Στα «Ενθέματα» εκτάκτως αύριο Σάββατο 12 Μαρτίου

Στα περίπτερα εντός της «Αυγής», στο μπλογκ τους (enthemata.wordpress.com), στο facebook (Enthemata Avgis)

και στο twitter: @enthemata

 

Για την προκαταρκτική συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, τη νέα ελληνική μετάφραση του «Κεφαλαίου» του Μαρξ, το ΙSIS και άλλα

 

Κείμενα των Πωλ Μέισον, Πάτρικ Κίνγκσλεϋ και Τζένιφερ Ράνκιν, Μαίρυ Ντεζέφσκι, Βασίλη Γραμέλη και Δημήτρη Γκόβα, Θανάση Γκιούρα, Χαμίτ Μποζαρσλάν, Δημήτρη Λουκά, Δήμητρας Λαμπροπούλου, Ανν Τομσον

 

Η προκαταρκτική συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας για το προσφυγικό. Τρία κείμενα

Ε.Ε.-Τουρκία: Μια μη συμφωνία, του Πωλ Μέισον. «Παραθέτω τα κύρια σημεία από τη δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, μαζί με τον δικό μου σχολιασμό, σημεία που αναφέρονται ως «αρχές»:

 

«Να εξασφαλίζουν την επιστροφή όλων των νέων παράτυπων μεταναστών που μεταβαίνουν από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά· το σχετικό κόστος θα καλύπτεται από την ΕΕ»

 

Αυτό δεν είναι νόμιμο. Εάν αυτοί οι «παράτυποι μετανάστες» αιτηθούν άσυλο, θεωρούνται πρόσφυγες και το διεθνές δίκαιο τους προστατεύει από την επιστροφή, έως ότου εξεταστεί το αίτημά τους. Η διάταξη θα προσβληθεί στα δικαστήρια αμέσως.

[…]

 

Και αυτό είναι όλο. Ούτε λέξη για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρο το έγγραφο. Καμιά κουβέντα για το σταμάτημα των βομβαρδισμών κατά των Κούρδων, ούτε για το σταμάτημα της φυλάκισης εκδοτών εφημερίδων. Καμιά πίεση για να σταματήσουν οι εμπρησμοί των κατά τόπους γραφείων των κομμάτων της αντιπολίτευσης.

[…]

 

Αυτά τα κύρια σημεία, που αντικατοπτρίζουν εντελώς τις απαιτήσεις της Τουρκίας, δεν θα υλοποιηθούν ποτέ, διότι οι ηγέτες της Ε.Ε, αντιπροσωπεύουν δημοκρατίες, στις οποίες ισχύει το διεθνές δίκαιο και η ανάληψη δεσμεύσεων -- σχετικά με τις βίζες, την ένταξη στην ΕΕ κλπ.-- αποτελεί αντικείμενο κοινοβουλευτικής συζήτησης. Ας σοβαρευτούμε». (μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης)

Oκτώ ερωτήσεις και απαντήσεις για τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, του Πάτρικ Κίνγκσλεϋ και της Τζένιφερ Ράνκιν.

«Ποια είναι τα νομικά και πρακτικά προβλήματα;

Με νομικούς όρους, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες δήλωσε ότι η συμφωνία θα αποδειχθεί ανεφάρμοστη, γιατί αντίκειται σε βασικές αρχές της Συνθήκης του 1951. Υπό τους όρους της Συνθήκης, οι αιτήσεις ασύλου πρέπει να εξετάζονται σε ατομική βάση και όχι να υπόκεινται σε καθολικές πολιτικές. Επίσης, οι πρόσφυγες δεν πρέπει να επιστρέφονται σε χώρες που δεν μπορούν να εγγυηθούν τα δικαιώματά τους –ανάμεσα στις χώρες αυτές, σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, περιλαμβάνεται και η Τουρκία. […]

Με πρακτικούς όρους, το σχέδιο θα μπορούσε τελικά να ενθαρρύνει τους πρόσφυγες να περνούν στην Ελλάδα και να αποθαρρύνει την Τουρκία από το να τους εμποδίζει. Αν η Ε.Ε. δεχθεί μόνο όσους πρόσφυγες φτάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος και μετά επιστραφούν στην Τουρκία, τότε τόσο οι πρόσφυγες όσο και οι Τούρκοι έχουν μεγαλύτερο κίνητρο να διασφαλίσουν ότι θα φτάσουν στην Ελλάδα όσο περισσότεροι πρόσφυγες γίνεται. […] Επιπλέον, ακόμα και αν ο αποτρεπτικός παράγοντας λειτουργήσει απολύτως ικανοποιητικά, μπορεί απλώς να ενθαρρύνει τους πρόσφυγες να δοκιμάσουν διαφορετικούς δρόμους -- μέσω της Βουλγαρίας, της Μαύρης Θάλασσας ή διαμέσου της Μεσογείου προς την Ιταλία. Όταν τον περασμένο χειμώνα κάποιοι Σύροι έφτασαν μέχρι τον Αρκτικό Κύκλο προκειμένου να περάσουν στη Νορβηγία, καταλαβαίνει κανείς πόσο απίθανο είναι να αποθαρρυνθούν για πολύ οι πρόσφυγες». (μετάφραση: Δημήτρης Ιωάννου)

