Ο δικτάτορας που βιάσθηκε να μας κηρύξει Πόλεμο...

Η Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου (κάτω) του αοίδιμου Μητροπολίτη Πατρών Αντωνίου Β΄ Παράσχη, (αριστερά) εκ Ζακύνθου, που εκοιμήθη στις 3 Οκτωβρίου 1944, ημέρα Τρίτη, ώρα 10 π.μ., «εν Πάτραις και εν τη Επισκοπή», στην ηλικία των 88 χρόνων, την παραμονή απελευθέρωσης της πόλης. Υπέκυψε στην εντερίτιδα με τις αιματηρές διάρροιες και τα δέκατα του πυρετού, που προκαλούσαν το ανεπεξέργαστο μολυσμένο νερό της πόλης και οι ανθυγιεινές τροφές!

+ Αντ. Παράσχης, επίσκοπος Πατρών  1906-1944, Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1875.

Στις 28 Οκτωβρίου 1940, η φασιστική Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο απ' αφορμή την βιασύνη του δικτάτορα Μουσολίνι να επιδείξει στον συνεταίρο του Καγκελάριο Χίτλερ την... ικανότητα των ιταλικών στρατευμάτων.

Το πρωί της ιδίας αυτής ημέρας αρχίζει ο βομβαρδισμός της Πάτρας από το σμήνος των «Πελαργών» με τη συμμετοχή, ως πιλότου, ακόμη και του γιου του Ντούτσε. Χτυπιόνται στρατηγική σημεία της πόλης, που τους έχουν επιδειχθεί από τους πράκτορες του Φάτσιο, φασιστικού κόμματος, που δρουν στην πόλη. Πρώτη βόμβα πέφτει έξω από την αγγλικανική εκκλησία στην οδό Αγ. Διονυσίου.

 Ακολουθούν ο βομβαρδισμός της πλατείας Τριών Ναυάρχων, της οποίας την συστοιχία των δέντρων, οι Ιταλοί πιλότοι, εκλαμβάνουν ως ελληνικό στράτευμα εν στάσει! Στην οδό Καλαβρύτων, που δέχεται καταιγισμό βομβαρδισμού, ώρα 9 το πρωί έξω από το κινηματοθέατρο «Πάνθεον», χτυπιέται και πιάνει φωτιά λεωφορείο της γραμμής.

 

Ακολουθεί νικηφόρος επικός αγώνας υπεράσπισης στο Αλβανικό Μέτωπο κατά των φασιστών επιδρομέων, με την συνδρομή σύσσωμου του ελληνικού λαού, επί ένα εξάμηνο.

Ο Χίτλερ θέλοντας να ξεμπερδέψει με τον απρόοπτο, ανυπολόγιστο «μπελά» που του άνοιξε ο συνεταίρος του στα αλβανικά σύνορα, τα παρακάμπτει και επιτίθεται στην Ελλάδα, βιαστικός να εφαρμόσει το σχέδιό του για την κατάληψη της ΕΣΣΔ.

6-4-41. Οι ναζί προσβάλλουν τα σύνορά μας από την πλευρά της Βουλγαρίας, που από τις 29 Μαρτίου 1941, μαζί με την Γιουγκοσλαβία, έχουν προσχωρήσει στον Άξονα. Ακολουθεί ηρωική αντίσταση στο Ρούπελ, αλλά οι δυνάμεις των Γερμανών είναι υπέρτερες.

18-4-41. Αυτοκτονία Κορύζη, που φέρει βαρέως την κατάρρευση του βουλγαρικού Μετώπου μετά το Έπος του Αλβανικού!

Πρόταση των Βρετανών για δεύτερη γραμμή άμυνας στα Τέμπη, η οποία δεν ελήφθη υπόψη από τους λιπόψυχους της στρατιωτικής ηγεσίας. Χαρακτηριστική είναι η Έκθεση του στρατηγού Δημ. Καθενιώτη, (1832-1947) ιδρυτικού μέλους του Στρατιωτικού Συνδέσμου που έλαβε μέρος στο στρατιωτικό κίνημα του 1909, η οποία δημοσιεύθηκε σε βιβλίο του το 1946.[1]

20-4-41. Υπογραφή και παράδοση της χώρας από τον στρατηγό Γ. Τσολάκογλου στους ναζί, εν μέσω αντιδράσεων των μαχητών του Αλβανικού και του απλού κόσμου που αδυνατεί να κατανοήσει την πράξη.

