Αμήχανη η Coca Cola μπροστά στο μποϊκοτάζ

Του ΟΜΗΡΟΥ ΤΑΧΜΑΖΙΔΗ(*)

Απεργοί και Coca Cola έχουν αποδοθεί σε έναν αγώνα μέχρις εσχάτων. Οι πρώτοι με ορμητήριο την έδρα τους στην Θεσσαλονίκη συνεχίζουν να βρίσκονται επί ποδός πολέμου (από τον Οκτώβριο του 2013!) και να τριγυρίζουν  συνεχώς σε όλες τις περιοχές της χώρας - αυτή την περίοδο εκδράμουν στις τουριστικές περιοχές ενημερώνοντας το καταναλωτικό κοινό.  

Παράλληλα δηλώνουν σε όλους τους τόνους και προς όλες τις κατευθύνσεις ότι θα συνεχίσουν τον αγώνα τους μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο. Έτσι, η φωνή του τηλεβόα μεταφέρει και φέτος το καλοκαίρι στους παραθεριστές στις ελληνικές θάλασσες την έκκληση:  “Έλληνα καταναλωτή, ούτε γουλιά Coca Cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”.

Από την άλλη η πολυεθνική εταιρία αλλάζει τους διευθυντές, τα τελευταία τρία χρόνια, σαν τα “πουκάμισα”. Περίπου επτά με οκτώ (7-8) διευθυντές που χειρίσθηκαν το ζήτημα των εργατικών κινητοποιήσεων, της απεργίας στο εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης και το μποϊκοτάζ έχουν αντικατασταθεί. Ο τελευταίος ανέλαβε πριν μερικές εβδομάδες, αλλά, όπως δείχνουν τα πράγματα, και αυτός θα έχει την ίδια τύχη με τους προηγούμενους: η διαφαινόμενη αδυναμία καταστολής της απεργίας και η αμηχανία μπροστά στο φαινόμενο του μποϊκοτάζ θα τον οδηγήσει και αυτόν μοιραίως προς την πόρτα της εξόδου. Στο μεταξύ η αγορά των αναψυκτικών χορεύει στους ρυθμούς της οικονομικής ύφεσης και του μποϊκοτάζ: ο μεγάλος χαμένος τα προϊόντα της Coca Cola.

Από την αρχή της φετινής χρονιάς τα στελέχη της πολυεθνικής προσπαθούν εναγωνίως να διακόψουν την κατρακύλα των πωλήσεων και την διαρκή απώλεια των μεριδίων στην αγορά: μέσα στον ορυμαγδό που δημιούργησε η οικονομική ύφεση και το μποϊκοτάζ στον κλάδο των χυμών και των αναψυκτικών, υπήρξαν και κάποιοι κερδισμένοι και αυτές δεν είναι άλλες από τις ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου που βλέπουν να αυξάνονται οι πωλήσεις τους και να ενισχύεται η παρουσία τους στην ελληνική αγορά. Για μερικά προϊόντα της πολυεθνικής Coca Cola η κατάσταση είναι πλέον οριακή: Schweppes, Sprite έχουν περιθωριοποιηθεί στην αγορά και από κοντά ακολουθεί στην ίδια τροχιά και η Fanta – το ποτό που ανακαλύφθηκε στην χιτλερική Γερμανία. Από την άλλη οι πωλήσεις του τσαγιού NESTEA, που παράγεται στην Ρουμανία για λογαριασμό της Coca Cola και εισάγεται από εκεί στην Ελλάδα, δεν ήταν ποτέ πολύ υψηλές και βρισκόταν πάντοτε σε δεύτερη μοίρα στις προτιμήσεις των Ελλήνων καταναλωτών.

Οι διαρκείς κινητοποιήσεις των απεργών έχουν περιορίσει και την διαφημιστική παρουσία της Coca Cola, η οποία προσπαθεί να βρει άλλους τρόπους προβολής των προϊόντων της, τα οποία συγκεντρώνουν την οργή των καταναλωτών εξαιτίας του κλεισίματος επτά εργοστασίων σε όλη την Ελλάδα.

