Γοργοπόταμος, 29 Νοεμβρίου 1964. Μαύρη επέτειος που φέρνει στο νου μια άλλη λαμπρή!

Γοργοπόταμος. Μετά την ανατίναξη της γέφυρας στις 25-11-42 από τους αντάρτες του Άρη, του Ζέρβα και τους Βρετανούς σαμποτέρ.

Πράκτορες της αμερικανικής πρεσβείας στην Ελλάδα ήσαν αυτοί που τοποθέτησαν την νάρκη στον τόπο του εορτασμού. Ποιοι ήταν και τι επεδίωκαν!

Του ΜΑΝΟΥ ΙΩΑΝΝΙΔΗ(*)

      (Από www.avgi.gr)

ΣΠΑΝΙΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ! Ύστερα από χρόνια να γιορτάζεις, στον ίδιο τόπο, ένα ηρωικό κατόρθωμα και ταυτόχρονα να κλαις για μια μέρα γεμάτη θάνατο και θλίψη! Τη νύχτα 25 προς 26 Νοεμβρίου 1942, όπως είναι γνωστό, 120 αντάρτες του ΕΛΑΣ, με πρωτοκαπετάνιο τον Άρη Βελουχιώτη και τους θρυλικούς καπετάνιους του Διαμαντή (Γιάννη Αλεξάνδρου), Νικηφόρο (Μήτσο Δημητρίου), Περικλή (Γιώργο Χουλιάρα), Θάνο (Φώτη Μαστροκώστα), Πελοπίδα (Παντελή Λάσκα), Ερμή (Βασίλη Πριόβολο), Δήμο Καραλίβανο, Αριστείδη (Λουκά Καθούλη), Παπούα (Νίκο Διένη), Θεοχάρη (Θεοχάρη Πολύχρονο), Σπύρο Μπέκιο (Λάμπρο), Κωστούλα (Κώστα Καβρέτζη) κ.ά. και 60 αντάρτες του ΕΔΕΣ, με αρχηγό τον Ναπολέοντα Ζέρβα και τους Κομνηνό Πυρομάγλου, Μιχάλη Μυριδάκη, Σωτήρη Παπαχρήστου, Λεωνίδα Πετροπουλάκη κ.ά., όπως επίσης και με μια ομάδα 12 Άγγλων σαμποτέρ, επικεφαλής των οποίων ήταν οι Έντι Μάγιερς και Κρις Γουντχάουζ, ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοποτάμου, με αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών Ιταλών της φρουράς της και τη διακοπή, επί τρίμηνο, του κύριου εφοδιασμού του Γερμανού στρατηγού Ρόμελ στην Αφρική. 

Η εφημερίδα Αυγή, στο φύλλο της επομένης ημέρας αναγγέλλει την εγκληματική προβοκάτσια.

Ωστόσο, ο ραδιοφωνικός σταθμός του Λονδίνου, για την επίτευξη του κατορθώματος τούτου, μίλησε μόνο για συμμετοχή του ΕΔΕΣ, με τον Ν. Ζέρβα, με αποτέλεσμα μάλιστα να τον επικηρύξουν οι κατακτητές με 100 εκατ. δρχ. Τσιμουδιά για τον Άρη, παρά το γεγονός ότι αυτός κατάρτισε το σχέδιο της επιχείρησης και ήταν ο κύριος συντελεστής της επιτυχίας του με τους εμπειροπόλεμους ΕΛΑΣίτες του!

Ο εορτασμός της επετείου της ανατίναξης άρχισε να γίνεται δειλά, μετά τον Εμφύλιο, από τις ΕΑΜικές Αντιστασιακές Οργανώσεις, κάτω από το βαρύ πολιτικό κλίμα κυριαρχίας της Δεξιάς. Η πρώτη απόπειρα έγινε το 1962, με περίπου 500 προσκυνητές, και η δεύτερη το 1963 με 5.000 άτομα, περίπου, από όλη τη χώρα. Η τρίτη ορίστηκε να γίνει στις 29 Νοεμβρίου 1964. Το 1964, όμως, από τις πρόσφατες εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, είχαν αναδειχθεί οι δυνάμεις του Κέντρου, υπό τον Γ. Παπανδρέου, και διαφαινόταν ένας κάποιος εκδημοκρατισμός της πολιτικής κατάστασης που επικρατούσε μετά τις εκλογές της βίας και της νοθείας του 1961, την εδραίωση του οποίου θα επεδίωκαν να ματαιώσουν οι ηττηθείσες δυνάμεις της Δεξιάς και οι σκληροί παράγοντες της επεκτατικής πολιτικής των ΗΠΑ. Οι δυνάμεις της Αριστεράς, με τον αέρα της επαναφοράς τους που είχε επιτευχθεί στις εκλογές του 1958 (η ΕΔΑ αξιωματική αντιπολίτευση, με 25% περίπου), ετοιμάστηκαν να δώσουν τη μεγάλη μάχη τους στον εορτασμό της επετείου τούτη τη χρονιά.

