«Κύπρος, 1974-2024» «Εκδόσεις Πατάκη»

 

 Συλλογικό έργο (επιμέλεια: Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης)

Αιώνες φαρμάκι· γενιές φαρμάκι
Γ. Σεφέρης, «Οι γάτες τ’ Άι-Νικόλα»

«Αποτελεί επίσης πόνημα άξιο μελέτης για τις συνθήκες της ζωής των εκτοπισμένων, την απάτη και τον εμπαιγμό των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Δύσης που αποδέχτηκαν τη διχοτόμηση. Ένα βιβλίο-κατάθεση που υπηρετεί την Ιστορία και ειδικά την αλήθεια, καταγραμμένη από αυτόπτες μάρτυρες».

Με τα παραπάνω ολοκληρώνεται η αναφορά στο βιβλίο «Κύπρος 1974-2024:Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή», που αξίζει να διαβαστεί, αφού δεν είναι απλά ένα ακόμη βιβλίο στην πενηνταετηρίδα, καθώς πενήντα χρόνια μετά η αντιμετώπιση του δράματος ενός δικού μας λαού, δίνει νέα διάσταση με την ψυχρή ματιά του αντικειμενικού παρατηρητή.

Αναμφίβολα, το βιβλίο «Κύπρος, 1974-2024: Πενήντα χρόνια» μετά την εισβολή (Ελληνοεκδοτική, 2024), με την επιμέλεια του ακάματου λογοτέχνη Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη, που αρκετά συχνά προσφέρει στην ελληνική Γραμματεία σπουδαία έργα πολιτισμού, είναι μια κατάθεση ιερή και άξια της μνήμης του αδικαίωτου μέχρι σήμερα αγώνα του νησιού για την αποτρόπαια εισβολή της Τουρκίας τον Ιούλιο του 1974. 

Στο βιβλίο διακρίνουμε τις εξής τάσεις γραφής: κείμενα-μαρτυρίες από αυτόπτη μάρτυρα, σε ντόπιο κυπριακό ιδίωμα, κείμενα που εκφράζουν εντυπώσεις και συμπεράσματα για την εισβολή και την κατοχή, και τέλος, κείμενα που δεν αναφέρονται στην εισβολή κι αφορούν τη ζωή ενός Κύπριου στο νησί ή στο εξωτερικό, με απόηχο τις φάσεις του Κυπριακού Ζητήματος.

Στην «Επέτειο» της Μαρίας Αβρααμίδου, που είναι και το πρώτο κείμενο, παρατηρούμε μια συγκλονιστική ιστορία, που ισοφαρίζει τη δικαίωση με τα αντίποινα των δύο θανάτων, του πραξικοπηματία ενάντια στον Μακάριο και του υπερασπιστή του ιεράρχη. Ευτράπελο είναι το διήγημα «Το Sunset του τελευταίου σχεδίου» της Βίβιαν Αβρααμίδου-Πλούμπη με τη Γάτα της κυρίας Αλίκης. 

Θαυμάσια δομημένη είναι η ιστορία του Μάρκου και της Αντιγόνης στο κείμενο «Το μωρό της Ροζμαρί» του Μάριου Αγαθοκλέους. Στη «Λάθος πλευρά» η Έρικα Αθανασίου καταθέτει λεπτομέρειες του Κυπριακού με σημαντικό πρόσωπο τον Τούρκο Ντιμάγ. 

Ιδιαίτερα συγκινητικός είναι ο «Βασιλικός» του Πάμπη Αναγιωτού, που αναφέρεται στο βίαιο ξερίζωμα των Ελληνοκυπρίων από τις εστίες τους. Οι «Μικρές πικρές ιστορίες» του Χρήστου Αργυρού αναφέρονται κι αυτές στον ξεριζωμό των Ελληνοκυπρίων απ’ το χωριό τους και στις συνθήκες διαβίωσής τους τα επόμενα χρόνια.

Στη συγκινητική «Δική μας ειρήνη» του Δημήτρη Βαρβαρήγου διαβάζουμε για δύο οικογένειες, μία Τούρκων και μία Κυπρίων, του Αϊντίν και της Βερρίν και του Παντελή και της Ίριδας, που ζουν ειρηνικά στη Δερύνεια από το 1954 μέχρι και τις 20 Ιουλίου 1974, όταν με το πραξικόπημα πρωτοστατούν τα παιδιά τους, Κωνσταντίνος και Αχμέτ, και ο τελευταίος βοηθά τον πληγωμένο Κωνσταντίνο. Ανείπωτης συγκίνησης είναι η συνάντηση των δύο φίλων έπειτα από χρόνια στα κατεχόμενα. 

Η μαρτυρία στο κείμενο «Μέρες Ιουλίου ’74. Νέα Υόρκη» της Αλεξάνδρας Γαλανού καταγράφει τον αντίκτυπο που είχε η εισβολή των Τούρκων στους Κυπρίους της Νέας Υόρκης. 

