "Σωτηρία" έφθασε στον Σ. Κωτσάκη από την Οργάνωση της Αστυνομίας Πόλεων στις 28.2.43, διαβιβάστηκε αμέσως στην Κ.Ε. του ΕΛΑΣ και στο Π.Γ. του ΚΚΕ και ο Γ. Σιάντος του δίνει αμέσως την εντολή, σε συνεργασία με τον Π. Δανιηλίδη, να οργανώσουν την απελευθέρωσή τους. Οι μεταφερθέντες ήταν όλοι τους κρατούμενοι του μεταξικού καθεστώτος, παλαίμαχοι κομμουνιστές, που είχαν παραδοθεί στους Γερμανούς.

Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 5.05' τη νύχτα της 6ης προς 7η Απριλίου 1943 και ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από μία ώρα. Προηγουμένως είχαν γίνει κατοπτεύσεις του χώρου από τους οργανωτές, που έφθασαν και σε προσωπική επίσκεψη του Σ. Κωτσάκη, μεταμφιεσμένου σε γιατρό με τη βοήθεια του οργανωμένου διευθυντή της κλινικής Γιάννη Λαμέρα και του αρχινοσοκόμου Σ. Βλαχούλη, ώστε να έλθει σε επαφή και με τον γραμματέα της οργάνωσης των κρατουμένων Βασίλη Μπαρτζιώτα, στον οποίο μάλιστα παρέδωσε σχετικό σημείωμα του Γιάννη Ιωαννίδη για συνεργασία τους στην επιχείρηση (άδεια του κόμματος για την απόδραση, κατά κάποιον τρόπο).

Ήδη από τη νύχτα της 5ης προς 6η Απριλίου, οι αστυφύλακες Μιχάλης Κωστόπουλος και Λεωνίδας Ξαρχάκος είχαν κόψει τις σιδερένιες μπάρες και το συρματόπλεγμα του περιβόλου τού νοσοκομείου προς το διπλανό ρέμα κατά τρόπο που να μη φαίνεται το κόψιμο. Ήταν το σημείο από το οποίο θα έμπαινε η ομάδα εφόδου των ΕΛΑΣιτών και θα έβγαιναν όλοι μαζί με τους κρατούμενους.

Από το βράδυ της 6ης Απριλίου επίσης είχε συγκεντρωθεί σε μια εξωτερική παράγκα του νοσοκομείου η ομάδα των ΕΛΑΣιτών, που θα βοηθούσαν στην επιχείρηση, καθώς και η ομάδα εφόδου που θα αφόπλιζε τη φρουρά, γύρω στους 35 όλοι τους. Από αυτούς, ο Μιχάλης Κωστόπουλος, ντύνεται μοίραρχος και ο Γιώργος Διαμαντόπουλος (Αρίστος - καπετάνιος του ΕΛΑΣ Ν. Φιλαδέλφειας, Ν. Ιωνίας κ.λπ. Σκοτώθηκε στο ΔΣΕ Πελοποννήσου) ντύνεται υπενωμοτάρχης. Στην ομάδα αυτή και ο Παναγιώτης Μηλιώτης, υπενωμοτάρχης (κανονικός αυτός), ο μετέπειτα ξακουστός Σπάρτακος του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού της Ρούμελης και της Εύβοιας (αργότερα πολιτικός πρόσφυγας στην Τασκένδη, ζούσε, το 2006). Όλοι οπλισμένοι με πιστόλια που τα προμήθευσε η οργάνωση των αστυνομικών.

Τα πάντα είχαν προετοιμαστεί και ρυθμισθεί στην εντέλεια, με το ρολόι στο χέρι, όπως θα λέγαμε, όταν ξεκίνησε η επιχείρηση. Ακόμη, ο Μπαρτζιώτας έχει ετοιμάσει τις ομάδες των κρατουμένων ανά οκτώ και η Καίτη Ζέβγου με τον Χατζήμαλη είχαν βρει τα σπίτια όπου θα κατέφευγε η κάθε ομάδα των κρατουμένων και είχαν καθορίσει τη διαδρομή τους προς αυτά. (Ούτε και αυτοί, όμως, άφησαν τα ονόματα των απελευθερωθέντων, που λογικό ήταν να γνώριζαν ποιοι αποτελούσαν την κάθε ομάδα).