Από την άλλη, όμως, η κεντρώα κυβέρνηση, που είχε δεσμευθεί απέναντι στις αριστερές μάζες -οι οποίες, κυρίως, την ανέδειξαν- ανακοινώνει, διά στόματος του ίδιου του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, λίγες μέρες πριν από την επέτειο, ότι ο εορτασμός θα γίνεται πλέον από την ίδια την κυβέρνηση. Η Αριστερά αιφνιδιάζεται. Από τη μία επικρατεί ενθουσιασμός γιατί επιτέλους αρχίζει να αναγνωρίζεται επίσημα η αντιστασιακή της δράση και από την άλλη σκεπτικισμός. Ωστόσο, οι προετοιμασίες συνεχίζονται με την ίδια ένταση.

Και ήρθε η μεγάλη μέρα. Ογδόντα πούλμαν και εκατοντάδες Ι.Χ. αυτοκίνητα ξεκινούν μόνο από την Αθήνα και χιλιάδες προσκυνητές από την υπόλοιπη χώρα με όλα τα μέσα μεταφοράς. Μεταξύ αυτών και εγώ με την οικογένειά μου. Στον τόπο του εορτασμού επικρατεί το αδιαχώρητο. Δρόμοι, μονοπάτια και πλαγιές της γύρω περιοχής είναι απροσπέλαστες από τον συνωστισμό αυτοκινήτων και πλήθους. Δεν μπορούμε να πλησιάσουμε και μένουμε μακριά. Με μεγάλη καθυστέρηση και μεγάλη δυσκολία προσέρχονται και οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι με τον κυβερνητικό τελετάρχη. Όμως αυτός δεν επιτρέπει στον Νικηφόρο και στους άλλους επιζώντες καπετάνιους του ΕΛΑΣ που παρευρίσκονταν, μαζί με τον στρατηγό του ΕΛΑΣ Αυγερόπουλο επικεφαλής τους, καθώς και στις αντιπροσωπείες των αντιστασιακών οργανώσεών τους με τα λάβαρά τους, να μπουν στον χώρο της τελετής. Τέλος, ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, που έφτασε με μεγάλη καθυστέρηση, τους το επιτρέπει. Στο μεταξύ είχαν σηκωθεί έντονες διαμαρτυρίες και φωνές οργής από το πλήθος που παρότρυνε τους εκπροσώπους του να αποχωρήσουν, όταν είδαν μάλιστα ότι μεταξύ των προσώπων που είχαν γίνει δεκτά στον χώρο της τελετής ήταν και πρόσωπα με εμπαθή αντιΕΑΜική δράση και στάση κατά την κατοχή.

Μέσα σ’ αυτόν το σαματά, γίνεται η τελετή όπως - όπως και αρχίζουν οι επίσημοι κυβερνητικοί αντιπρόσωποι να αποχωρούν. Το πλήθος ορμά να κατακλύσει τον τόπο της τελετής. Τότε ήταν που, σε μικρή απόσταση από το κενοτάφιο, ακούγεται μια δυνατή έκρηξη. Κάποιος είχε πατήσει μια νάρκη -κατά προσωπικού, όπως λέγεται- που ανασηκώθηκε ένα μέτρο περίπου από το έδαφος, σκάει και σκορπά γύρω της τον θάνατο. Ο ακούσιος θύτης και θύμα ήταν ο αντάρτης του ΕΛΑΣ Χρήστος Κεστίνης, από το Αιγίνιο Πιερίας, ο οποίος είχε κυριολεκτικά διαμελισθεί. Τα θύματά της νάρκης υπήρξαν πολλά. Επτά οι νεκροί επί τόπου, εκ των οποίων 2-3 διαμελισμένοι, έξι υποκύπτουν στο νοσοκομείο της Λαμίας και 51 οι τραυματίες! Μεταξύ των επί τόπου νεκρών και η αδελφή του καπετάν Νικηφόρου, Ασημούλα, γυναίκα του αντιστασιακού δικηγόρου Χρήστου Ραχιώτη, ο οποίος βρισκόταν με τον μικρό τους γιο λίγο πιο πέρα από την άτυχη γυναίκα.

