Το τρέξιμο, ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης ή της αύξησης του ανθρώπινου κόστους

«Μπορείς να διαβάσεις το μη γεννημένο , ποτέ

ειπωμένο , στα ουράνια χυμένο, σε σταυρό καρφωμένο;»

   Φάουστ

Του ΚΙΜΩΝΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ(*)

Με αφορμή την αθλητική τραγωδία που εξελίχθηκε στην «9η Αθαμάνιο Διαδρομή – Δρόμοι του Βασιλιά Αθάμα» που έγινε στα Τζουμέρκα με τον τραγικό θάνατο του 54χρονου δρομέα, αναδύεται το ερώτημα: Υπάρχει και στο τρέξιμο η έννοια των οικονομικών της άθλησης; Δηλαδή υπάρχει σχέση  των αθλητικών επιδόσεων του κάθε δρομέα  με τον αναλαμβανόμενο κίνδυνο ώστε να αποφεύγονται τέτοια δυσάρεστα γεγονότα ή πρόκειται περί ενός μεμονωμένου θλιβερού αθλητικού συμβάντος μόνο.

Στο δικό μας αθλητικό μικρόκοσμο επικρατεί η αντίληψη ότι κάθε δρομέας μπορεί να ξεπεράσει τα αθλητικά του όρια αντί της σωστής αντίληψης ότι ο δρομέας πρέπει  να αθλείται μέσα στα αθλητικά του  όρια , χωρίς να τα ξεπερνά, όπως αυτά ορίζονται από τον σωματότυπό του, την ηλικία του και την προετοιμασία του για τους αγώνες. Ορια τα οποία μπορούμε να αυξήσουμε διευρύνοντας το μήκος της  περιφέρεια   του προσωπικού αθλητικού κύκλου μας  χωρίς να τον σπάσουμε.

Κατά μια εκδοχή τέτοια μορφής θανατηφόρα συμβάντα  ή μη που στην δεύτερη περίπτωση οδηγούν πολλούς ικανούς δρομείς να εγκαταλείπουν το τρέξιμο είναι το αποτέλεσμα της αντίληψης να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας που είναι η ακραία μορφή λειτουργίας του νομού των φθινουσων αποδόσεων στον αθλητισμό.

Ο νόμος των φθινουσων αποδόσεων με κύριους εκφραστές της τους διασιμους κλασσικούς οικονομολόγους Μάλθους και Ρικάρντο μας λέει ότι "αν αυξάνεις συνεχώς έναν συντελεστή παραγωγής  πχ την εργασία πάνω  σε μια σταθερή ποσότητα της γης , στην αρχή η παραγωγή θα αυξηθεί αλλά από ένα σημείο και πέρα η παραγωγή θα  αρχίζει να πέφτει γιατί αναλογεί λιγότερη γη ανά εργαζόμενο".

Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας The New York Times στην στήλη Health και σε άρθρο της δημοσιογράφου Nancy Stedman με τίτλο  " Law of Diminishing Return for Athletes" αναφέρεται σε περιπτώσεις δρομέων που εγκατέλειψαν το τρέξιμο λόγω υπερβολικής άθλησης . Όπως στην αγροτική οικονομία υπάρχει το έδαφος,  η εργασία και η τεχνολογία σαν συντελεστές παραγωγής έτσι και για τον δρομέα  υπάρχει το βάρος του , η ηλικία και ο χρόνος άσκησης που θα καθορίσουν τις διαστάσεις του αθλητικό του χώρου στον οποίο πρέπει να κινηθεί και οι οποίες διαστάσεις καθορίζουν την καμπύλη των αθλητικών του δυνατοτήτων.

Αν πχ κάποιος πολίτης  ηλικίας 50 ετών που ζυγίζει 100 κιλά και αρχίζει να τρέχει ή να περπατάει για μια ώρα κάθε μέρα πιθανόν το χιλιόμετρο να το διανύει στα πρώτα στάδια της άθλησης του σε 15 λεπτά της ώρας. Αν συνεχίσει να αθλείται κάθε μέρα   χωρίς να αυξήσει το χρόνο άθλησης (παραμένει μία ώρα)  αλλά συνεχώς μειώνει τα κιλά του θα αρχίσει να μειώνει τον χρόνο που διανύει το χιλιόμετρο εξαιτίας της μείωσης του βάρους του. Θα φθάσει όμως σε ένα ιδανικό βάρος πχ 60 αντί 100  κιλά που ήταν και μπορεί να τρέχει σε 5 λεπτά το χιλιόμετρο αντί για 15 λεπτά που έτρεχε . Από το σημείο αυτό και πέρα όσο και να μειώσει το βάρος του δεν πρόκειται να βελτιώσει την ταχύτητα του χωρίς να αυξήσει την διάρκεια της καθημερινής άσκησης  γιατί λειτουργεί και σε αυτή την περίπτωση ο νόμος των φθινουσων αποδόσεων. Δηλ κάθε μείωση του βάρους από ένα σημείο και πέρα δεν έχει την ανάλογη βελτίωση σε ταχύτητα οπότε οδηγούμαστε σε αύξηση του κόστους και αθλητικές σπατάλες δυνάμεων.