Η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας απαιτεί βία. Το θέλουμε; της Μαίρυ Ντεζέφσκι. «Φανταστείτε τις σκηνές. Η σύλληψη, πόσο μάλλον η επιστροφή, ανθρώπων που προσδοκούν άσυλο, είναι πολύ πιο εύκολη στα λόγια, παρά στην πράξη. Οι ελληνικές, τουρκικές και ιταλικές ακτές είναι παράδεισος για τους διακινητές. [..] Πώς προτείνεται εκατοντάδες άνθρωποι, μεταξύ των οποίων νέοι άνδρες, έγκυες γυναίκες και μικρά παιδιά, να επιβιβαστούν σε πλοία που προορίζονται για κάπου που σε καμιά περίπτωση δεν θέλουν να πάνε; Θυμάστε τους σιδηροδρομικούς σταθμούς της Κεντρικής Ευρώπης το περασμένο έτος; Θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί βία μακριά από τα βλέμματα των μέσων ενημέρωσης. Αλλά τα κινητά τηλέφωνα τα έχουν αλλάξει όλα – όπως και η επαγρύπνηση εκείνων που υπερασπίζονται σθεναρά την υπόθεση των προσφύγων. Όπως δείχνει και η «ζούγκλα» του Καλαί, πολλοί προτιμούν να περιμένουν την ευκαιρία για μια ασφαλέστερη ή καλύτερη ζωή στο Ηνωμένο Βασίλειο στο μέλλον, παρά μια πιο τακτοποιημένη ζωή, με καλύτερες και πιο υγιεινές συνθήκες στη Γαλλία σήμερα. Eίναι δύσκολο να φανταστούμε πώς μπορεί να λειτουργήσει όπως είναι σήμερα διατυπωμένη η συμφωνία με την Τουρκία, χωρίς την απειλή (αν όχι τη χρήση) βίας. Είναι οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. προετοιμασμένες για κάτι τέτοιο; Είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν την αναπόφευκτη κατακραυγή; (μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης)

 

Για τη νέα ελληνική μετάφραση του «Κεφαλαίου» του Μαρξ (εκδ. ΚΨΜ)

Στόχος ζωής η έκδοση του «Κεφαλαίου». Οι Βασίλης Γραμέλης και Δημήτρης Γκόβας γράφουν εκ μέρους των εκδόσεων ΚΨΜ. «Η νέα ελληνική έκδοση είναι βασισμένη στην τελευταία έκδοση του Κεφαλαίου (2013) από το Μarx-Εngels Gesamtausgabe (ΜEGA), όπου δημοσιεύονται όλα τα χειρόγραφα, οι τυπωμένες εκδοχές και οι μεταφράσεις του Κεφαλαίου σε πλήρη και αυθεντική μορφή. Το εκδοτικό εγχείρημα της επιστημονικής έκδοσης των Απάντων των Μαρξ-Ένγκελς λειτουργεί στο πλαίσιο του Διεθνούς Ιδρύματος Μαρξ-Ένγκελς, υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Επιστημών του Βερολίνου-Βρανδεμβούργου. Η νέα αυτή έκδοση, η πρώτη στον 21ο αιώνα, είναι έργο ανθρώπων. Γι’ αυτό θα επαναλάβουμε και τη φράση του δημιουργού τού έργου, στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του 1867: «Κάθε κρίση επιστημονικής κριτικής είναι ευπρόσδεκτη». Επιδίωξή μας είναι το έργο να αποτελέσει αντικείμενο μελέτης χιλιάδων ανθρώπων, έναυσμα για ένα νέο ταξίδι στις επιστήμες της κριτικής και στους δρόμους της κοινωνικής απελευθέρωσης».

