ΑΥΤΟΝΟΗΤΟ ΣΗΜΕΡΑ - ΠΑΡΑΛΟΓΟ ΧΘΕΣ

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΠΑΓΙΑΒΗ(*)

Σήμερα είναι σε όλους κατανοητό, ότι το πλύσιμο των χεριών είναι απαραίτητο για την καθημερινή υγιεινή. Είναι πλέον αυτονόητο σε όλους. Μάλιστα, με την πανδημία του κορωνοϊου οι ιατροί επιμένουν στο σχολαστικό πλύσιμο διάρκειας, τουλάχιστον ενός λεπτού. 

Αλήθεια όμως αυτό το αυτονόητο ήταν πάντοτε? Μήπως χρειάστηκαν αγώνες και προσπάθειες για να γίνει αντιληπτό?

Ας πάμε λοιπόν στο 1846. 

Ο νεαρός ιατρός Ιγνάτιος Ζεμελβαϊς (Ignaz Semmeelweis) αναλαμβάνει βοηθός του καθηγητή Κλιν στη Α΄ Μαιευτική κλινική του νοσοκομείου της Βιέννης. 

Στο νοσοκομείο υπήρχαν δύο Μαιευτικές κλινικές. Στην Α΄ εκπαιδεύονταν οι φοιτητές Ιατρικής και στη Β΄ οι ασκούμενες μαίες. Έκπληκτος  διαπιστώνει ότι το ποσοστό θνησιμότητας από επιλόχειο πυρετό στη κλινική του είναι υπερτριπλάσιο από το ποσοστό της κλινικής των μαιών, και αγγίζει το ποσοστό του 19%. 

Ερευνά και διαπιστώνει ότι τα πρωτόκολλα λειτουργίας των κλινικών είναι τα ίδια και τηρούνται ακριβώς από τις δύο κλινικές.( Το ποσοστό θανάτων γυναικών στην Ευρώπη εκείνη τη περίοδο είναι τρομερά υψηλό, άγγιζε το 30%). Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Παρίσι,  στις μαιευτικές κλινικές, έχουμε ποσοστό θνησιμότητας 100% και ο βασιλεύς Λουδοβίκος κλείνει τις κλινικές.

Μελετώντας την έκθεση νεκροψίας ενός ιατρού και φίλου του, διαπιστώνει ομοιότητες με τους θανάτου από επιλόχειο πυρετό. Ο ιατρός είχε πεθάνει από σηψαιμία, όταν τραυματίστηκε από χρησιμοποιημένο ανατομικό μαχαιρίδιο κατά τη διάρκεια μαθήματος ανατομίας επί πτωμάτων. Οι ιατροί και οι φοιτητές μετά το μάθημα ανατομίας, έρχονταν κατευθείαν στη μαιευτική κλινική.

Συλλαμβάνει λοιπόν την ιδέα ότι μεταφέρουν κάποιο «δηλητήριο» από την αίθουσα (τα μικρόβια και ο ρόλος τους θα ανακαλυφθούν 40 χρόνια αργότερα από τον Παστέρ).Επιβάλει αμέσως στους εισερχομένους από το ανατομείο, αυστηρό πλύσιμο χεριών με χρήση χλωριούχου ασβεστίου. Τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Το ποσοστό θνησιμότητας κατά το μήνα Απρίλιο από 19% πέφτουν σε 0,2%.

Και εδώ εισέρχεται η ανθρώπινη κακεντρέχεια και ο εγωισμός. Ο καθηγητής Κλιν έχοντας αναπτύξει διαφορετικές θεωρίες για τον επιλόχειο πυρετό δεν παραδέχεται το οφθαλμοφανές, τον καλεί να ανακαλέσει και τον συκοφαντεί. Ο Ζεμελβαϊς επιμένει στις απόψεις του και ο καθηγητής τον απολύει. Το ιατρικό σώμα, για λόγους εγωισμού, δεν θέλει να παραδεχθεί, ότι έστω και εμμέσως, είναι υπεύθυνο για τους θανάτους. Συντάσσεται με τον καθηγητή και στρέφεται εναντίον του.

Επιστρέφει στην Ουγγαρία και εργάζεται στο νοσοκομείο της Πέστης, στη μαιευτική κλινική, εφαρμόζει την ίδια μέθοδο με εκπληκτικά πάλι αποτελέσματα, αλλά δυστυχώς και πάλι αντιμετωπίζεται με την ίδια κακεντρέχεια. Συκοφαντείται και πάλι, και μάλιστα στους ισχυρούς της εποχής, βασιλείς και άρχοντες,  με αποτέλεσμα την απόλυση και την απομόνωση.

Το 1861 δημοσιεύει  το έργο της ζωής του «Αιτιολογία, Κατανόηση και Πρόληψη του Επιλόχειου Πυρετού». Δυστυχώς η αξία των εργασιών και του βιβλίου του θα αναγνωριστούν πολλά χρόνια αργότερα. Εν τω μεταξύ οι θάνατοι από επιλόχειο πυρετό συνεχίζουν να θερίζουν.

Η απομόνωση τον οδηγεί σε άσχημες ψυχικές καταστάσεις, και κλείνεται σε φρενοκομείο της Βιέννης. Το κελί του σήμερα, είναι επισκέψιμο ως τουριστικό αξιοθέατο. Πεθαίνει στις 16/8/1865 σε ηλικία 47 ετών.

Θα δικαιωθεί πολύ αργότερα με τις εργασίες του Λίστερ και του Παστέρ. Σήμερα θεωρείται ο πατέρας της αντισηψίας. Το μεγαλοπρεπές άγαλμα του στο κέντρο της σημερινής Βουδαπέστης μας θυμίζει τη μεγαλοφυΐα του και τη συμβολή του στην ιατρική, αλλά και την ανθρώπινη κακεντρέχεια.

Αυτονόητο λοιπόν σήμερα το πλύσιμο των χεριών, αλλά χρειάστηκαν αγώνες και θυσίες για να γίνει αυτονόητο.

Τελειώνοντας, θέλω να κάνω μία παρατήρηση και να σημειώσω μία έλλειψη. Τα διάφορα γυναικεία σωματεία (πολιτιστικά, πολιτικά και γενικώς) ουδέποτε έχουν κάνει μία εκδήλωση για να τιμήσουν τους επιστήμονες, συνολικά ή κατά μόνας, που ασχολήθηκαν με αυτές, για την υγεία τους και την ευτυχία τους. Δηλαδή για τον Ζεμελβαΐς, τον Γεώργιο Παπανικολάου (τεστ Παπ), τον Πατρίκ Στεπτόου (τεχνητή γονιμοποίηση- η Λουίζα Μπράουν, το πρώτο παιδί τεχνητής γονιμοποίησης,  είναι σήμερα 42 ετών, υγιεστάτη). 

Μάλιστα, ο ως άνω,  το 1983 όταν επισκέφθηκε την Ελλάδα, επισήμως, κανένα γυναικείο σωματείο δεν τον υποδέχθηκε, αλλά ούτε είχε παραστεί στις εκδηλώσεις, πράγμα που είχε έντονα επικριθεί στο Τύπο. Ελπίζω στο μέλλον να το κάνουν.

Πάτρα  23/3/20                                       

___________

(*) Ο Παναγιώτης Παπαγιαβής είναι  τ. Δημοτικός Σύμβουλος Πατρέων & τ. Νομαρχιακός Σύμβουλος Αχαΐας.