Η μεταπολεμική πορεία του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού και ιδιαίτερα η επιλογή για την ένταξή στην Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησαν συνθήκες κοινωνικής ανόδου για τα στρώματα αυτά. Έτσι δεν θα αποκτήσουν εργατική κοινωνική συνείδηση, αλλά θα αλληθωρίζουν προς τον αστισμό. Τα μεσοστρώματα αυτά μαζί με τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα και τους αγρότες αποτέλεσαν την κοινωνική ραχοκοκαλιά του ΠΑΣΟΚ. Η αντίληψη των μη προνομιούχων ήταν η ενοποιητική δύναμη με διαμεσολαβητή το Δημόσιο, τις εκπαιδευτικές - ιδεολογικές, οικονομικές και κοινωνικές του λειτουργίες.

Η κρίση πολιτικής εκπροσώπησης μετά την κατάρρευση της δικτατορίας και την περιθωριοποίηση της εθνικόφρονος ιδεολογίας έκανε τα ριζοσπαστικοποιημένα στρώματα να αναζητήσουν πολιτική εκπροσώπηση στο σοσιαλίζον ΠΑΣΟΚ. Κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης τα στρώματα αυτά δεν μπορούσαν να βρουν πολιτική εκπροσώπηση σε παραδοσιακούς πολιτικούς σχηματισμούς με εμφανή τα σημάδια της απόστασης από τις ανάγκες της Ιστορίας.

Δεν αρκούν όμως μόνο τα κοινωνικά στοιχεία για να ερμηνεύσουν τη ραγδαία άνοδο του ΠΑΣΟΚ. Στη συγκρότηση του νέου συνασπισμού εξουσίας συνυπήρξαν τρία ακόμη στοιχεία.

Το πρώτο είναι η ιστορικότητα και το ανταγωνιστικό ελληνικό πολιτικό σύστημα με δύο κύριους πόλους. Μελετώντας σε βάθος τη διεισδυτικότητα του ΠΑΣΟΚ, θα διακρίνει κανείς με ευκολία την ιστορικότητά του σε όλη τη χώρα. Είναι πιο ισχυρό σε περιοχές που είχαν αρδευτεί από τον βενιζελισμό, τον αντιμοναρχισμό, την εαμική αντίσταση, τον ανένδοτο, τον αντιαμερικανισμό και την αντιχουντική έκρηξη των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης. Μπορεί δηλαδή το νεοπαγές πολιτικό κίνημα του Ανδρέα Παπανδρέου να εξέφραζε έναν πολιτικό ριζοσπαστισμό, ωστόσο η επιρροή του συναντιέται με αντιδεξιά - δημοκρατικά ιστορικά προηγούμενα του ανταγωνιστικού πολιτικού συστήματος.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο ήταν ο ρόλος του "κράτους της Δεξιάς" και ο υποτιθέμενος εκδημοκρατισμός του με την εισβολή των "δικών μας παιδιών", η δημιουργία πελατειακών, κορπορατιστικών αλλά και κοινωνικών δομών.

Το τρίτο στοιχείο είναι η ευρωπαϊκή διάσταση ανάλογων εξελίξεων, με μια μικρή υστέρηση στην Ελλάδα. Την ίδια εποχή επικρατούν στην Ευρώπη τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Ο Μιτεράν, ο Γκονζάλες, ο Σοάρες κ.λπ. Πρόκειται δηλαδή για μια ευρωπαϊκή διάσταση του πολιτικού ανταγωνισμού. Όσοι αναλυτές εστίασαν τις εκτιμήσεις τους μόνο σε ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, όπως οι πελατειακές σχέσεις και ο λαϊκισμός, ιδιαίτερα μετά το 1989, εκτέθηκαν πολιτικά.

Το ΠΑΣΟΚ αργά αλλά σταθερά κατά την πολυετή άσκηση της εξουσίας μεταμορφώθηκε από ένα ελληνικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, που ηγεμόνευσε τη μεγαλύτερη περίοδο της μεταπολίτευσης, σε ένα "καθεστώς" με έντονα τα χαρακτηριστικά της διαφθοράς, της διαπλοκής, της αλαζονείας, των πελατειακών σχέσεων, του παρασιτικού παραγωγικού μοντέλου και τελικά την παγίδευση της χώρας στο Μνημόνιο. Τα χαρακτηριστικά αυτά, που νοηματοδοτούν αρνητικά τον όρο πασοκοποίηση, οδηγούν το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ στην πολιτική παρακμή.

Καπάκος Σταύρος  - avgi.gr