Απόστολος Πιερρής
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΟΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Περίοδος 2023-4
I. Συναντήσεις Άργους
5η
19 Ιουνίου 2024
II. Συναντήσεις Πατρών
23η και 24η
20 και 27 Ιουνίου 2024
Ι.
ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ
ΤΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ
Συναντήσεις Άργους
Πέμπτη Εκδήλωση
Τετάρτη 19 Ιουνίου, 7.30 μ.μ., στην Αίθουσα Διαλέξεων του Επιμελητηρίου Αργολίδας, Άργος, (Σιταροπάζαρο)
*
Την προηγούμενη Τετάρτη αναλύσαμε την κατάσταση του Ελληνικού χώρου κατά τις αρχές του 5ου αιώνα π. Χ., και την στάση και δράση των πόλεων απέναντι στην Περσική αυτοκρατορία πριν και μετά την έκρηξη των Μηδικών.
Νευραλγικής σημασίας για τις εξελίξεις ήταν και η θέση του Μαντείου των Δελφών. Ειδικά μας απασχόλησε το Άργος. Οδηγός μας στην εξακρίβωση και κρίση των δεδομένων είναι ο Ηρόδοτος. (Παρά την μεταγενέστερη αρνητική κριτική στον Πλούταρχο, που γενικεύει από ωρισμένα επικαλούμενα ανεπαρκώς τεκμηριωμένα, αμφίβολα στοιχεία, και κυρίως κινείται από ιδεολογικά κίνητρα, χωρίς να κατανοεί μέσα στην θνήσκουσα αναλαμπή του 2ου μ. Χ. αιώνα την σοβαρή παιδιά του κλασσικού μεταξύ Είναι και Μοίρας).
Η πολιτική των κύριων πόλεων περί την τροπή των αιώνων 6ου προς 5ο είναι συγκρουσιακή, ενώ ταυτόχρονα προετοιμάζεται, αναφλέγεται και εξελίσσεται η Ιωνική Επανάσταση κατά της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η μεταβολή καθεστώτος στην Αθήνα με την απομάκρυνση από την εξουσία του Ιππία, τελευταίου των Πεισιστρατιδών, (που έγινε δια της παρέμβασης της Σπάρτης), οδηγεί την πόλη, μετά από εσωτερικές αναταράξεις, στην επικράτηση μιας ενεργά προδραστικής εξωτερικής πολιτικής και μιας στρατηγικής ισχύος και προβολής ισχύος, που ακολουθείται εν συνεχεία με αξιοπρόσεκτη συνέπεια επί δεκαετίες. Προκαλείται η αντίδραση δυνάμεων όπως η Θήβα και η εμπλοκή άλλων εν συνεχεία, κυρίως της Αίγινας. Η αναγκαία απασχόληση της Σπάρτης με θέματα κυριαρχίας και η διαδοχική μεταβολή του χαρακτήρα της de facto ηγεμονίας της από πρωτεία αναγνωριζόμενης αξίας σε υπεροχή βιάζουσας ισχύος, -
(Μεταβολή που συνδυάζεται στο εσωτερικό πεδίο με την πολιτειακή επικράτηση του θεσμού των Εφόρων ως κύριου φορέα πολιτικής εξουσίας και με το γενικό «πάγωμα» του ζωτικού τόνου της Σπάρτης στον πολιτισμικό τομέα, -- φαινόμενα όλα αυτά συναρτημένα που ξεκινούν και εντείνονται από την Εφορεία του Χίλωνος του «σοφού», σοφού την πολυμήχανο και «πανούργο» σοφία της Ιωνικής προβολής, και όχι την «καλή» και απλή, ποιητική σοφία του Δωρικού πνεύματος), -
Η καταιγίδα των θεμελιακών προκλήσεων και των διαφόρων αποκρίσεων στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ., προκαλεί έντονες αναστατώσεις στην Σπάρτη που κορυφώνονται στην θύελλα της αντιμαχίας των δυο βασιλέων Δημάρατου και Κλεομένη και της τραυματικής για το ήθος της Σπάρτης κατάληξής της.
Το Άργος, επωφελούμενο από τα προβλήματα της Σπάρτης, εσωτερικά και εξωτερικά, ξεκινάει πάλι τον αγώνα για την Θυραία στα πλαίσια της αντιλακωνικής πολιτικής του. Αλλά ο Κλεομένης ανεβάζει τον πήχη της αντιπαράθεσης, εισβάλλει στο πεδίο του Άργους και καταφέρει συντριπτική ήττα στην πόλη, χωρίς όμως να την καταστρέφει και να την ενσωματώνει στο Λακεδαιμόνιο σύστημα (μάχη της Σηπείας και επακόλουθα, περί το 494 π. Χ.).