Αντίθετα εάν ο ίδιος δρομέας θέλει να βελτιώσει τον χρόνο του σημαντικα τότε θα πρέπει να αυξήσει τον χρόνο άθλησης πχ να τον διπλασιάσει χωρίς να δώσει ιδιαίτερη σημασία να χάσει περαιτέρω βάρος. Αν πχ αυξήσει την προπόνηση από μια ώρα σε δύο ώρες την ημέρα πιθανόν να ρίξει τον χρόνο σε 4 από 5  λεπτά το χιλιόμετρο. Από το σημείο αυτό όμως  και πέρα αν αυξήσει και άλλο τον χρόνο άθλησης πχ 3 ωρες την ημέρα θα αντιληφθεί ότι πολύ λίγο θα βελτιωθεί ο χρόνος επίδοσης σε σχέση με το χρόνο άθλησης γιατί και εδώ λειτουργεί ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης και της αύξησης του κόστους.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του νόμου της φθίνουσας απόδοσης.   στην πέρα των ορίων  άσκηση,  είναι «μια απροσδόκητη πτώση των επιδόσεων του δρομέα που δεν αντιστρέφεται με σύντομες περιόδους ανάπαυσης», εξήγει ο Δρ. Jack Raglin, κινησιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα.

Οι αθλητές που βρίσκονται στην περιοχή του νομού των φθινουσών αποδόσεων και δεν είναι λίγοι,   υποφέρουν από αυτό που ονομάζεται «σύνδρομο ευκινησίας» και είναι πιθανό να βιώνουν αρνητικά συμπτώματα όπως "ο κακός ύπνος, η απώλεια της όρεξης, οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού , η μυϊκή κόπωση και κατάθλιψη». 

Μια σειρά μελετών που διεξήγαγε ο Δρ. William Morgan του Πανεπιστημίου του Wisconsin διαπίστωσε ότι περίπου το 60% των ελίτ δρομέων  θα βιώσουν την ακινησία δηλαδή το σταμάτημα στο τρέξιμο , σε κάποιο σημείο της σταδιοδρομίας τους. Για τους ανταγωνιστικούς δρομείς το ποσοστό περιορίζεται  περίπου στο 33%. Δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για τους ποιο casual αθλητές, δήλωσε ο Δρ. Raglin δηλαδή για αυτούς που δεν υπερβάλλουν.

Η παγίδα βρίσκεται στην εσφαλμένη αντίληψη ότι, "αν δουλέψω πιο σκληρά από οποιονδήποτε άλλο, θα είμαι ταχύτερος από όλους'' είπε ο Δρ. Joel Stager, διευθυντής του ανθρώπινου εργαστηρίου επιδόσεων του Πανεπιστημίου της Indiana. '' Αλλά δεν είναι αλήθεια''.

Η περιοχή του νομού των φθινουσών αποδόσεων είναι η σκοτεινή -φαουστική πλευρά της άσκησης.

"Ο δρομέας πιέζεται σκληρότερα και σκληρότερα, για να είναι προετοιμασμένος για τον μεγάλο ανταγωνισμό, η απόδοση βελτιώνεται ,τα πράγματα πάνε υπέροχα και ξαφνικά χωρίς προειδοποίηση, η μελαγχολία παίρνει το πάνω χέρι.  Η διάθεση αρχίζει να ταλαντεύεται πάνω - κάτω  για μια περίοδο ημερών ή εβδομάδων, μετά πηγαίνει στο ναδίρ. Η απόδοση πέφτει και δεν βοηθάει το πρόγραμμα προπόνησης. Ο δρομέας γίνεται ευερέθιστος, συγκρουσιακός, συγκεχυμένος, δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του και σε μερικές περιπτώσεις απαιτείται συμβουλευτική ή αντικαταθλιπτική αγωγή με  χάπια για μήνες. Αντίθετα οποίος τρέχει μέσα στα όρια του και δεν τα ξεπερνά είναι μόνο  ένας εξαντλημένος αθλητής και μπορεί συχνά να ανακάμψει.  

"Η άσκηση είναι ένα κίνητρο που μπορεί να έχει ευεργετικές ή επιβλαβείς ψυχολογικές συνέπειες", δήλωσε ο John S. Raglin, αθλητικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Indiana στο Bloomington. "Και το κατώφλι που χωρίζει αυτά τα δύο αποτελέσματα είναι κακώς κατανοητό".

 Από την στιγμή ο δρομέας φαίνεται να έχει απεμπολήσει την προμηθεϊκή δύναμη που θα του επέτρεπε την αθλητική του χειραφέτηση   οφείλει να δεχτεί το αμφίσημο δώρο των θεών, ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας.

Έτσι η το ερώτημα του Φάουστ παραμένει αναπάντητο ή  το τρέξιμο γίνεται το 'καλόν κακόν ' για το οποίο μιλά ο Ησίοδος στην Θεογονία.

_______________

(*) Ο ΚΙΜΩΝΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ είναι Οικονομολόγος και Συντονιστής της Λέσχης ΦΑΕΘΩΝ Πάτρας.