Όλα ξεκινούν στις 5.05' της 7.4.43. Μπαίνει η ομάδα εφόδου από το έτοιμο άνοιγμα του περιβόλου με τους άλλους ΕΛΑΣίτες και με τη βοήθεια του Γ. Γύπαρη που είχε φροντίσει να έχει υπηρεσία εκείνη τη νύχτα, αιφνιδιάζουν και αφοπλίζουν αναίμακτα μία-μία τις σκοπιές και κρατούν αιχμαλώτους τους χωροφύλακες. Στις 5.28' μπαίνουν στον θάλαμο των κρατουμένων ο Σπ. Κωτσάκης με τον Μ. Σιγανό και τον Αντώνη Φουρναράκη (υπεύθυνος του εκδοτικού μηχανισμού του ΚΚΕ και στέλεχος του ΕΛΑΣ Καισαριανής) με τα πιστόλια στο χέρι και τη θριαμβική κραυγή "Σύντροφοι, είστε ελεύθεροι. Ο ΕΛΑΣ σάς ελευθερώνει».

Αρχίζουν να βγαίνουν από τον θάλαμο μία-μία οι ομάδες, κατευθυνόμενες προς τη ρεματιά, παίρνοντας η καθεμία το δρομολόγιο προς το κατάλυμά της. Αργότερα και οι 56 θα διασκορπιστούν σε άλλα σπίτια -και σε λίγο σε όλη την Ελλάδα- και θα αναλάβουν όλοι τους διάφορα πόστα, παίρνοντας ενεργό μέρος στην Αντίσταση. Μαζί τους ακολουθούν και δύο χωροφύλακες που προσχωρούν στον ΕΛΑΣ.

Στη λεωφόρο Μεσογείων, όπως λέει ο Σπ. Κωτσάκης, «οι συναγωνιστές αστυφύλακες περιμένουν και εμάς τους τελευταίους για να φύγουν και αυτοί». Στον δρόμο του συναντά ομάδες απελευθερωμένων και την ομάδα του Μπαρτζιώτα που την οδηγεί προς τα Τουρκοβούνια ο Δημοσθένης Παπαχρήστου (αδελφός της γυναίκας του Ν. Πλουμπίδη, Ιουλίας, στέλεχος του ΕΛΑΣ και σύνδεσμος του Σπ. Κωτσάκη).

Έτσι έκλεισε η μεγάλη και επιτυχημένη αυτή επιχείρηση του ΕΛΑΣ της Αθήνας, που η είδησή της τράνταξε εχθρούς και φίλους σε όλη την Ελλάδα, χωρίς να ανοίξει μύτη. Γι' αυτό και όλοι οι συντελεστές της εισέπραξαν τα ενθουσιώδη συγχαρητήρια των παραπάνω από αυτούς για τη διάσωση από τα νύχια των κατακτητών τόσων παλιών και έμπειρων αγωνιστών.

Ποιοι, όμως, ήταν αυτοί οι αγωνιστές; Από τις πηγές μου, βρήκα πως ήταν 69 (και όχι 56), από τους οποίους 69, όμως, οι 61 να έχουν ελευθερωθεί από το "Σωτηρία" και οι 8 να φέρονται να έχουν απελευθερωθεί και από άλλα στρατόπεδα ή φυλακές. Προφανώς, η αλήθεια βρίσκεται στον αριθμό 56 του Σπ. Κωτσάκη και οι υπόλοιποι έχουν αναφερθεί από εσφαλμένη πληροφόρηση εκείνων που τους αναφέρουν. Ή έχουν δραπετεύσει ή έχουν απελευθερωθεί από το "Σωτηρία" σε άλλους χρόνους. 

Γι' αυτό, εγώ θα αναφερθώ και στους 69 (με όποιες άλλες πληροφορίες μπόρεσα να συγκεντρώσω), ώστε να δοθεί η ευκαιρία σε όσους ενδιαφέρονται να εξαιρέσουν εκείνους που δεν περιλαμβάνονται στους 56. 

