Τι λέει ο ΣΥΡΙΖΑ για την ψήφο των Αποδήμων

1.  Εισαγωγή

Η Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ υιοθέτησε και κατέθεσε ως πρόταση νόμου στη Βουλή το προσχέδιο νόμου που είχε καταρτίσει η Επιτροπή του άρθρου 256 του ν. 4555/2018, στην οποία συμμετείχαν ειδικοί επιστήμονες από όλο το πολιτικό φάσμα, καθώς και τα επιτελικά υπηρεσιακά στελέχη των συναρμόδιων Υπουργείων Εσωτερικών και Εξωτερικών.

Η πρωτοβουλία της τότε κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ για τη συγκρότηση της εν λόγω Επιτροπής και η – κατά γενική ομολογία – άψογη λειτουργία της, αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια συγκροτημένης, αντικειμενικής και σφαιρικής προσέγγισης του θέματος, γεγονός που αποδεικνύει την ουσιαστική βούληση του ΣΥΡΙΖΑ, τόσο ως κυβέρνησης όσο και ως αντιπολίτευσης πλέον, να βρεθεί λύση στο συγκεκριμένο θέμα το οποίο χρονίζει, χωρίς μία ανεύθυνη και επικοινωνιακή μικροκομματική πλειοδοσία. Υπενθυμίζεται ότι η συγκρότηση της εν λόγω Επιτροπής έλαβε στη Βουλή ευρύτατη διακομματική στήριξη, με τις θετικές ψήφους των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, του ΚΚΕ και των ΑΝΕΛ, καθώς και την ανοχή («παρών») του Ποταμιού.

2.  Βασικά σημεία πρότασης ΣΥΡΙΖΑ

   I.             Η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από το εξωτερικό θα αφορά όλους τους Έλληνες πολίτες/εκλογείς, με την προϋπόθεση της εγγραφής τους στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού.

  II.             Το εκλογικό δικαίωμα των συγκεκριμένων εκλογέων θα ασκείται αυτοπροσώπως σε ειδικά εκλογικά τμήματα εξωτερικού, που θα δημιουργούνται στις έδρες των ελληνικών διπλωματικών αρχών και οπουδήποτε αλλού συγκεντρώνεται επαρκής αριθμός εκλογέων.

III.             Οι εκλογείς του εξωτερικού θα ψηφίζουν για τους συνδυασμούς Επικρατείας των κομμάτων για έναν ορισμένο αριθμό εδρών που θα καθορίζεται αποκλειστικά με βάση τις ψήφους του εξωτερικού και θα κυμαίνεται μεταξύ τριών (3) και δώδεκα (12), ανάλογα με τον αριθμό των εκλογέων που θα εγγράφονται σε κάθε εκλογική διαδικασία στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού.

Η πρόταση αυτή αποτελεί τη βέλτιστη και πλέον ισορροπημένη από κάθε άποψη λύση σε ένα σύνθετο πρόβλημα και μπορεί, τόσο λόγω του περιεχομένου της όσο και λόγω της διαδικασίας μέσω της οποίας υιοθετήθηκε, να αποτελέσει τη βάση της απαραίτητης διακομματικής συναίνεσης.

Η πρόταση νόμου του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί την νομοτεχνική εξειδίκευση των απόψεων/συστάσεων όλων των εθνικών και διεθνών θεσμικών φορέων που έχουν τοποθετηθεί για το θέμα, οι οποίες συγκλίνουν στην εισαγωγή ενός συστήματος «κλειστής» εκπροσώπησης των Ελλήνων του εξωτερικού ως τέτοιων, στην περίπτωση χωρών με μεγάλο αριθμό αποδήμων, όπως η Ελλάδα.

3.  Γιατί λέει όχι ο ΣΥΡΙΖΑ στην πρόταση Μητσοτάκη;

I.       Η Ελλάδα σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες που έχουν το «δίκαιο του εδάφους» (δηλαδή όποιος γεννηθεί εντός της επικράτειας μπορεί να πάρει την ιθαγένεια) ακολουθεί το «δίκαιο του αίματος» για την απόδοση ιθαγένειας. Δηλαδή όποιος έχει ακόμα και κάποια μακρινή, π.χ. πριν επτά γενιές εξ αίματος καταγωγή από Έλληνα πολίτη, ακόμα και αν δεν έχει έρθει ΠΟΤΕ στην Ελλάδα, μπορεί να αιτηθεί να πάρει την ελληνική ιθαγένεια. 

Αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να αναγνωρίζει με μια απλή διαπιστωτική πράξη την ελληνική ιθαγένεια σε οποιονδήποτε μπορεί να αποδείξει την οσοδήποτε μακρινή καταγωγή του από Έλληνα ή Ελληνίδα πολίτη, χωρίς να απαιτεί την ύπαρξη ουσιαστικών δεσμών με τη χώρα.

II.       Εξ αυτού του λόγου, σε συνδυασμό με τα μεγάλα κύματα μετανάστευσης, πηγάζει ο υπερβολικά μεγάλος συγκριτικά με το συνολικό πληθυσμό – και κυρίως ο άγνωστος αριθμός – των απόδημων που έχουν την ελληνική ιθαγένεια, ακόμα και πολύ μετά την πρώτη γενιά μεταναστών. Ακόμα δε περισσότεροι (και επίσης αγνώστου αριθμού) είναι εκείνοι που δικαιούνται να ζητήσουν να τους αναγνωριστεί η ελληνική ιθαγένεια (με αποτέλεσμα και την αυτοδίκαιη εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους), παρ’ όλο που αυτή τη στιγμή δεν την κατέχουν τυπικά.

III.       Τα δεδομένα αυτά βρίσκονται στη βάση των προβληματισμών που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των αποδήμων Ελλήνων από απόσταση – ειδικά αν ληφθούν υπόψη οι επικίνδυνες και ευθέως αντισυνταγματικές εξαγγελίες από την πλευρά της κυβέρνησης περί εκλογικού δικαιώματος της ομογένειας (που εξ ορισμού είναι ευρύτερη του σώματος των Ελλήνων πολιτών).

IV.        Είναι λοιπόν προφανές ότι η ΝΔ και ο κ. Μητσοτάκης επιδίδονται σε επικίνδυνα θεσμικά παιχνίδια τόσο με τον εκλογικό νόμο όσο και με το ζήτημα της ψήφου των ομογενών.  Στόχος της κυβέρνησης ΝΔ δεν είναι να δώσει δικαιώματα στην ομογένεια, αλλά να τη μετατρέψει από πρεσβευτή της Ελλάδας στο εξωτερικό σε πρεσβευτή κομματικών συμφερόντων. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η ακύρωση της απλής αναλογικής που διασφαλίζει την ισοτιμία της ψήφου και ταυτόχρονα η αλλοίωση του εκλογικού σώματος που θα κρίνει το καλπονοθευτικό μπόνους και άρα το ποιος θα κυβερνά.

Ο ΣΥΡΙΖΑ προειδοποιεί την κυβέρνηση, αλλά και τον κ. Μητσοτάκη που ετοιμάζει επικοινωνιακό σόου με συναντήσεις πολιτικών αρχηγών στο Μέγαρο Μαξίμου, να σταματήσει να παίζει παιχνίδια με τους θεσμούς και την ομογένεια και να μην την εμπλέκει σε απαράδεκτους μικροκομματικούς υπολογισμούς, επιχειρώντας να την διχάσει.

Τι απαντά ο ΣΥΡΙΖΑ για τη στάση του Κινήματος Αλλαγής και του Μέρα25 στο θέμα της ψήφου των αποδήμων;

Δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι προοδευτικά κόμματα θα συμπράξουν με τη ΝΔ σε ένα σχέδιο διπλής νόθευσης του εκλογικού σώματος – ότι θα δώσουν δηλαδή λευκή επιταγή στη ΝΔ, ώστε αυτή:

--να ακυρώσει την απλή αναλογική, επαναφέροντας ένα καλπονοθευτικό σύστημα με μπόνους εδρών, 

--συγχρόνως να εμπλέξει την ομογένεια σε μικροκομματικούς σχεδιασμούς, εγγράφοντας άγνωστο αριθμό νέων εκλογέων προκειμένου να αλλοιώσουν το εκλογικό σώμα.