23-4-41. Ο Βασιλιάς Γεώργιος με την κυβέρνηση Τσουδερού φεύγουν στην Κρήτη που είναι ακόμη ελεύθερη κι από κει στην Μέση Ανατολή, αποκομίζοντας και το κρατικό θησαυροφυλάκιο με όλο το χρυσό της Ελλάδας! Στην Αθήνα μένει ο υπουργός Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκης, που θα φρόντιζε για την παράδοση στους καταχτητές των κλειδιών των φυλακών, όπου κρατούνταν οι αντικαθεστωτικοί κομμουνιστές. 

 

 Η Ειδική Ασφάλεια του Κ. Μανιαδάκη, υπ. Ασφαλείας της δικτατορίας Μεταξά, είχε φροντίσει να καταγράψει όλους τους κομμουνιστές, τους οποίους παρέδωσε στους καταχτητές. Μεταξύ αυτών και το δάσκαλο Γιάννη Γεωργόπουλο. Νωρίτερα ζήτησε την απόλυσή του από τα Συσσίτια που τον είχε τοποθετήσει η Νομαρχία. Επιστράτευσε δε το ψεύδος πως είχε εξορισθεί στη Φολέγανδρο! Υπεύθυνος της Ειδικής Ασφάλειας στην Πάτρα ήταν ο Ν. Παναγιωτόπουλος, επικεφαλής της Αντικομμουνιστικής Σταυροφορίας, οργάνωσης που λειτουργούσε παράλληλα εντός του Τμήματος Ασφαλείας, επί της οδού Κανακάρη στην Κατοχή και Διοικητής της στα χρόνια του Εμφυλίου. Οι... πατριωτικές υπηρεσίες προς τον καταχτητή ανταμείφθηκαν από την Πολιτεία! (Φωτογραφία από το οικογενειακό αρχείο Παν. Γεωργόπουλου).

Μεταξύ αυτών Ο Κ. Γαμβέτας, που αργότερα ως όμηρος εκτελέστηκε για αντίποινα στις 23-2-1944 στην Πάτρα, ο Σουδενιώτης αγωνιστής γιατρός Γιώργος Ανδριόπουλος, που και αυτός εκτελέστηκε για αντίποινα στου Γουδή  κατά διαταγή των Γερμανών και άλλοι πολλοί. Αρκεί για να φανταστεί κανείς ότι οι 200 εκτελεσμένοι στην Καισαριανή προήρχοντο στην πλειοψηφία τους από την Ακροναυπλία όπου κρατούνται κομμουνιστές και Σοσιαλιστές, την οποία παρέδωσε το τεταρτοαυγουστιανό καθεστώς στους Γερμανούς.

Στο μεταξύ το άκουσμα της είδησης πως η χώρα έχει υποστεί επίθεση από τους Γερμανούς, επικρατεί κατήφεια και στην Πάτρα οι αρχές προβληματίζονται. Δύο ημέρες μετά, έξω από το λιμάνι της Πάτρας βομβαρδίζεται από γερμανικά αεροπλάνα το νοσοκομειακό ατμόπλοιο «Ελληνίς», που μετέφερε τραυματίες από το αλβανικό μέτωπο και μέσα στο λιμάνι το πολεμικό πλοίο «Πλειάς» που ρυμουλκούσε  το «Ελληνίς». 

Την επόμενη ημέρα, 23 Απριλίου 1941 κι ενώ οι Πατρινοί δεν έχουν ακόμη ενημερωθεί περί της παράδοσης της χώρας, ξυπνούν ντυμένοι στα γαλανόλευκα και η σημαία μας κυματίζει στην πλ. Αγ. Γεωργίου,  καθώς είναι ημέρα πανηγυρισμού της μνήμης του προστάτη Άγιου του Στρατού μας, οι Γερμανοί βομβαρδίζουν τέσσερις φορές την πόλη, προκαλώντας 21 νεκρούς σύμφωνα με στοιχεία του Ληξιαρχείου Πατρών και περίπου 40 τραυματίες.

Περί το βράδυ της ίδια ημέρας φθάνει η είδηση αναχώρηση της κυβέρνησης από την Αθήνα. Επικρατεί σύγχυση και φόβος για το άγνωστο που έρχεται.

Την νύχτα της ίδιας ημέρας 23 Απριλίου αρχίζει η έξοδος των Πατρινών από την πόλη, υπό των φόβο των εχθρικών αεροπλάνων, για δεύτερη εντός εξαμήνου από την κήρυξη του πολέμου εκ μέρους των Ιταλών, ενώ οι προβολείς των γερμανικών οχημάτων διακρίνονται απέναντι, στην ακτή της Στερεάς να κατευθύνονται ανατολικά, προς το Ρίο.