Είναι οι παρακάτω:

1. Αλβανός Ακίνδυνος, οικοδόμος από τη Λέσβο, στέλεχος μετά στην Ημαθεία. Εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη στις 17.6.1947.
2. Αναστασιάδης Παντελής, κουρέας από το Κιλκίς, μέλος μετά της Κομμ. Οργ. Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ. Εκτελέστηκε αργότερα.
3. Αντωνάτος Ελπιδοφόρος, τσαγκάρης από την Κεφαλλονιά, εξόριστος μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας.
4. Αντωνέλης Κώστας. Ζούσε το 1979.
5. Αρβανίτης Γιάννης. Ζούσε το 1979.
6. Βαλάκος Πυθαγόρας. Iδιωτικός υπάλληλος από την Καβάλα, γραμματέας μετά της Εθνικής Αλληλεγγύης Πειραιά. Ζούσε το 1979.
7. Βατουσιανός Βασίλης. Δούλεψε μετά στον Πειραιά, στέλεχος του ΔΣΕ Θράκης. Τάχθηκε κατά του Ν. Ζαχαριάδη στην Τασκένδη, διεγράφη από ΚΚΕ το 1949. Ζούσε το 1979.
8. Βοντίσιος Γιώργος (Γούσιας). Από το Συρράκο Ηπείρου, μετέπειτα αρχηγός του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που αντικατέστησε τον Μάρκο Βαφειάδη όταν ο τελευταίος καθαιρέθηκε.
9. Γεωργούλας Στρατής. Από τη Λέσβο.
10. Γιαννιώτης Κώστας (ή Αριστείδης). Τσαγκάρης από την Εύβοια. Ζούσε το 1979.
11. Γιαννούλης Λάζαρος (Γιαγκούλας). Εργάτης από την Κοζάνη, υπεύθυνος μετά του οργανισμού Κωπαΐδας για λογαριασμό του ΕΑΜ.
12. Γκινόγλου Τάσος (ή Κινόγλου). Από τον Πειραιά, μηχανουργός, μετά στέλεχος στην περιοχή Λιβαδειάς, μέλος της Π.Ε. του ΚΚΕ Φθιωτιδοφωκίδας. Ζούσε το 1979.
13. Γκριτζώνας Κώστας. Από τη Λάρισα, μετά στέλεχος του ΚΚΕ στα Χάσια, πολιτικός επίτροπος της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, αργότερα του Αρχηγείου Νοτίου Ελλάδας και πολιτικός πρόσφυγας στην Τασκένδη. Επαναπατρίστηκε το 1976.
14. Γώγος Παναγιώτης. Από τα Ζαγόρια Ηπείρου, μετά γραμματέας ΕΑΜ Ευβοίας, καθηγητής Πολιτικών Μαθημάτων στη Σχολή Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, γραμματέας ΕΑΜ νήσων Ανατολικού Αιγαίου. Εκτελέστηκε κατά τον Εμφύλιο.
15. Δαλαμπίνης Γιάννης. Από την Αλεξανδρούπολη, επιπλοποιός. Ζούσε το 1979.
16. Δουρούκας Θανάσης.
17. Ζμπώκος Γεώργιος.
18. Θωμαΐδης Κώστας. Τσαγκάρης από τη Δραπετσώνα. Ζούσε το 1979.
19. Καββαδίας Βαγγέλης. Από τη Λευκάδα, φοιτητής Γεωπονικής, μετά β' γραμματέας του ΚΚΕ Θεσσαλίας. Πιάστηκε το 1949 με τον Στέργιο Αναστασιάδη στην Αθήνα και εκτελέστηκαν μαζί στις 17.9.1949.
20. Καλβούδης Γεώργιος. Μετά υποδ/τής Πολιτοφυλακής Αττικής. Δολοφονήθηκε το 1946 στη Μυτιλήνη.
21. Κάλφας Χρήστος. Από τις Σέρρες, μετά στο Γραφείο Δυτικής Μακεδονίας ΚΚΕ. Σκοτώθηκε στα Ίμερα Κοζάνης στις 3.2.1944 από προδοσία, με άλλα 36 στελέχη.
22. Κανελλόπουλος Κανέλλος. Ράφτης στην Αθήνα.
23. Κανονίδης Μιχάλης. Από τη Θεσσαλονίκη, καπνεργάτης.
24. Καπετάνιος Ευριπίδης. Από τις Σέρρες (Ροδολείβος), καπνεργάτης. Μετά μέλος του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ. Ο γνωστός καπετάν-Πάνος του ΔΣΕ που χτύπησαν στις 31.3.1946 με τον Υψηλάντη και τον καπετάν-Μπαρούτα τον σταθμό Χωροφυλακής Λιτόχωρου Πιερίας και ξεκίνησε ο Εμφύλιος Πόλεμος. Τραυματίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1948 και πέθανε σε νοσοκομείο στα Σκόπια.
