Σαν σήμερα η εισβολή και η πυρπόληση της Ερυμάνθειας

Μνημείο στο χωριό αφιερωμένο στους νεκρούς του εμφυλίου και της ξενικής κατοχής!

Ο ηρωισμός του Καπετάν Ωρίωνα με τους επτά αντάρτες του 12ου Συντάγματος ΕΛΑΣ, όπου με τέχνασμα έκαναν τους Ιταλούς να πιστέψουν ότι ήταν περικυκλωμένοι από υπέρτερες δυνάμεις και τελικά να παραδοθούν, με απολογισμό 17 νεκρούς, 10 τραυματίες

Το λιτό μνημείο για τους πεσόντες στην ιστορία της Ερυμάνθειας Αχαΐας, για την περίοδο 1940 – 1949 αναγράφει μόλις δύο ονόματα. Όμως πίσω από αυτό κρύβεται η αντρεία μίας χούφτας πατριωτών, που αντιμετώπισαν ένα τάγμα γερμανικό, βαριά εξοπλισμένο. Και που για χρόνια η Πολιτεία αρνούνταν να τους αναγνωρίσει.

Ήταν τότε που η Ερυμάνθεια είχε καταστραφεί ολοσχερώς από τις δυνάμεις του άξονα, που επιστράτευσαν... κανόνια στην επιδρομή τους. Την κανονιοβόλησαν, την έκαψαν, κατέστρεψαν σπίτια και αγροτικές εκτάσεις από τη λύσσα τους τόσο γι’ αυτά που είχαν προηγηθεί, όσο και γιατί ο τοπικός πληθυσμός είχε φύγει στα βουνά για να γλιτώσει τις εκτελέσεις.

Τότε το καλοκαίρι του 1943, που μόλις είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή η παρουσία μαχητών του ΕΛΑΣ στα βουνά, στην Ερυμάνθεια στάθμευε δύναμη 30 Ιταλών με αποστολή τον έλεγχο – αστυνόμευση της ευρύτερης περιοχής, τηςςΤριταία Αχαΐας. Στις 11 Ιουλίου 1943 δυνάμεις ανταρτών του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Καπετάν Ωρίωνα (Γιάννης Μιχαλόπουλος, από την Χρυσοκελλαριά Μεσσηνίας) και σε συνεργασία με Ερυμανθιώτες, περικυκλώνουν το χώρο στρατωνισμού των Ιταλών που ήταν το σχολείο, καταφέρνοντας μετά από σύντομη μάχη να τους αιχμαλωτίσουν και να πάρουν τον οπλισμό τους, με αποτέλεσμα στις 28 Ιουλίου με αιχμαλώτους και λάφυρα να αποτραβηχτούν στα βουνά.

Η μη επικοινωνία με την ιταλική διμοιρία, υποψίασε τους Ιταλούς στην Πάτρα, που έστειλαν ισχυρές δυνάμεις για να διαπιστώσουν τι είχε συμβεί, ενώ στο χωριό είχε μείνει μόνο ο Καπετάν Ωρίωνας με επτά αντάρτες. Όταν έγινε αντιληπτό ότι οι Ιταλοί πλησίαζαν, ξεκίνησε μάχη, όπου με τέχνασμα οι λιγότεροι αντάρτες, έκαναν τους Ιταλούς να πιστέψουν ότι ήταν περικυκλωμένοι από υπέρτερες δυνάμεις και τελικά να παραδοθούν, με απολογισμό 17 νεκρούς, 10 τραυματίες Ιταλούς και πλούσιο πολεμικό υλικό, ενώ η ελληνική πλευρά δεν είχε καμία απώλεια.

Η μη επαφή και με το δεύτερο απόσπασμα των κατακτητών, οδήγησε στην αποστολή αναγνωριστικού αεροπλάνου, που διαπίστωσε τα ίχνη τη μάχης (κατεστραμμένα οχήματα και πτώματα Ιταλών).
Έτσι στις 29 Ιουλίου ένα μηχανοκίνητο τάγμα Γερμανών ανέλαβε την καταστροφή του χωριού και την εκτέλεση όλων των Ερυμανθιωτών, που όμως έχουν προλάβει να εγκαταλείψουν το χωριό τους.

Περίπου 100 άρματα μάχης «μάχονται» εναντίον των άδειων σπιτιών της Ερυμάνθειας καταστρέφοντάς τα και πυρπολώντας τα. Η ναζιστική μανία στράφηκε και κατά των αγρών, που τους κατέστρεψαν. Αντίστοιχες επιδρομές έκαναν και άλλες φορές, αλλά πάντα οι Ερυμανθειώτες κατάφερναν να διασώζονται και πολλοί από αυτούς να δίνουν τη μάχη της λευτεριάς μέσα από τις ανταρτικές δυνάμεις.

Στην ιστορία έμεινε το παρακάτω τραγούδι ενός αντάρτη:

«Το μάθατε τι έγινε ένα γεγονός μεγάλο,
άφησε ο Ωρίων τα βουνά και ροβολάει στον κάμπο.
Ημέρα Τρίτη ήταν που ήρθε στο χωριό μας
και έπιασε τους Ιταλούς, τον άπιστο εχθρό μας.
Και την Τετάρτη ήρθανε ένας λόχος Ιταλιάνοι·
ο Ωρίων τους περίμενε και όλους μαζί τους πιάνει.
Η Πέμπτη εξημέρωσε μαύρη και αραχνιασμένη
και η ωραία Ερυμάνθεια εβρέθηκε καμμένη.
Η Ερυμάνθεια ήτανε του Δήμου το καμάρι
και τώρα εσκοτείνιασε και έγινε σαν τον Άδη»

Πηγή: Aφιέρωμα από το Αρχείο της ΕΡΤ

Ο πρωτοπόρος αντάρτης του 12ου Συντάγματος ΕΛΑΣ, Γ. Πορευόπουλος

Γ. Πορευόπουλος, 1943.

