Ο απαγχονισμός των 11 πατριωτών στα Ψηλαλώνια Πατρών στις 9-5-44

Ενα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα των γερμανοτσολιάδων

Φωτογραφία από το βιβλίο του Στ. Σαράφη "Ο ΕΛΑΣ"

Παρακάτω σας παρουσιάζω απόσπασμα για τους απαγχονισμένους στα Ψηλαλώνια Πατρών, από το βιβλίο μου  "ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ της Κατοχής και της Αντίστασης" που θα εκδοθεί προσεχώς.

ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ειδεχθέστερα εγκλήματα των τσολιάδων στην Αχαΐα, είναι ο απαγχονισμός των ένδεκα αγωνιστών του ΕΑΜ στα πεύκα της πλατείας Υψηλών Αλωνίων Πατρών, στις 9-5-44. Άλλα ειδεχθή εγκλήματά των που διαπράχθηκαν είναι αυτό στις  13-4-44, ανήμερα Μ. Πέμπτης, με το κρέμασμα του δικηγόρου Βασ. Βουλγαράκη, που κατηγορήθηκε για το σκόρπισμα ΕΑΜικών προκηρύξεων, αντικατοχικού περιεχομένου και στις 3-7-44, στην ίδια πλατεία, που κρέμασαν τον 24χρονο ιδ. υπάλληλο Θαν. Λουρόπουλο, μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ Αιτωλοακαρνανίας. Μεταξύ των απαγχονισμένων της  9-5-44 περιλαμβάνεται ο 43χρονος, δικηγόρος Χρ. Χωμενίδης και ο 40χρονος επίσης δικηγόρος, Δημήτρης (Τάκης) Πετρίδης, εθνοσύμβουλος της ΠΕΕΑ για το Αγρίνιο, γιος του Π. Πετρίδη, πρώην υπουργού του Βενιζέλου.

Στις 10 Μάρτη 1944 συγκροτείται στη Βίνιανη, από το ΕΑΜ, η Προσωρινή Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), ενώ ο Χρήστος Χωμενίδης, πρώτος Γεν. Γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΚΕ) με απόφαση της ηγεσίας της ΠΕΕΑ, στα μέσα  του Απριλίου 1944, ορίζεται Πρόεδρος Δ.Ε. Πελοποννήσου της Κυβέρνησης του Βουνού και υπεύθυνος για την εποπτεία των εκλογών που γίνονται, μια εβδομάδα αργότερα, από τις 23 Απριλίου έως το τέλος του μήνα σε όλη τη χώρα και λαβαίνουν μέρος 1.800.000 πολίτες άνδρες, γυναίκες και νέοι άνω των 18 ετών. Αναχωρώντας, με συνοδεία ένοπλου αντάρτη, από τη Στερεά με τον εθνοσύμβουλο Τάκη Πετρίδη για την Ακράτα, στην Πελοπόννησο, για να αναλάβει τα καθήκοντά του, έπεσε θύμα προδοσίας!

Το καΐκι ξεκινάει από την απέναντι ακτή, διασχίζοντας μέσα στην νύχτα τον Κορινθιακό που φρουρείται άγρυπνα από την γερμανική ακταιωρό ’’Ντόιτσλαντ’’ κι ενώ πλησιάζουν στο Μωριά, συλλαμβάνονται προδομένοι, κατά μια πληροφορία, όταν ο προβολέας της ακταιωρού τους εντοπίζει. Ο ΕΛΑΣίτης εκτελείται επί τόπου, ενώ αρνούμενοι να συνεργαστούν με τους καταχτητές, οι Χωμενίδης και Πετρίδης φυλακίζονται στην Πάτρα. Το ΕΑΜ Πάτρας προσφέρεται να οργανώσει απόδραση του Χωμενίδη, όμως ο ίδιος το αρνείται καθώς ξέρει ότι θα εκτελεστούν άλλοι ως αντίποινα για την πράξη του. (Εφημερίδα  του ΑΚΕ ’’Νέος Δρόμος’’ της 15-4-1946).

 

ΤΗΝ ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ 8^ης Μαΐου 1944, ταγματασφαλίτες με εντολή του πλοίαρχου Αλεξάντερ Μάγκνους, που εκτελεί χρέη στρατιωτικού διοικητή Πάτρας, ως αρχαιότερος αξιωματικός καθ’ ότι ο Γερμανός διοικητής Πατρών απουσιάζει και ανώτερος αξιωματικός του Πεζικού ήταν ταγματάρχης([1]), παίρνουν από το κρατητήριο των Ταγμάτων Ασφαλείας στου Βουδ ένδεκα κρατούμενους. Την ευθύνη της φυλακής του Βουδ είχε ο λοχίας Λέκκας του Τάγματος Ασφαλείας. Ο Μάγκνους είχε εκδώσει διαταγή για εκτέλεση δέκα κομμουνιστών και μάλλον από λάθος μέσα στη νύχτα πήραν ένδεκα κρατούμενους. Μεταξύ των κρατουμένων είναι οι Χωμενίδης και Πετρίδης.

Προς τις πρώτες πρωινές ώρες της 9^ης Μαΐου 1944 κρεμάνε στα πεύκα, κυκλικά της πλατείας των Υψηλών Αλωνίων τους αγωνιστές, σε ένδειξη αντιποίνων για συμβάν που έγινε τις βραδινές ώρες της 8^ης Μαρτίου. Έναν ακόμη αγωνιστή, τον 24χρονο Κωνστ. Κακό, τον  κρεμάνε σε μια μουριά που βρισκότανε απέναντι από την πλατεία, στο πεζοδρόμιο της συμβολής των οδών Καρατζά (Υψηλών Αλωνίων) και Αθαν. Διάκου, όπου και η κατάληξη της υπάρχουσας ανηφοριάς([2]).