25. Καρύδης Κώστας. Από Χαϊκάλι Μάνης, ελαιοχρωματιστής.
26. Κιουρτσής Παντελής. Από Ανατ. Θράκη, κουρέας, μετά μέλος της Κ.Ο. Αθηνών του ΚΚΕ. Πιάστηκε το 1949, βασανίστηκε στη Μακρόνησο και είναι ένας από τους δραπέτες αγωνιστές των φυλακών Βούρλων Πειραιά στις 17.7.1955. Κατόρθωσε να διαφύγει στη Μόσχα, όπου και πέθανε.
27. Κλίτσας Σταύρος. Από τον Βόλο.
28. Κονίδης Πορφύρης. Από τη Ζάκυνθο, δικηγόρος, μετά στέλεχος της Εθνικής Αλληλεγγύης.
29. Κορδέλης Γεώργιος. -Από την Καβάλα, ιδιωτικός υπάλληλος.
30. Κορτέσης Γιάννης. Από τον Πειραιά, εργάτης. Ζούσε το 1979.
31. Κουμουτσάκης Νίκος (ίσως Κουμουτσάκος). Από τη Μεθώνη, μετά γραμματέας της Κ.Ο. Λιβαδειάς ΚΚΕ. Τραυματίστηκε τον Μάρτιο του 1945 στην Αράχωβα Παρνασσού και πέθανε στη Λαμία.
32. Κουσόπουλος Βασίλης. Από την Καβάλα, καπνεργάτης.
33. Λαϊνάς Γιάννης. Καθηγητής, μετά γραμματέας ΕΠΟΝ Θεσσαλίας και β' γραμματέας του ΚΚΕ Θεσσαλίας.
34. Λεβογιάννης Δημήτρης. Από τη Νάξο, λατόμος. Πιάστηκε στην Αθήνα κατά τον Εμφύλιο και δολοφονήθηκε στην Ασφάλεια (κατ' άλλη πληροφορία, καταδικάστηκε σε θάνατο από στρατοδικείο και εκτελέστηκε το 1948).
35. Λεύκος Γεώργιος. Από την Καβάλα, καπνεργάτης. Εκτελέστηκε στις 20.10.1948.
36. Λουΐζος Βαγγέλης. (Ίσως Λοΐζος).
37. Μακρής Κώστας.
38. Μαχαιρόπουλος Χρήστος. Από την Αθήνα, αρτεργάτης. Μετά μέλος της Κ.Ο. Αθήνας του ΚΚΕ και αναπληρωματικός της Κ.Ε. του ΚΚΕ.
39. Μαχέλ Αλβέρτος. Από τη Θεσσαλονίκη, μαθητής.
40. Μισιτζής Λεωνίδας. Από τη Σάμο, κουρέας.
41. Μίχος Μήτσος. Κουρέας, μετά γραμματέας Π.Ε. Φωκίδας του ΚΚΕ. Σκοτώθηκε στον Εμφύλιο.
42. Μπαρτζιώτας Βασίλης (Φάνης). Από τη Λάρισα, φοιτητής Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής. Μετά γραμματέας της Κ.Ο. Αθηνών του ΚΚΕ, μέλος Ανωτάτου Πολεμικού Συμβουλίου του ΔΣΕ και υπουργός Οικονομικών προσωρινής κυβέρνησης ΔΣΕ.
43. Μπαρτζιώτας Μήτσος (και Μπαρτζώτας, αδελφός του Βασίλη;). Γιατρός. Μετά πολιτικός καθοδηγητής σε μονάδες του ΕΛΑΣ Αθήνας και στη συνέχεια στέλεχος του Υγειονομικού του ΔΣΕ.
44. Μπέρκος Μηνάς. Από τον Πειραιά, τζαμάς.
45. Οβαδιέ Χαΐμ (ή Οβαδιά). Από τη Θεσσαλονίκη.
46. Παπαδόπουλος Βασίλης (Δήμος ο Κουτσός). Από την Αθήνα, οικοδόμος, μετά γραμματέας Π.Ε. Αχαΐας ΚΚΕ. Εκτελέστηκε τον Φεβρουάριο του 1944 από τους Γερμανούς.
47. Περδίκης Χρήστος. Από τη Φλώρινα, επαγγελματίας. Πέθανε αμέσως μετά την απελευθέρωσή του από τις κακουχίες.
48. Πετρομιχαλάκης Γεώργιος. Από το Ηράκλειο Κρήτης, δικαστικός κλητήρας.
49. Ποδαράς Γεράσιμος. Από την Κεφαλλονιά, ναυτεργάτης στον Πειραιά. Ζούσε το 1979.
50. Ραρράς Κώστας. Από τα Τρίκαλα, δάσκαλος. Μακρονησιώτης μετά.
51. Ρογκάκος Βαγγέλης. Από τα Κόκκινα Λουριά Γυθείου. Μετά στέλεχος του ΚΚΕ στην Πελοπόννησο και Π.Ε. της 3ης Μεραρχίας ΔΣΕ Πελοποννήσου. Αυτοκτόνησε το 1949 στο Πλατανάκι Κυνουρίας για να μην πέσει αιχμάλωτος του κυβερνητικού στρατού (κατ' άλλη πληροφορία δολοφονήθηκε αιχμάλωτος).