Στις 24 Απριλίου, έχει φθάσει στο στρατηγείο του Καραβοκύρη τηλεγραφικώς η διαταγή αποστράτευσης ενώ, οι βομβαρδισμοί των Γερμανών εντείνονται κατά μήκος της ακτής έως Αίγιο. Πραγματοποιούνται οκτώ εφορμήσεις γερμανικών στούκας και δεκατέσσερις ελληνικοί  συναγερμοί, έναντι των δώδεκα της προηγουμένης ημέρας. Είναι καταφανές πως οι Γερμανοί με την ισχύ των πυρών τους στα ελληνικά μετόπισθεν επιδιώκουν να προκαλέσουν δέος και αμαχητί παράδοση.

Ο υποστράτηγος Γ. Καραβοκύρης, ακόμη ευρισκόμενος υπό την επήρεια του πνεύματος των νικητών του Αλβανικού Έπους στρατιωτών μας, συντάσσει διαταγή προς κάθε κατεύθυνση, με περιεχόμενο την αντίσταση στην πόλη. Διχασμένος  μεταξύ αντίστασης και υποταγής δεν δίνει για δημοσίευση τη διαταγή του.

Στις 25 Απριλίου, που αποφασίζει τελικά να την δημοσιοποιήσει, αφού είχε ήδη διαρρεύσει μεταξύ των αξιωματικών του και προκαλέσει σύγχυση, απευθύνεται στην εφημερίδα «Νεολόγος» Πατρών, που ήταν ευρείας κυκλοφορίας, αλλά το προσωπικό και αυτής είχε φύγει από την πόλη, μετά τους διήμερους βομβαρδισμούς. 

Έτσι όταν επιστρατεύεται το προσωπικό, ο υποστράτηγος βρίσκεται εκτός Πατρών, εντολή δεν δίνει κανείς και ο Γ. Καραβοκύρης πασχίζει να συναντήσει το βρετανικό στρατιωτικό σώμα, της 1^ης Ταξιαρχίας, που από το Μάρτιο του 1941, έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα, αλλά δεν βρίσκεται καθώς έχει αποχώρηση από την προηγούμενη νύχτα, μαζί με αυτό του Αιγίου. Προσπαθεί να συνεννοηθεί με τους αξιωματικούς του Κέντρου Εκπαιδεύσεως. Χάος επικρατεί και ο υποστράτηγος πρέπει να πάρει απόφαση. 

Προ δύο ή τριών ημερών η Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών έχει αποστείλει στην Πάτρα και στρατοπεδεύουν στο Φρούριο του Ρίου, που χρησιμοποιείται για στρατώνας, μετά την χρήση τους ως φυλακές, δύναμη 450 ανδρών, με διαταγή να αντισταθούν. Με  δεδομένο το κλίμα της σύγχυσης και κάποια αντιδραστικά φιλοναζιστικά στοιχεία στους κόλπους των αξιωματικών με την απραξία τους, επήλθε η παράλυση και στο άκουσμα της είδησης, ότι οι Γερμανοί είναι προ των πυλών, αυτά έχουν εγκαταλείψει το στρατόπεδο, παίρνοντας μαζί τους και τα κλείστρα των πυροβόλων.[2]

Μετά από αυτό ο υποστράτηγος πεπεισμένος ότι είναι ανώφελη κάθε αντίσταση, αποφασίζει την παράδοση της πόλης.

26 Απριλίου 1941. Στην Πάτρα, εκτός από τον Στρατό, την Αστυνομία και την Χωροφυλακή, είναι ζήτημα εάν έχουν απομείνει χίλιοι κάτοικοι, οι οποίοι παραμένουν κλεισμένοι στα καταφύγια από τον πρώτο βομβαρδισμό της 23^ης Απριλίου και η Παθητική Αεράμυνα έχει σημάνει δεκαέξι συναγερμούς, από τους οποίους οι περισσότεροι για εμφάνιση εχθρικών αεροπλάνων.

---

[1] Η άγνωστη έκθεση του στρατηγού Καθενιώτη – Αι κυριώτεραι στρατηγικαί φάσεις του πολέμου 1940-1941, εφημερίδα Αυγή, επετειακή έκδοση της 28 Οκτωβρίου 2014, σ.2/18 και 8/24.

[2] Δημ. Λάγαρης, Πέντε χρόνια αίματος δόξης και σκλαβιάς, έκδοση Άγγ. Κουλουμπή, Πάτρα 1946, σ.25.