 Εξπρεσιονιστική καταγραφή είναι «Ο βετεράνος καταδρομέας επιστρέφει στον τύμβο της Μακεδονίτισσας» του Βασίλη Γκουρογιάννη, όπου ο βετεράνος επισκέπτεται τη μεγάλη ταφόπλακα των θαμμένων καταδρομέων της Μοίρας, όταν, κατά την εισβολή, το αεροσκάφος Νοράτλας χτυπήθηκε κατά λάθος από κυπριακό αντιαεροπορικό.

«Η επιστροφή του αγνοούμενου» του Χρίστου Ζάνου αποτελεί μία ευτράπελη νότα με την εμφάνιση ενός γαϊδάρου στο ελεύθερο χωριό Αθιένου στις 18.11.1978. 

Το κείμενο «Δώσε μου δύναμη» του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη είναι μια σπαρακτική προσευχή ενός αιχμαλώτου και αγνοούμενου Κύπριου, του Παντελή Χρυσοστόμου, που τελικά έγινε αγρότης στην Τουρκία και παντρεύτηκε την Εμινέ, κόρη ενός χωρικού, με την οποία απόκτησε δυο παιδιά. Παρ’ όλες τις χαρές του στον γάμο, αναπολεί το νησί του. 

«Η λεμονάδα» της Έλενας Ιωαννίδου αναφέρεται στις αγαστές σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων πριν και μετά την εισβολή των Τούρκων. 

«Αμμόχωστος: Οδοιπορικό επιστροφής…» του Κώστα Κατσώνη: άψογο ντοκουμέντο-προσκύνημα στην περιοχή της ρημαγμένης Αμμοχώστου. 

Στο «Καλημέρα, Μαντάμ Αγαθούλα» του Κώστα Λυμπουρλή καταγράφονται οι συνθήκες ζωής των Ελληνοκυπρίων. Ειδικά το όραμα του σκοτωμένου-αγνοούμενου Ηλία ανήμερα της γιορτής του είναι από τις πιο σπουδαίες καταθέσεις του βιβλίου.

Το «Δις τω αυτώ ποταμώ» του Ανδρέα Μαλόρη: μνήμες του 1936 επ’ ευκαιρία μιας πλημμύρας παρά την Ασσιέλιαν χείμαρρος, μέχρι το 1974, όταν ο αφηγητής επισκέπτεται την περιοχή με ποδήλατο. 

Στο συγκλονιστικό «Τελευταίο του ταξίδι» του Γιώργου Μολέσκη καταγράφεται η πορεία με αυτοκίνητο της Τζέσαμιν για να δει τελευταία φορά τον αγαπημένο της, που, πληγωμένος από τα εχθρικά βόλια της εισβολής, πεθαίνει. 

«Η εισβολή στην Κύπρο όπως τη ζήσαμε στην Καλαμάτα» του Κωνσταντίνου Μπούρα αποτελεί τον απόηχο της εισβολής της 21ης Ιουλίου – 18ης Αυγούστου 1974. Η αμέριμνη μέρα σκιάζεται θλιβερά απ’ τον χαμό του γιου μιας μητέρας, που, αγνοούμενος επί 50 χρόνια, δεν επιστρέφει ποτέ για να κηδευτεί στη γενέθλιά του πόλη.

Ακολουθούν οι «Μνήμες από τον Ιούλιο του 1974» της Έλλης Παιονίδου με τον συμβολικό υπότιτλο για την οδύνη που σχετίζεται με την τέχνη. Αργότερα, λαμπρά ονόματα της τέχνης, όπως του Ρώσου ποιητή Γεβγκένι Γεφτουσένκο, που επισκέφτηκε την Κύπρο το 1977, ένα ποίημα του οποίου μελοποιεί ο μουσικός Μάριος Τόκας. 

Το σπαραχτικό «Ούλλα γέρημα, γιε μου» του Κώστα Πατίνιου θέτει και πάλι το θέμα των αγνοούμενων γονιών της μητέρας του αφηγητή. Επίσκεψη στα κατεχόμενα, στο χωριό της μητέρας. 

«Μόνο η γιαγιά ξέρει να σιδερώνει» της Μαρίας Πυλιώτου: καταγράφεται η μέρα μιας χήρας γιαγιάς που ζει σ’ ένα χωριό μαζί με τον Αντώνη, τον δεκαοχτάχρονο εγγονό της, που χάνεται από τους πρώτους στην εισβολή. 

«Ο βετεράνος» του Γιώργου Πύργαρη αναφέρεται στον πρώτο εξάδελφο του αφηγητή, τον Γιάννη, που συνάντησε τον Ιούλιο του 1974 στο σπίτι της θείας του στο Μοσχάτο μια μέρα πριν φύγει για την Κύπρο. Παρ’ όλο τον θρήνο της οικογένειας πως χάθηκε στην εισβολή, επιστρέφει σώος για να καταστεί μάρτυρας των αγνοούμενων συμπολεμιστών του.