Η τραγική κατάληξη της αντιδικίας που ξεκινάει από την Γεωμετρική Εποχή, δημιουργεί ακόμη και βαθύτατο κοινωνικό πρόβλημα στο Άργος, το οποίο όμως η πόλη διαχειρίζεται νηφάλια και συνετά. Τα Ελληνικά πράγματα και την εμπλοκή της Περσικής αυτοκρατορίας στις εξελίξεις ενός συστήματος πόλεων που μέχρι πρότινος παρέμενε ανεπηρέαστο από εξωγενείς παράγοντες, το Άργος τα αντιμετωπίζει με έναν φρόνιμο, εσωστρεφή «ευγενή απομονωτισμό». Και ο Απόλλων επικροτεί την μεταβολή. Χαρακτηριστική είναι η αντιπαράθεση των δύο Δελφικών χρησμών προς το Άργος, του ενός προ των Κλεομενικών, του άλλου περί τα Μηδικά.
Συναντούμε και σε αυτήν την περίπτωση ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο στην ιστορία του Ελληνισμού. Τον συνδυασμό αποκαρδιωτικά κακής και αναποτελεσματικής, συχνά ολέθριας, διαχείρισης των αναγκών του χρόνου, ιδίως στην πολιτική μέριμνα για εξουσία και επικράτεια και κυριαρχία, με την εκθαμβωτική λάμψη επιτευγμάτων υψηλού πολιτισμού. (Χρήζει ιδιαίτερης ερμηνείας ότι στο Νεοελληνικό κράτος βιώνουμε επίμονα και ανεπίστρεπτα για δυο αιώνες τώρα το πρώτο σκέλος του συνδυασμού με μια προϊούσα αποσάθρωση του δεύτερου).
Η εύνοια του Απόλλωνα, η αφιέρωση στο Απολλώνιο πνεύμα, η αναγκαστική μεν αλλά απαραίτητη και ευεργετική απαγκίστρωση από τις μέριμνες κυριαρχίας, από την προκατάληψη της εξουσίας και της Αρχής, διωχέτευσε όλον τον δυναμισμό και την ενέργεια της πόλης, κατά την πνοή της Δωρικής αποκάλυψης, στην τέχνη, υψηλότερη αυτή έκφραση του Ελληνικού πνεύματος. Έτσι το Άργος μεγαλουργεί στην μνημειακή γλυπτική, πρωτουργό των εξελίξεων στην πλαστική απόδοση της Μορφής του κάλλους, και συμπρωτότιμο μαζύ με την Αθήνα στο κλασσικό «τέλος» της.
Θα μελετήσουμε αυτήν την Τετάρτη την αρχή αυτού του κλασσικού «Θαύματος» του Άργους.
Θεματικό τίτλο της ομιλίας μου έχω προαναγγείλει:
Η Εσωστρεφής Ουδετερότητα του Άργους,
ο Άξονας του Απόλλωνα και η Ανάδυση της Κλασσικής Μορφής:
Αγελάδας ο Αργείος
***
ΙΙ.
Συναντήσεις Πατρών
1/ Εικοστή τρίτη Εκδήλωση
Πέμπτη 20 Ιουνίου, 8.30 μ.μ., στο Μέγαρο Λόγου και Τέχνης, Αίθουσα Διαλέξεων, 2ος όροφος, Πλατεία Γεωργίου Α΄.
*
Τελειώνοντας την προηγούμενη Πέμπτη, έθεσα το θεμελιώδες ερώτημα για το Ισλάμ στο Κεντρικό Σύστημα της Ιστορίας.
Γιατί και πώς επικράτησε ο Μωαμεθανισμός, η θρησκευτικότητα της Αραβικής ερήμου, σχετικά τόσο εύκολα στο ανατολικό μέρος του Συστήματος, σε έναν χώρο βαθειά εξελληνισμένο για μια χιλιετία, και που για τα τελευταία 200 πριν την επικράτηση χρόνια ήταν ο τόπος ένθερμης πίστης και υποστήριξης του «Μονοφυσιτισμού».
Θα ερευνήσουμε αυτήν την Πέμπτη το πρόβλημα της τριπλής σχέσης.