Ο Α. Μάγκνους από την 9-5-44, επιβάλλει περιοριστικά μέτρα([3]), περιλαμβάνοντα απαγόρευση εισόδου και εξόδου από την πόλη, απαγόρευση έκδοσης αδειών πάσης φύσεως ταξιδίου με σιδηρόδρομο, κλείσιμο καφενείων,  κινηματοθεάτρων κ.ά., που άρει([4]) την Δευτέρα 15-5-44, ενώ την προηγούμενη ημέρα υποδέχεται τα μέρα αυτά με δουλικότητα ο τοπικός Τύπος. «Η επί τινας μόνον ημέρας τήρησις των μέτρων τούτων, δια μιαν έτι φοράν μαρτυρεί την γενναιοδωρία των εν λόγω Αρχών Κατοχής…» και καλεί τον πατραΐκό λαό «να επιδείξη εις το εξής νομιμόφρονα στάσιν και συμπεριφορά», γράφει σε πρωτοσέλιδο ο Νεολόγος.     

Επίσημα, από την γερμανική Διοίκηση η ευθύνη για το έγκλημα των Ψηλαλωνίων Πατρών επιρρίφθηκε σε ’’αγνώστους μέχρι τούδε δράστες’’, αλλά στην ουσία επρόκειτο για συγκάλυψη του σκυλοκαυγά μεταξύ τσολιάδων του 5/42 και Γερμανών, που έγινε το ίδιο βράδυ της 8 Μαΐου, ώρα 9.50΄ και οδήγησε στο φόνο δυο Γερμανών ναυτών και άλλων δυο οπλιτών του 5/42 καθώς και του διερχομένου εκείνη τη νύχτα ανύποπτου πολίτη Θεμιστοκλή Διακίδη, οι οποίοι δέχθηκαν τυφλά πυρά, που ρίχτηκαν για ξεκαθάρισμα λογαριασμών, στην διασταύρωση των οδών Τριών Ναυάρχων και Κανακάρη, σε κοντινό πορνείο, μετά από οινοποσία στο ταβερνείο του αστυνομικού Χρ. Τασώνη, που βρισκόταν μια γωνία πιο κάτω. Στο αυτό το ταβερνείο διασκέδαζαν νωρίτερα οι Γερμανοί ναύτες με τους ταγματασφαλίτες του 5/42 Συντάγματος και αστυφύλακες της Πάτρας και είχε προηγηθεί ένταση..

Την ώρα της εκτέλεσης ήταν παρούσα και η σύζυγος του Χωμενίδη, Κλυτώ Γληνού (αδελφή του Δημ. Γληνού), που τον άκουσε να της απευθύνει τα στερνά περήφανα λόγια παρηγοριάς. Ο επίλογος για την χήρα του Χωμενίδη γράφεται ένα πρωί, λίγες μέρες μετά, στο πατρικό σπίτι του Χρ. Χωμενίδη στην Ακράτα. Οι συγγενείς της αντικρίζουν την τραγική Κλυτώ κρεμασμένη σε μια ανθισμένη λεμονιά του κήπου([5]). 

ΣΤΟΝ ΧΡ. ΧΩΜΕΝΙΔΗ οφείλεται η ονομασία Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, κατά την συγκρότηση του ΕΑΜ, μας πληροφορεί ο Θανάσης Χατζής, πρώτος Γραμματέας του ΕΑΜ, όταν στις  27-9-1941 συνήλθαν «αντιπρόσωποι τεσσάρων άξιων της πατρίδας κομμάτων», ήτοι ο Λευτ. Αποστόλου του ΚΚΕ, ο Χρ. Χωμενίδης του ΣΚΕ, ο Ηλ. Τσιριμώκος του ΕΛΔ και ο Απ. Βογιατζής του ΑΚΕ([6]).

Τους απαγχονισθέντες ένδεκα πατριώτες κράτησαν στα δένδρα όλη μέρα, προς εκφοβισμό των Πατρινών και την επομένη τους έθαψαν στο κτήμα του Μουρτζούχου, πίσω από το ΚΕΤχ, αφού τους μετέφεραν με χειρόκαρα που στάθμευαν μπροστά από το στρατόπεδο.   

---

[1] Πρόκειται για τον περιφερειακό Φρούραρχο, ταγματάρχη Ντιππέ. Φύλλο Νεολόγου Πατρών της 11-5-44.

[2] Ο κορμός αυτής της μουριάς προεξείχε του εδάφους και τον ξερίζωσε προ τριετίας συνεργείο εργολάβου που ανέλαβε εκ μέρους του Δήμου Πατρέων την ανακατασκευή των πεζοδρομίων πέριξ της πλατείας Υψηλών Αλωνίων.

[3] Φύλλο Νεολόγου Πατρών της Τετάρτης 10-5-44.

[4] Φύλλο Νεολόγου Πατρών της Κυριακής 14-5-44.

[5] Αναστ. Γεωργαντόπουλος: ’’Χρήστος Χωμενίδης, πρωτεργάτης και μάρτυρας της Εθνικής Αντίστασης’’, σ. 25. 

[6] Θαν. Χατζής: ’’Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε, τ. 1^ος  σ. 154’’.