Το «Κεφάλαιο», μια διαρκής αναγνωστική πρόκληση. Συνέντευξη του μεταφραστή Θανάση Γκιούρα. «… ενάμιση αιώνα μετά την έκδοση του Κεφαλαίου, ο παγκόσμιος χάρτης έχει συγκροτηθεί και ανασυγκροτείται διαρκώς υπό την επίδραση του κεφαλαίου, της αυτοαξιοποιούμενης αξίας που δεν λαμβάνει υπόψη ανθρώπους και κοινωνίες. Κινούμαστε σαφώς εντός αυτού του ορίζοντα, με την Ελλάδα να είναι δυστυχώς κραυγαλέο παράδειγμα για το τι σημαίνει αξιοποίηση του κεφαλαίου εις βάρος ολόκληρων πληθυσμών και γενεών. Το κεφάλαιο συνεπώς δεν είναι μια επί χάρτου άσκηση, αλλά μια πραγματικότητα με πλευρές οδυνηρά απτές. […] Η διαρκής πρόκληση αναφέρεται στην πραγματικότητα για την οποία μόλις έγινε λόγος. Είναι διαρκής όσο θα υπάρχει ο ειδικά κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής, καθώς η θεωρία του Μαρξ είναι η μοναδική που προσφέρει μια εις βάθος εξήγηση και κριτική αυτού του τρόπου, της ανθρώπινης εκμετάλλευσης όπως είπαμε. Είναι ένα έργο ανοικτό, όχι μόνο επειδή ο Μαρξ δεν το ολοκλήρωσε, αλλά συνέχισε να το αναδιατυπώνει μέχρι και τη δεκαετία του 1870, αλλά και επειδή μπορεί να εμπλουτιστεί και να διευρυνθεί από την κίνηση του ίδιου του αντικειμένου σήμερα, του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής που περιβάλλει ποικιλότροπα όλο τον πλανήτη. Ο Μαρξ ξεκινά μια κριτική της πολιτικής οικονομίας, τονίζοντας ότι αυτή η επιστήμη πραγματεύεται τις βασικές διαδικασίες παραγωγής και αναπαραγωγής της σύγχρονης, κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. Η ανάλυση πραγματικών διαδικασιών και η αναπαράσταση αυτών των διαδικασιών στις εμπλεκόμενες συνειδήσεις προχωρούν παράλληλα στο βιβλίο με έναν τρόπο που τροφοδότησε πολλές επιστημονικές συζητήσεις τον εικοστό αιώνα».

Το ISIS προϊόν της διάλυσης του κράτους και της κατάρρευσης της κοινωνίας. Συνέντευξη του κορυφαίου ιστορικού και πολιτικού επιστήμονα Χαμίτ Μποζαρσλάν στον Πολυμέρη Βόγλη. Μιλάει για το ISIS, τη Συρία, την Τουρκία, το προσφυγικό. «To ISIS, πρώτα απ’ όλα, είναι προϊόν της διάλυσης του κράτους και της κατάρρευσης της κοινωνίας, κατά κύριο λόγο στη Συρία και εν μέρει στο Ιράκ, τη Λιβύη, και ορισμένες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Αναδύθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία οι διεθνείς μετακινούμενες ομάδες τζιχαντιστών είχαν ενισχυθεί σημαντικά και υπήρχε αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων μορφών ριζοσπαστισμού που δημιουργούνταν αφενός στον μουσουλμανικό κόσμου και αφετέρου στο περιθώριο των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Σε αντίθεση με τα τζιχαντιστικά κινήματα του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένης της Αλ-Κάιντα, το ISIS ανέπτυξε ταυτόχρονα μια διπλή δυναμική: μια εν πολλοίς ορθολογική διαδικασία οικοδόμησης κράτους σε διαλυμένες κοινωνίες, μαζί με μια ακραία βία και μια βία αυτοθυσίας που καταστρέφουν κάθε ορθολογισμό, συμπεριλαμβανομένου αυτού που απαιτείται για την οικοδόμηση ενός κράτους. Στην πραγματικότητα, παρά τις μεγάλες διαφορές μεταξύ των δύο ιστορικών περιόδων, θα μπορούσε κανείς να συγκρίνει το ISIS με το ναζιστικό φαινόμενο, το οποίο ήταν ταυτόχρονα ορθολογικό και αυτοκαταστροφικό, ένα παράδοξο που κέντρισε το ενδιαφέρον στοχαστών όπως η Χάνα Άρεντ, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο Ερνστ Μπλοχ, ο Καρλ Κράους, ο Σεμπάστιαν Χάφνερ και ο Σίγκμουντ Φρόιντ την δεκαετία του ’30 και του ’40». (μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης)