Ένας τρόπος είναι ο εκτοπισμός των ελληνικών προϊόντων από θέσεις-κλειδιά στο δίκτυο διανομής, από χαρακτηριστικά “περάσματα” της κατανάλωσης: αυτό το επιτυγχάνει η αμερικανική πολυεθνική με εξευτελιστικές προσφορές, με την τοποθέτηση δικών της ψυγείων στους συγκεκριμένους χώρους και μαζί με αυτά, φυσικώς, και με την παλιά καλή και δοκιμασμένη πρακτική των εκβιασμών προς τους ιδιοκτήτες καταστημάτων. Οι καταστηματάρχες απειλούνται ότι εάν χρησιμοποιήσουν και άλλα –κυρίως ελληνικά προϊόντα - η πολυεθνική θα αποσύρει τα ψυγεία της: αυτό εκτός από παράνομο είναι και εξωπραγματικό γιατί η Coca Cola ποτέ δεν αποσύρει τα ψυγεία της – αυτό θα σήμαινε οριστική απώλεια σημείων πώλησης για την ίδια, γι΄ αυτό αν αντιδράσει ο πελάτης, π.χ. απειλώντας ότι θα πάρει ψυγείο ανταγωνιστικής εταιρίας, ο πωλητής μετέρχεται άλλα τεχνάσματα, όπως η ενίσχυση της προσφοράς κλπ.

Κομβικά σημεία στη λεγόμενη “ψυχρή αγορά” είναι τα καταστήματα που βρίσκονται σε “περάσματα”, όπως οι σιδηροδρομικοί σταθμοί, οι σταθμοί των ΚΤΕΛ, οι σταθμοί στην εθνική οδό… Ο καταναλωτής βρίσκεται συχνά στη δυσάρεστη θέση να μην έχει άλλη επιλογή εκτός από τα προϊόντα της Coca Cola, εφόσον τα ψυγεία των συγκεκριμένων σημείων δεν έχουν άλλα προϊόντα: ο καταναλωτής/τρια ή  δε θα πάρει κάτι για να πιεί ή θα αναγκαστεί να πάρει κάποιο προϊόν της αμερικανικής πολυεθνικής. Έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια, που διαρκεί το μποϊκοτάζ, σε παρόμοια σημεία, να μειώνεται η κατανάλωση της coca cola και να παρατηρείται μετακίνηση ενός μέρους της κατανάλωσης προς τη fanta (μια ασυναίσθητη αντίδραση των καταναλωτών ενάντια στην Coca Cola): η fanta θα είχε εξαφανιστεί εντελώς εάν δεν αποσπούσε σε ανάλογα σημεία πώλησης μερίδια αγοράς από την coca cola – η ίδια η διεύθυνση της πολυεθνικής προσπαθεί με διάφορες προσφορές να περισώσει ότι είναι δυνατόν να περισωθεί από την κατρακύλα της fanta.

Ένα παράδειγμα της πληθωρικής παρουσίας της Coca Cola και των προϊόντων της, σε σημεία “περάσματα”, είναι ο επιβατικός σταθμός των ΚΤΕΛ της Θεσσαλονίκης και τα καταστήματα εστίασης που υπάρχουν σε αυτόν: εδώ η πολυεθνική έχει επιβάλλει με τα ψυγεία της και τους εκβιασμούς τη γνωστή μονοπωλιακή ισοπέδωση, που γνωρίζαμε σε όλη την αγορά πριν την κήρυξη του μποϊκοτάζ εις βάρος των προϊόντων της αμερικανικής πολυεθνικής – ελληνικά προϊόντα υπάρχουν, αν υπάρχουν, μόνο σε εκείνο το ποσοστό που επιτρέπει ο νόμος και φυσικά η Coca Cola με τα τεχνάσματα της. Έτσι, όποιος θέλει να ταξιδέψει είναι υποχρεωμένος, στους χώρους αναμονής του ΚΤΕΛ, να καταναλώσει προϊόντα της αμερικανικής εταιρίας, είτε καθίσει σε κάποιο κατάστημα, είτε προμηθευτεί κάποιο αναψυκτικό στο χέρι.

Η Coca Cola προωθεί με θεμιτά και αθέμιτα, ενίοτε και παράνομα μέσα, τα συμφέροντά της, όπως αποδείχτηκε κατά τη διάρκεια διαφόρων συγκρούσεων με ελληνικές εταιρίες που την ανταγωνίζονται. Η μονοπωλιακή πρακτική της Coca Cola φάνηκε καθαρά στη δικαστική διαμάχη και την καταδίκη της στην αντιπαράθεση με την μικρή ελληνική τοπική εταιρία “ΑΓΝΗ” (Ορχομενός-Βοιωτίας) Το ερώτημα που προκύπτει από την αθέμιτη πρακτική προώθησης των προϊόντων της πολυεθνικής σε συνάρτηση με το μποϊκοτάζ που έχουν κηρύξει οι εργαζόμενοι, με αίτημα την επαναλειτουργία του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης, είναι εκείνο που αφορά στην αντίδραση των καταναλωτών/τριών: μπορούμε να αποφύγουμε αυτές τις πρακτικές της Coca Cola και να δημιουργήσουμε μια αγορά, όπου όλα τα προϊόντα θα έχουν ίσες ευκαιρίες, ως προς τη διάθεσή τους; Μια αγορά, όπου ο καταναλωτής/τρια δε θα εξαναγκάζεται να αγοράζει μόνο συγκεκριμένα προϊόντα, επειδή παραγκωνίζονται με αθέμιτο τρόπο τα άλλα, και  όπου η επιλογή θα βρίσκεται στην δική του δικαιοδοσία, θα είναι δηλαδή ελεύθερος να διαλέξει εκείνο το προϊόν που  επιθυμεί και όχι εκείνο που του επιβάλλουν οι κομπίνες ενός μονοπωλιακού μηχανισμού;  