52. Σιδηρόπουλος Γ. Αναφέρεται μόνο από τον Π. Ρούσο στο βιβλίο του Η Μεγάλη Πενταετία (σ. 286).
53. Σιδηρόπουλος Θεόφιλος. Από τις Σέρρες.
54. Σιδηρόπουλος Χρήστος. Αγροτικό στέλεχος του ΚΚΕ.
55. Σοβατζόγλου Γεώργιος. Από την Αθήνα, μάγειρας. Μετά επικεφαλής της φρουράς των γραφείων του ΚΚΕ στην Αθήνα. Πιάστηκε το 1948 και δολοφονήθηκε μέσα στο Α' Αστυνομικό Τμήμα (κατ' άλλη πληροφορία, εκτελέστηκε από το έκτακτο στρατοδικείο Αθήνας).
56. Τασιός Θανάσης (ή Τάσιος ή Τάσος). Από τη Νίκαια Πειραιά, μαραγκός.
57. Τζάκος Λευτέρης. Μετά β' γραμματέας της Κ.Ο. Αθήνας του ΚΚΕ. Ζούσε το 1979.
58. Τσιτήλος Γεώργιος. Από τα Χανιά, καθηγητής Μαθηματικών. Ξαναπιάστηκε και κλείστηκε στο Χαϊδάρι. Στέλεχος στην Πελοπόννησο και μετά ένα από τα αρχηγικά στελέχη του ΔΣΕ Κρήτης. Σκοτώθηκε το 1948.
59. Φραγκίδης Μιχάλης. Από την Ήπειρο, μετά Μακρονησιώτης. Πέθανε σε λίγο από τις ταλαιπωρίες.
60. Χαραλάμπους Γεώργιος. Μετά στέλεχος της Κ.Ο. Θεσ/νίκης του ΚΚΕ.
61. Ψαρρός Ηλίας. Από το Χρυσό Παρνασσίδας (εξάδελφος του συντ/ρχη Δ. Ψαρρού, διοικητή του 5/42 Συντ/τος της ΕΚΚΑ στη Ρούμελη, που δολοφονήθηκε από τον ΕΛΑΣ). Μετά στέλεχος του ΚΚΕ στην περιοχή Λιβαδειάς και εθνοσύμβουλος στους Κορυσχάδες. Ζούσε το 1979.
Βρέθηκαν όμως και οι:
1. Γιαταγατζής Κώστας ή Νίκος. Από την Αθήνα, ιδιωτικός υπάλληλος. Αναφέρεται ότι δραπετεύει και από τις φυλακές Κέρκυρας με την πτώση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943.
2. Κολιγιάννης Κώστας. Ο μετέπειτα γραμματέας του ΚΚΕ, επίσης δραπετεύει και από τις φυλακές Κέρκυρας με την πτώση της Ιταλίας.
3. Κοτσάβρας Βασίλης. Στέλεχος μετά του ΚΚΕ στη Θεσσαλία, που φέρεται ότι δραπέτευσε και από το Σανατόριο Πέτρας Ολύμπου.
4. Μουζενίδης Αδάμ. Ελευθερώθηκε από το "Σωτηρία" από τον ΕΛΑΣ της Αθήνας μεν (χωρίς ημερομηνία), αλλά και με την πτώση της Ιταλίας, αόριστα.
5. Παπαπερικλής Νίκος (Φιλικός). Ο μετέπειτα εκλεκτός χρονογράφος της "Αυγής" (και αργότερα πεθερός του τωρινού στελέχους του ΣΥΡΙΖΑ Πάνου Τριγάζη), ο οποίος φέρεται να δραπετεύει αόριστα και από το "Σωτηρία", απ' όπου προωθήθηκε στο βουνό. Πέθανε το 1988.
6. Τσίτσος Βασίλης. Από τη Βουνοπλαγιά Ιωαννίνων, τσαγκάρης, ΟΚΝίτης, που φέρεται να δραπετεύει και κατά τη μεταγωγή του στην Αθήνα. Μετέπειτα στέλεχος της ΕΠΟΝ Πειραιά. Ζούσε το 2001.
7. Χατζηνικολάου Μενέλαος. Από την Κόρινθο, της ΟΚΝΕ, που αναφέρεται να δραπετεύει και από τις φυλακές Κέρκυρας με την πτώση της Ιταλίας, μετέπειτα γραμματέας της Κ.Ο. Τρίπολης και Κορίνθου ΚΚΕ και στέλεχος του ΔΣΕ. Σκοτώθηκε στον Γράμμο το 1949, αλλά φέρεται και να ζει το 1979.
8. Χειμερινάκης Γεώργιος. Από το Ηράκλειο Κρήτης, σοφέρ στην Αθήνα, ο οποίος αναφέρεται να δραπετεύει και από τις φυλακές Κέρκυρας με την κατάρρευση της Ιταλίας.
Να και οι άλλοι, οι απελευθερωτές -πέραν των ήδη αναφερθέντων- από τους 35 περίπου συνολικά συντελεστές του μεγάλου αυτού εγχειρήματος που αναφέρονται σε διάφορες πηγές:

* Ανδρεάκος Γιώργος. Υπενωμοτάρχης, ΕΑΜικός υπεύθυνος Χωροφυλακής. Αργότερα πιάστηκε από την Ασφάλεια, δολοφονήθηκε και πέταξαν το πτώμα του στον δρόμο.
* Βλάχος Μήτσος. Ένας από τους ΕΛΑΣίτες της Αθήνας, ως σοφέρ της επιχείρησης.
* Γιαννόπουλος Πέτρος (Γιάννης Μπίσμπας). Υπάλληλος του "Σωτηρία". Έκοψε τις τηλεφωνικές γραμμές του νοσοκομείου.
* Δαμιανάκος Βασίλης. Αστυνομικός στον Πειραιά (ίσως υπαστυνόμος).
* Δερβενιώτης Μήτσος. Ένας από τους ΕΛΑΣίτες της Αθήνας.
* Δεληγιώργης Χρήστος (Κίτσος). (Φέρεται και Δεληγιάννης). Β' καπετάνιος του τάγματος ΕΛΑΣ Ν. Σμύρνης.
* Ευθυμίου. Στέλεχος του ΕΛΑΣ Αναπήρων - Τραυματιών.
* Κουκλάνης Λευτέρης. Στέλεχος του ΕΛΑΣ Αναπήρων - Τραυματιών.
* Μαρινάκης Μανώλης. Στέλεχος του ΕΛΑΣ Αναπήρων - Τραυματιών.
* Ντάκουρη Βάσω. Από Δολούς Μάνης, νοσοκόμα, ΟΚΝίτισσα, παλιά εξόριστη του Μεταξά. Από τους οργανωτές των νοσοκόμων της Αθήνας που βοήθησε στην επιχείρηση.
* Ξενάκης Λευτέρης. Του ΕΛΑΣ Αναπήρων - Τραυματιών.
* Παπαγιαννόπουλος Γιάννης και Λευτέρης. Αδέλφια, ΕΛΑΣίτες της Αθήνας.
* Παπαναστασίου Χρήστος. Υπαστυνόμος, αργότερα διοικητής λόχου του ΕΛΑΣ Αθήνας. Ζούσε το 1986.
* Τσατσαρωνάκης Γεώργιος. Του ΕΛΑΣ Αναπήρων - Τραυματιών.
* Τσούλος Χρήστος. Αστυφύλακας της ΕΑΜικής Οργάνωσης.
* Φουντουρουδάκης Παρασκευάς (Περικλής). Γραμματέας Αχτίδας ΚΚΕ στην Αθήνα.
  _____________
* Ο Μ. Ιωαννίδης είναι αντιστασιακός, ερευνητής της Ιστορίας της Εθνικής Αντίστασης