Περί έρευνας και ερευνητικών κέντρων, του Δημήτρη Λουκά. «Η αμφίδρομη επικοινωνία πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της διαδικασίας παραγωγής νέας γνώσης. Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να ενισχυθούν τα συνεργατικά ερευνητικά σχήματα μεταξύ πανεπιστημίων-ερευνητικών κέντρων και οι ερευνητές να έχουν πρόσβαση και στην προπτυχιακή εκπαίδευση. Μέχρι σήμερα, η κινητικότητα είναι μονόδρομη αφορώντας κυρίως καθηγητές πρώτης βαθμίδας που διεκδικούν θέσεις διευθυντών ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων. Έχουμε ανάγκη από μια νέα αντίληψη για τη σχέση επιστήμης και καινοτομίας. Το γεγονός ότι η επιστημονική έρευνα προάγεται με διαφορετικούς μηχανισμούς από αυτούς της ελεύθερης αγοράς δεν αναιρεί τον κεντρικό ρόλο της στην παραγωγική βάση των κοινωνιών. Πρέπει, επίσης, να γίνει σαφές το πλαίσιο συμμετοχής του ακαδημαϊκού προσωπικού σε επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ο εικόνα του «πατέρα» καθηγητή-ερευνητή που διατηρεί την ασφάλεια μιας περίοπτης δημόσιας θέσης και ταυτόχρονα επιχειρεί, πρέπει να εκλείψει: ή παπάς-παπάς ή ζευγάς-ζευγάς».

Ο ισπανικός νόμος της ιστορικής μνήμης και οι «επιτροπές αλήθειας» (Ν. Αφρική, Χιλή κ.ά.) Συνοπτική εκδοχή της τοποθέτησης της Δήμητρας Λαμπροπούλου στη συζήτηση «Ιστορία καθ’ υπαγόρευσιν; Νόμοι και διώξεις για το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης», που πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη δίκη Ρίχτερ. «Μετά τον θάνατο του Φράνκο το 1975, οι κύριες πολιτικές δυνάμεις της Μετάβασης συμφώνησαν ότι, προκειμένου να εξασφαλίσουν μια επιτυχημένη και ειρηνική μετάβαση στη δημοκρατία, έπρεπε να αφήσουν πίσω το παρελθόν. […] Από τα κάτω, όμως, και ιδίως από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 υπήρξαν επίμονες εκστρατείες κοινωνικών οργανώσεων οι οποίες πρόβαλλαν το χρέος του ισπανικού κράτους προς τα θύματα του Φράνκο και το δικαίωμα των οικογενειών των θυμάτων να γνωρίσουν την αλήθεια για τους δικούς τους, ζητώντας επανορθώσεις και ιστορική αναγνώριση […]Αυτή η επίμονη κινητοποίηση και το ανανεωμένο δημόσιο ενδιαφέρον για τον Εμφύλιο συνέβαλαν ώστε η κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος υπό τον Χοσέ Λουίς Ροδρίγκεθ Θαπατέρο να ανακηρύξει το 2006 έτος ιστορικής μνήμης και να υποβάλει προς ψήφιση το 2007 τον νόμο που έμεινε γνωστός ως «Νόμος της Ιστορικής Μνήμης […]Ποιες αφηγήσεις για το παρελθόν επικύρωσε ο νόμος αυτός; Η τήρηση ίσων αποστάσεων, η οποία δεν δικαίωσε εν τέλει τη μνήμη των θυμάτων και τις οικογένειές τους, και η αποσιώπηση της Δεύτερης Δημοκρατίας αποτελούν δύο από τα πιο σταθερά σημεία της κριτικής που θεωρεί τον νόμο ανεπαρκή».

 

Πού βρίσκεται και πού πηγαίνει η διανοητική ιστορία σήμερα; Συνέντευξη της Ανν Τομσον, μιας από τις σημαντικές εκπροσώπους της διανοητικής ιστορίας στην Αλεξάντρα Ορτόγια-Μπερντ και τον Γιώργο Σουβλή. «Πρώτα από όλα, είμαι επιφυλακτική σε σχέση με τον περιορισμό της διανοητικής ιστορίας στη μελέτη «των διανοουμένων του παρελθόντος». Όχι μόνο επειδή είναι προβληματικό να χρησιμοποιούμε την έννοια του διανοούμενου πριν από τον 19ο αιώνα, αλλά και επειδή μου φαίνεται ότι έτσι περιορίζουμε την εμβέλεια εκείνου με το οποίο πρέπει να καταπιανόμαστε, δηλαδή την προσέγγιση όλων των όψεων της παρελθούσας σκέψης, ακόμη και αυτής η οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι παράγεται από «διανοούμενους». Δεν θεωρώ ότι η διανοητική ιστορία και η ιστορία των διανοουμένων είναι ταυτόσημες, παρά τις όποιες, αυτονόητες, ευρείες αλληλεπικαλύψεις. […] Πιστεύω ότι η διανοητική ιστορία πρέπει να βρίσκεται σε διάλογο με άλλους κλάδους της ιστορίας. Είναι επίσης αναγκαίο να προχωρήσουμε πέρα από το κείμενο καθαυτό και εξετάσουμε τις πιο συγκεκριμένες συνθήκες της παραγωγής των κειμένων, όπως και τον τρόπο με τον οποίο διαβάζονται εντός αυτών των συνθηκών». (μετάφραση: Γιώργος Σουβλής)