Περιμένουμε από τις προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους, όπως έχει ήδη κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το ΚΚΕ, και να μην υποκύψουν στις μεθοδεύσεις του κ. Μητσοτάκη. Ζητήματα θεσμικής τάξης δεν μπορούν να γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από κανέναν, ειδικά όταν αυτά αφορούν τη δημοκρατική έκφραση της βούλησης των Ελλήνων πολιτών και τις συλλογικές αποφάσεις για τα μικρά και μεγάλα θέματα της ζωής και της καθημερινότητάς όλων μας.

Ειδικά η κα Γεννηματά, η οποία φαίνεται να  έχει συζητήσει το θέμα με τον κ. Μητσοτάκη από την άνοιξη, μετά και την αλλαγή στάσης που παραδέχθηκε ο κ. Λοβέρδος στη Βουλή, θα πρέπει να δώσει σαφείς εξηγήσεις:

- Τι είναι αυτό που την έκανε να αλλάξει την πάγια θέση του ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ) που αρνείτο τον συνυπολογισμό της ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού στο συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα;

- Πώς εξηγεί τη μεταστροφή της, όχι μόνο σε σχέση με τις διαχρονικές τοποθετήσεις του κόμματός της, αλλά ακόμη και σε σχέση με λίγους μήνες πριν, κατά την πρώτη φάση της συνταγματικής αναθεώρησης, όταν υπερψήφισε την πρόταση αναθεώρησης του άρθρου 54 του Συντάγματος, ώστε να εκλέγονται 5 βουλευτές αποδήμων; 

- Γιατί δεν λαμβάνει υπόψη την πρόταση στην οποία κατέληξε η Επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών, τη συγκρότηση της οποίας και το δικό της κόμμα υπερψήφισε πριν περίπου ένα χρόνο;

Στη στάση της κ. Γεννηματά δεν υπάρχει θεσμική εξήγηση, παρά μόνο η πολιτική της απόφαση να μετατραπεί σε ουραγό του κ. Μητσοτάκη σε όλα ανεξαιρέτως τα θέματα, εκθέτοντας εκτός των άλλων και τα στελέχη του κόμματός της που στο παρελθόν πρωτοστάτησαν από θέσεις ευθύνης στη συζήτηση για το θέμα.

Ειδικά για το ερώτημα του εάν το σύστημα κλειστής εκπροσώπησης είναι συνταγματικά επιτρεπτό :

Ø Το ερώτημα προκύπτει αποκλειστικά υπό τον μέχρι πρότινος ισχύοντα εκλογικό νόμο, λόγω του «μπόνους» των 50 εδρών. Με την απλή αναλογική που έχει ήδη ψηφιστεί και θα ισχύσει στις επόμενες εκλογές (ν. 4406/2016), οι σχετικές ενστάσεις δεν έχουν βάση. Πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να προέρχονται από την κυβέρνηση που υπερασπίζεται το «μπόνους», που καταστρατηγεί τον πυρήνα της ισοτιμίας της ψήφου.

V.       Όπως προαναφέρθηκε, η ιδέα της κλειστής εκπροσώπησης προτείνεται ως βέλτιστη λύση για τις χώρες με μεγάλο αριθμό αποδήμων, όπως η Ελλάδα, από την Επιτροπή της Βενετίας (Επιτροπή για τη Δημοκρατία μέσω του Δικαίου) του Συμβουλίου της Ευρώπης, ενώ η ΕΕΔΑ στην Έκθεσή της που προαναφέρθηκε (σελ. 66) αναφέρει ρητά ότι μια τέτοια λύση «αποτελεί εύλογο περιορισμό της αρχής της ισότητας της ψήφου κατά την πάγια νομολογία του Α.Ε.Δ.». Συντάκτης μάλιστα της εν λόγω Έκθεσης είναι ο σημερινός Υπουργός Επικρατείας κ. Γεραπετρίτης.