Η απάντηση είναι καταφατική: ναι, ο καταναλωτής μπορεί να επιβάλει συνθήκες ισοτιμίας στην αγορά μέσω της εντατικοποίησης του μποϊκοτάζ. Επί του συγκεκριμένου, στο παράδειγμα του κεντρικού επιβατικού σταθμού των ΚΤΕΛ στην περιοχή του Δενδροποτάμου της Θεσσαλονίκης: οι υποψήφιοι ταξιδιώτες και οι συνοδοί τους μπορούν να παρακάμψουν τον καταναλωτικό εκβιασμό της Coca Cola, αποφεύγοντας να αγοράσουν στο συγκεκριμένο χώρο αναψυκτικά, χυμούς, κρύο τσάι, ενεργειακά ποτά, εφόσον αυτά είναι προϊόντα της αμερικανικής πολυεθνικής. Μπορούν να αντικαταστήσουν αυτά τα είδη με νερό και κρύο καφέ: σε κάθε περίπτωση μπορεί να αποφύγουν την κατανάλωση των προϊόντων coca cola, fanta, sprite, Schweppes, amita, amita motion,frulite, τσάι NESTEA, monster και το νερό ΑΥΡΑ αγοράζοντας στην ανάγκη παρόμοια προϊόντα από άλλα σημεία πώλησης εκτός του συγκεκριμένου χώρου.

Η πτώση των πωλήσεων θα δώσει ένα επιχείρημα στους καταστηματάρχες του επιβατικού σταθμού του ΚΤΕΛ απέναντι στην Coca Cola, ότι δηλαδή δεν μπορούν να αφήσουν χωρίς εναλλακτική τους πελάτες τους, γιατί αυτό μακροπρόθεσμα θα αποβεί εις βάρος της γενικότερης κατανάλωσης αναψυκτικών και χυμών στα καταστήματά τους:  το μποϊκοτάζ μπορεί να φέρει τα ελληνικά προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων σε τέτοιους χώρους “περάσματα”,  όπου παρατηρείται κατανάλωση υψηλής πυκνότητας – το ΚΤΕΛ της Θεσσαλονίκης είναι απλώς ένα από τα παραδείγματα. Η πρακτική αυτή μπορεί να επεκταθεί σε πλείστα όσα καταστήματα και κυλικεία σε δημόσιους χώρους που ελέγχονται από τις μονοπωλιακές πρακτικές της Coca Cola. Η άρνηση ενός και μόνο κουτιού ή μπουκαλιού στους χώρους “περάσματα” έχει σημασία και μπορεί να καταμετρηθεί σε συνάρτηση με τις αφίξεις, αναχωρήσεις, γενικώς την κίνηση και το ρυθμό κατανάλωσης στο συγκεκριμένο χώρο. Δεν είναι τυχαίο ότι η Coca Cola δίνει “γη και ύδωρ” για να πετάξει από αυτούς τους χώρους τις ελληνικές εταιρίες. Καιρός να μάθουν οι καταστηματάρχες του επιβατικού σταθμού  και άλλων “περασμάτων” ότι η “γη και το ύδωρ” που τους δίνει η αμερικανική πολυεθνική μολύνθηκαν από το κλείσιμο επτά εργοστασίων σε όλη την Ελλάδα, την απόλυση πάνω από τρεις χιλιάδες Ελλήνων εργαζομένων και την εισαγωγή προϊόντων της πολυεθνικής από γειτονικές χώρες.

Η αγορά των αναψυκτικών πρέπει να αποτινάξει το ζυγό της πολυεθνικής εταιρίας και να προσφέρει στους καταναλωτές/τριες δυνατότητες επιλογής: η δική μας επιλογή, η επιλογή της αλληλεγγύης προς τους εργαζόμενους, περιλαμβάνει όλα τα είδη αναψυκτικών, χυμών και ενεργειακών ποτών, εκτός από εκείνα που ανήκουν στον όμιλο της Coca Cola - “Ούτε γουλιά coca cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”.

(*) Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”