Το «Φλαμίνγκο χρώματος μελανού» της Λιάνας Σακελλίου: ευρηματικό κείμενο, σχετικό με την έκρηξη της 9ης Μαρτίου του 1975 στην Αλυκή της Λάρνακας, όπου ο Ρογήρος Μιχαηλίδης τραυματίζεται σοβαρά μέσα στο αυτοκίνητο και πεθαίνει μετά σε νοσοκομείο του Λονδίνου. Πρόσωπα του δράματος η σύζυγος Ινώ και η Νίκη, η κόρη του. Αγγλία, 1979: ταλαιπωρία της αφηγήτριας από την πανεπιστημιακή κοινότητα στο να βρει κατάλυμα. Η προσφορά της Νίκης για σπίτι σφραγίζει έκτοτε τη φιλία των δύο γυναικών. 

 «Η εισβολή, οι εικόνες της παιδικής μου ηλικίας» του Αιμίλιου Σολωμού: πρωτότυπη περιδιάβαση για τον αντίκτυπο της εισβολής μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, που καταγράφει σε δύο νύχτες τα συντρίμμια του πολέμου. 

Το τρίτο μέρος, Τι λέτε, ρε μαλάκες! είναι ένα ξέσπασμα του ενήλικα πια αφηγητή όταν αντικρίζει τα κόκαλα του αγαπημένου Χριστόφορου, αναπολώντας τις ύστατες στιγμές του.

«Εικόνες και θρύψαλα για το “ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ” που έγινε “ΞΕΧΝΩ”» του Κώστα Στοφόρου. Σκηνές και ιντερμέδια εναλλάσσονται, και απόλυτη μεταμόρφωση της φράσης «Δεν ξεχνώ» σε «Ξεχνώ», επειδή η πληγή των αγνοουμένων συνεχίζεται. 

Τα «Στοιχειωμένα πηγάδια» του Ανδρέα Συμεού, ιδιαίτερα σημαντικό κείμενο. 2009: Οκτώβριος, στην τουρκοκρατούμενη Μεσαριά. Ειπωμένες αλήθειες για τους τότε ελιγμούς των πολιτικών. Ο γιατρός Σταύρος και ο σκοτωμένος φίλος του, ο Αντώνης, που βρίσκεται πεταμένος σε πηγάδι. 

«Αντώνης Χειμωνίδης εκ Πάφου» της Λίτσας Τότσκα. Στο κείμενο μιλά ο Αντώνης Χειμωνίδης από την Ξάνθη, που υπηρέτησε στην Κύπρο. Γραφή αισθμαίνουσα, υποβλητική. Η εισβολή τον βρήκε στη Νέα Υόρκη. 

«Η Κίκα απ’ τη Αμμόχωστο» του Φίλιππου Φιλίππου είναι ένα ημερολόγιο ταξιδιού τις ημέρες της εισβολής: Ρώμη, Μαδρίτη, Γαλλία (Χάβρη), Βέλγιο (Αμβέρσα), Κολομβία, Χιούστον, Παναμάς. Ο αφηγητής ανησυχεί για τη φίλη του την Κίκα, που κατάφερε να ξεφύγει από την Αμμόχωστο κι ας βρίσκεται στη Λευκωσία. 

«Δεν είμαστε ήρωες» της Νένας Φιλούση: λεπτομερές οδοιπορικό στην Καρπασία. Η φράση του Μ., εγκλωβισμένου Κυπρίου στην περιοχή, επισφραγίζεται συμβολικά με τη φράση: «Δεν είμαστε ήρωες. Είμαστε παιδιά αυτών που επέλεξαν να μείνουν απ’ την πολλή αγάπη για τον τόπο τους».

Το «Αντί προλόγου» του πολιτικού Τάκη Χατζηδημητρίου είναι κείμενο που προτάσεται των υπολοίπων διαφωτίζοντας πλήρως όλες τις ιστορικές φάσεις πριν και μετά το πραξικόπημα της Κύπρου. 

«Το ρολόι» του Χρίστου Χατζήπαπα, που βρίσκεται στον τάφο του μικρού αδελφού του αφηγητή, θύμα της εισβολής, αποτελεί την αυθεντική μνήμη της βιογραφίας ενός προικισμένου ανθρώπου.

Το βιβλίο Κύπρος, 1974-2024: Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή είναι πολύτιμο, γιατί καταγράφει ζωντανά την ψυχή των Κυπρίων στις μέρες της εισβολής. Αποτελεί επίσης πόνημα άξιο μελέτης για τις συνθήκες της ζωής των εκτοπισμένων, την απάτη και τον εμπαιγμό των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Δύσης που αποδέχτηκαν τη διχοτόμηση. Ένα βιβλίο-κατάθεση που υπηρετεί την Ιστορία και ειδικά την αλήθεια, καταγραμμένη από αυτόπτες μάρτυρες.

Κύπρος, 1974-2024
Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
Ελληνοεκδοτική
264 σελ.
ISBN 978-960-563-632-6
Τιμή €13,35

 Έκδοση Πατάκη