Παραδείγματα άλλων χωρών

VI.        Γαλλία: 11Βουλευτές (577 σύνολο)  εκπροσωπούν του Γάλλους πολίτες που μένουν στο εξωτερικό.

VII.        Ιταλία: 12 βουλευτές (630 σύνολο)  και 4 Γερουσιαστές (315 σύνολο) αντίστοιχα

VIII.        Πορτογαλία: 4 μέλη στο Κοινοβούλιο (230 σύνολο)

4.  Τι έχει γνωμοδοτήσει η ΕΕΔΑ;

Ø Η Έκθεση/Σύσταση της 21ης Δεκεμβρίου 2017 της Ολομέλειας της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), η οποία είναι το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της ελληνικής Πολιτείας σε θέματα προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με τις «Αρχές των Παρισίων» του ΟΗΕ. Στην Έκθεση αυτή αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα :

o      Η θεσμοθέτηση ψήφου εκπροσώπησης [δηλ. με βάση κλειστό αριθμό εδρών αποδήμων] σε περιπτώσεις κρατών με μεγάλο αριθμό εκτός Επικρατείας εκλογέων συνιστά βέλτιστη πρακτική, η οποία απαμβλύνει τις συνέπειες της μαζικότητας της συμμετοχής των εκτός Επικρατείας στις εθνικές εκλογές, αναγνωρίζοντας στους τελευταίους δικαίωμα εκπροσώπησης μέσω προκαθορισμένου αριθμού βουλευτών ή γερουσιαστών.

o      Έως ότου, επομένως, υπάρξει είτε η –υπό στενή συνταγματική ερμηνευτική εκδοχή– αναγκαία συνταγματική αναθεώρηση, η οποία θα ρυθμίζει τα των εκλογικών περιφερειών και εδρών του εξωτερικού, ή –η υπό ευρεία συνταγματική ερμηνευτική εκδοχή– απαραίτητη σχετική απογραφή του Ελληνικού πληθυσμού του εξωτερικού το έτος 2021 (η διενέργεια της οποίας είναι σε κάθε περίπτωση σκόπιμο να διερευνηθεί από την ελληνική πολιτεία), η ΕΕΔΑ εισηγείται, ως τρίτη εναλλακτική λύση, την έως τότε νομοθέτηση συμμετοχικής ψήφου για τους εκτός Επικρατείας Έλληνες εκλογείς, δυνάμει της οποίας η ψήφος των αποδήμων θα μετρά μόνο για τρεις έδρες του ψηφοδελτίου Επικρατείας και δεν θα προσμετράται για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου σε επίπεδο Επικρατείας.

o       

Αυτή η ενδιάμεση εναλλακτική λύση έχει συμβολικό- οιονεί αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα, και αποτελεί εύλογο περιορισμό της αρχής της ισότητας της ψήφου κατά την πάγια νομολογία του Α.Ε.Δ., καθώς προλαμβάνει την ανησυχία, μέχρι την ενδεχόμενη, για λόγους ασφάλειας δικαίου, συνταγματική κατοχύρωση της ψήφου εκπροσώπησης και του προσδιορισμού των εκλογικών περιφερειών εξωτερικού, ότι μία εκτεταμένη «διεύρυνση» του εκλογικού σώματος δε θα επηρεάσει υπέρμετρα το εκλογικό αποτέλεσμα.

5.  Τι έχει ζητήσει για το θέμα το Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού; 

Ø Οι θέσεις που έχει διατυπώσει το ίδιο το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ), το πλέον αρμόδιο, συνταγματικά κατοχυρωμένο κατ’ αρ. 108 παρ. 2 «γνωμοδοτικό, εισηγητικό, διεκδικητικό και υποστηρικτικό προς

Ø την Ελληνική Πολιτεία όργανο... [με] αποστολή του την έκφραση όλων των δυνάμεων του απανταχού Ελληνισμού», το οποίο προκρίνει τη δημιουργία εκλογικών περιφερειών αποδήμων έτσι ώστε οι απόδημοι να εκλέγουν τους δικούς τους εκπροσώπους (Έκθεση Προεδρείου του ΣΑΕ επί του κειμένου εργασίας «Άσκηση του εκλογικού δικαιώματος κατά τις γενικές βουλευτικές εκλογές από τους Έλληνες εκλογείς που διαμένουν στο εξωτερικό»).

Ø Η πρόταση νόμου του ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή υιοθετεί πλήρως τις απόψεις που έχουν διατυπωθεί από όλους τους θεσμικά αρμόδιους εθνικούς και διεθνείς φορείς.