Πώς βρέθηκε η νάρκη εκεί; Οι εμπειρογνώμονες είπαν ότι ήταν μια νάρκη παλιά, του εμφυλίου πολέμου. Το Επιτελείο βεβαίωνε, όμως, ότι είχε γίνει εμπεριστατωμένη και πλήρης αποναρκοθέτηση της περιοχής με βάση τα υπάρχοντα σχεδιαγράμματα της ναρκοθέτησης. Και τότε πρόβαλαν τα ερωτήματα: αν η νάρκη δεν βρέθηκε κατά την αποναρκοθέτηση, πώς δεν είχε εκραγεί, μέσα στα 15 χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, από τα εκατοντάδες γιδοπρόβατα που έβοσκαν εκεί οι κτηνοτρόφοι της περιοχής; Αν πράγματι ήταν από παλιά η νάρκη εκεί, πώς και δεν εξερράγη από τις χιλιάδες των προσκυνητών των δύο προηγουμένων ετών;

29-11-1964. Ο πυροδοτικός μηχανισμός της νάρκης 

που εξερράγη κατά την εορτή στον Γοργοπόταμο.

 

 Τα αναπάντητα αυτά ερωτήματα, όμως, γεννούσαν μια βέβαιη και σίγουρη σωστή απάντηση: Κάποιος που ήθελε να φανεί ότι η νάρκη ήταν ξεχασμένη από την εποχή του εμφυλίου τοποθέτησε πρόσφατα στον τόπο του εορτασμού μια παλιά νάρκη της εποχής εκείνης. Ποιος ήταν αυτός, όμως, και τι επεδίωκε; Στο ερώτημα αυτό δεν υπήρξε επίσημη απάντηση. Ήταν φανερό ότι αυτός που την τοποθέτησε ήταν σίγουρα κάποιος ειδικός, στρατιωτικός βεβαίως. Κάποιος που έβαλαν κάποιοι που ήθελαν να χτυπήσουν, μετά την ήττα της Δεξιάς στις τελευταίες εκλογές, την αναγέννηση της Αριστεράς διά μέσω του νέου δημοκρατικού πολιτικού σκηνικού που άρχισε να διαμορφώνεται από τις εκλογές αυτές και να στρώσει το έδαφος για την επερχόμενη δικτατορία που προετοίμαζε. Γιατί, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι βρισκόμασταν λίγο πριν από το βασιλικό πραξικόπημα της ανατροπής της κεντρώας κυβέρνησης, τον ανένδοτο αγώνα του Γ. Παπανδρέου, και τρία χρόνια πριν από το χουντικό πραξικόπημα της 21 Απριλίου 1967.

Η απάντηση αυτή ενισχύθηκε τότε στους κύκλους της ΕΔΑ από ένα περιστατικό που ανέφερε ο Νικηφόρος. Στις 22 Νοεμβρίου, την προηγούμενη Κυριακή, δηλαδή, από τον αιματοβαμμένο εορτασμό, ένα ζευγάρι αντιστασιακών που βρέθηκε στην περιοχή, νομίζοντας πως ο εορτασμός είχε ορισθεί για την εκείνη την ημέρα, είδε ένα γκρίζο Φολκσβάγκεν, χωρίς αριθμό, παρκαρισμένο κοντά στη γέφυρα και τρεις νέους που φαίνονταν σαν ξένοι να στέκονται κοντά στο γεφύρι, να το περιεργάζονται και να συζητούν. Έτσι βεβαιώθηκε ότι η όλη επιχείρηση εκτελέστηκε από την εδώ αμερικάνικη πρεσβεία, όταν μετά από ένα χρόνο, στις 5 Αυγούστου 1965, η εφημερίδα “Έθνος” δημοσίευε σε μετάφραση το υπ’ αριθ. Μ-127-65 έγγραφο του Ο.Κ. Μάρσαλ, συνταγματάρχη GS, στρατιωτικού ακολούθου της πρεσβείας, προς τον βοηθό Αρχηγό Γεν. Επιτελείου Αντικατασκοπείας, υπουργείο Στρατιωτικών, Ουάσιγκτον 25, D. S, 20315, το οποίο, μεταξύ άλλων, ανέφερε:

“2) Όσον αφορά εις την υπόθεσιν του παρελθόντος Νοεμβρίου εν Γ' (σημ.: εννοεί την επόμενη παράγραφο 3), δύναμαι να σας διαβεβαιώσω, ότι «ουδεμία διαρροή πληροφοριών ήτο δυνατόν να συμβεί εις την Ελλάδα. Εκείνοι οι οποίοι ανεμίχθησαν, ενημερώθησαν πλήρως και ενήργησαν υπό τον αυστηρόν έλεγχον των αξιωματικών της CIA. Ούτοι ουδεμίαν είχον επαφήν με τον τοπικόν πληθυσμόν ή μετά των συγγενών των και μετεφέρθησαν αμέσως εις βάσιν εις Γερμανίαν. Πέραν του πρεσβευτού, λεπτομερείας επιχειρήσεως γνωρίζουν οι κ. Άνσουτς, Μπρούστερ και ίσως και Πάρκερ.

3) Είμαι απολύτως πεπεισμένος, ότι ο κ. Παπανδρέου δεν γνωρίζει τα πραγματικά γεγονότα περί της καταστάσεως και είμαι βέβαιος ότι αι ελληνικαί Αρχαί δεν δύνανται να παράσχουν ουσιώδη στοιχεία εναντίων των Ηνωμένων Πολιτειών. Αναμφιβόλως η επιχείρησις θα ήτο πολύ περισσότερον αποτελεσματική, εάν οι φίλοι μας εξεμεταλλεύοντο καταλλήλως την κατάστασιν η οποία εδημιουργήθη εις την χώραν. Εν πάση περιπτώσει τούτο δεν μειώνει τον έπαινον, ο οποίος οφείλεται εις εκείνους οι οποίοι ενήργησαν βάσει του σχεδίου και οι οποίοι δικαιούνται να ανταμειφθούν συμφώνως προς την απαίτησίν των».

Την επόμενη μέρα, βέβαια, η πρεσβεία διέψευσε την ύπαρξη του εγγράφου, το οποίο χαρακτήρισε πλαστό. Έσπευσε όμως και η κυβέρνηση (πρωθυπουργός Γ. Νόβας, της Αποστασίας, που υποκινούνταν από το παλάτι και τους Αμερικανούς) με ανακοίνωσή της, να ταυτιστεί με την πρεσβεία. Γιατί άραγε; Είχε ερευνήσει τα φανερά και τα κρυφά αρχεία και έγγραφα της πρεσβείας;

Πάντως η υπόθεση της δολοφονίας και του τραυματισμού τόσων αθώων πολιτών μπήκε πολύ σύντομα στο Αρχείο. Και, αντί να καθίσουν στο σκαμνί οι δολοφόνοι και οι ηθικοί αυτουργοί τους, ασκήθηκε δίωξη κατά 18 αντιστασιακών αγωνιστών για στάση, αντίσταση κατά της αρχής, περιύβριση αρχής, σωματικές βλάβες, πρόκληση σε διχόνοια, διέγερση σε απείθεια και παράβαση ενός νόμου του 1946. Προφυλακίστηκαν μάλιστα 8 εξ αυτών, μεταξύ των οποίων ο στρατηγός Γερ. Αυγερόπουλος, ο Νικηφόρος και ο Σπ. Μπέκιος.

Η δίκη έγινε στη Λαμία. Άρχισε στις 26.5.65 και τελείωσε 18.6.65. Καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης από 7 μήνες μέχρι 3 χρόνια οι στρατηγός Γ. Αυγερόπουλος, στρατηγός Ν. Κοσίντας (του ΕΔΕΣ), Σ. Μπέκιος, Κ. Τσόπουλος, Άννα Σολωμού-Τεριακή, Χρ. Μιχαλόπουλος (δήμαρχος Δάφνης Αθηνών), Φ. Σπυράτου, Α. Περγαντάς, Κ. Βαρσάμης, Δ. Χριστόπουλος. Ε. Καρπέτας και Λ. Σωτηρόπουλος. Οι υπόλοιποι αθωώθηκαν.

______________________ 

(*) Ο Μ. Ιωαννίδης ήταν καπετάνιος του λόχου ΕΛΑΣ Βύρωνα Αθηνών, ανθ/γός της Σχολής Αξιωματικών του Βουνού και επιτελής του Προτύπου Τάγματος ΕΛΑΣ Ανατολικών Συνοικιών Αθήνας, που έδρευε στην Καισαριανή.