Ο Γ. Πορευόπουλος, ένας από τους επτά πρώτους αντάρτες της Πάτρας, που τον Μάιο του 1943 βγήκε στο βουνό Ερύμανθος, αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατούσε στην κατεχόμενη από τους Ιταλούς αχαϊκή ύπαιθρο.

Στο ημερολόγιό του, που δημοσιεύεται στο βιλίο «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» έκδοση Α΄ εκδότης Γιάννης Πικραμένος, 2013, σελ. 98, αναφέρει τα παρακάτω: 

 «Εκείνο το καλοκαίρι είχε γίνει πολύ δουλειά, είχαν έρθει τα πάνω κάτω. Αφοπλίσαμε την Χαλανδρίτσα, την Ερυμάνθεια, δεν υπήρχε Ιταλός, ήταν η ύπαιθρος ελεύθερη. Η σκλαβιά ήταν από την Οβρυά και κάτω. Από την Οβρυά και επάνω ήταν ελεύθερη Ελλάδα, αυτό είχε και το επακόλουθο. Δηλαδή αυτός ο αέρας, ο ενθουσιασμός, είχε μεταφερθεί και στις πόλεις. Και οι οργανώσεις φούντωσαν μέσα σε λίγους μήνες. Η οργάνωση είχε αναλάβει και δημιουργήσει τομείς σε κάθε συνοικία σε κάθε γειτονιά παντού, δεν υπήρχε πόστο χωρίς να είναι μέσα στην οργάνωση. Στο διάστημα αυτό είχε παίξει και μεγάλο ρόλο ότι και ο επιστημονικός κόσμος, μέρος αυτού, είχε μπει στον αγώνα. Γιατροί, δικηγόροι, καλλιτέχνες, τέλος πάντων το ΕΑΜ. Στην Πάτρα με τους 10.000 και πλέον Ιταλο-πατρινούς, οι οποίοι ήταν την εποχή εκείνη μεγάλο εμπόδιο, γιατί αυτοί γνώριζαν πολλούς και πολλά, αφού ήταν γέννημα θρέμμα Πατρινοί, υπήρχε φόβος. 

Με τα σχολεία τους, την εκκλησία τους, τις οργανώσεις τους, τα μαγαζιά τους, είχαν δημιουργήσει μια δική τους κοινωνία και αυτός ήταν ο λόγος που πολλές φορές δεν μπορούσαν οι οργανώσεις να δουλέψουν. 

Υπήρχε ο φόβος από παντού, μέχρι που στις οκτώ Σεπτεμβρίου 1943 έγινε η συνθηκολόγηση του στρατηγού Μπαντόλιο([1]) και η παράδοση των Ιταλών με τον οπλισμό τους. Γι αυτό λέγω και επιμένω ότι το καλοκαίρι του 1943 ο Θεός ήταν μαζί μας από μια χούφτα που ήμασταν ως αρχηγείο του Ερυμάνθου, από επτά αντάρτες, γίναμε 1.500. Ήταν ένα θαύμα, ήταν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει και ούτε πρόκειται να ξαναγίνει. Από 2 γκράδες και 4 παλιά σάπια Μάουζερ και ένα δίκαννο να βρεθούμε με πολυβόλα και όλμους, με αυτόματα και ασυρμάτους. Τι ήταν αυτό, ήταν μια δίψα. Μια δίψα του Έλληνα, του πατριώτη. Τα έδινε όλα για την πατρίδα επάνω στην κατάσταση αυτή. 

Εμένα και τον Μαυροδήμο (σ.σ.: Δημοσθένης Μπαρής, από το Σκιαδά Τριταίας) μας έβαλαν επικεφαλής της ΕΔΑ, (Επιτροπή Διαφώτισης του Αντάρτη), 12^ου Συντάγματος. Ήμασταν υποχρεωμένοι να κάνουμε διαφώτιση στους αντάρτες που κάθε μέρα έφθαναν λες και είχε γίνει επιστράτευση». 

(Σ.Σ.: Ο Καπετάν Ωρίων - Γιάννης Μιχαλόπουλος, πέθανε το 1996 από καρκίνο στο πάγκρεας ανήμερα της επετείου της νικηφόρου μάχης στο Λεόντιο Αχαΐας).

---

([1]) Μετά από πολλές αμφιταλαντεύσεις, τελικά στις 3/9/1943 ο στρατηγός Καστελλάνο υπέγραψε στη Σικελία την ανακωχή των Ιταλών, η οποία όμως θα ίσχυε από τις 8 Σεπτεμβρίου με ταυτόχρονες ραδιοφωνικές ανακοινώσεις του Αμερικανού αρχιστράτηγου Ντουάιτ Ντέιβιντ Αϊζενχάουερ, γνωστότερου ως «Άικ» και του Ιταλού προέδρου της Κυβέρνησης στρατάρχη Πιέτρο Μπαντόλιο, όπως και έγινε.