Η Κάθοδος των Τευτονικών φύλων στην Ζώνη του Πολιτισμού κατά την Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (5ος – 6ος αιώνας μ.Χ., συμβολικά 476 μ.Χ. τέλος της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας – 568 μ.Χ. κάθοδος των Λομβαρδών στην Ιταλία, 635 μ.Χ. κατάληψη της Δαμασκού – 711 μ. Χ. οι Άραβες κατακτούν το Ισπανικό βασίλειο των Δυτικών Γότθων), και η Άνοδος των Αραβικών Φύλων στην Ζώνη κατά την Ανατολική (7ος αιώνας), είναι δύο παράλληλα αλλά ριζικά διαφορετικά ιστορικά φαινόμενα.
Η Αραβική Άνοιξη έχει συγκροτημένο νοηματοδοτικό άξονα πίστης, δομούμενο από την πνοή του Ελληνικού πνεύματος και το βίωμα της Ανατολής του Κεντρικού Συστήματος.
Η Γερμανική επιβολή, έργο της Βούλησης του Υποκειμένου, πασχίζει να συγκροτήσει πίστη και θεσμούς από τα δεδομένα ενός χώρου όπου ο Ελληνισμός έμμεσο και ασθενή επιρροή είχε, και στον οποίο νοηματική σταθερά ήταν ο διαμορφούμενος Δυτικός Χριστιανισμός από μια Ρώμη που εγκαταλείποντας τον ρόλο της σαν όριο και όρος του Κεντρικού Συστήματος της Ιστορίας, μετατρεπόταν σε κέντρο ιδεολογικό, με αξίωση επίσης πολιτικού μοχλού, του αναδυόμενου Ευρωπαϊκού Συστήματος. (Ο Τευτονισμός θα βρει πολύ αργότερα την οικεία του πίστη με την Μεταρρύθμιση. Ενώ τα Γερμανικά Reich αποτελούν αντίστοιχες προσπάθειες στον τομέα της πολιτικής θέσμισης).
Θα διαφωτίσουμε και αυτήν την πτυχή της ιστορίας στο δεύτερο ήμισυ της πρώτης χιλιετίας μ.Χ.
Θεματικός τίτλος της ομιλίας μου είναι:
Ανάδυση και Επικράτηση του Ισλάμ
στον Μείζονα Χώρο του Κεντρικού Συστήματος της Ιστορίας
Η Ουσία του Ισλάμ και η Διαχείριση του Χρόνου
**
2/ Εικοστή τέταρτη Εκδήλωση
Πέμπτη 27 Ιουνίου, 8.30 μ.μ., στο Μέγαρο Λόγου και Τέχνης, Αίθουσα Διαλέξεων, 2ος όροφος, Πλατεία Γεωργίου Α΄.
*
Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μετά την αποκοπή από το Ισλάμ όλου του ανατολικού μέρους του Κεντρικού Συστήματος της Ιστορίας, σιγά – σιγά εγκαταλείπει την στρατιωτική Αρχή του Ρωμαϊκού θεσμού και μετεξελίσσεται σε μια αρχοντική και γαιοκτημονική ολιγαρχία. Ταυτόχρονα αδυνατεί να κρατήσει ορθό και λειτουργικό τον άξονα εναρμονισμού σε μια ενότητα την πολλαπλότητα και διαφορετικότητα τόπων και πληθυσμών που την συναπαρτίζουν.
Η ανικανότητα αυτή προκαλεί την ανάπτυξη αντιδράσεων συσπειρούμενων στην ιδέα των εθνοτήτων, που αρχίζουν να προβάλλονται και ως επιτυχέστεροι και ικανότεροι διαχειριστές της αυτοκρατορικής αρχής. Όσο περισσότερο επικρατεί στην αυτοκρατορική διοίκηση η Ελληνική ανεπάρκεια στην αποτελεσματική οργάνωση της δημόσιας μέριμνας των αναγκών του χρόνου, ιδίως όταν πρόκειται για επικράτεια τεράστιου γεωπολιτικού χώρου, τόσο τα διαλυτικά φαινόμενα πολλαπλασιάζονται, βαθαίνουν και εντείνονται. (Κατά την τονισμένη Ελληνική ιδιαιτερότητα, η κατιούσα στην πολιτική, στρατιωτική, οικονομική και ηθική ιστορία συνοδεύεται από νέο πολιτισμικό πέταγμα σε κλασσικά ύψη). Την άνοδο στην εξουσία της δυναστείας των Κομνηνών ακολουθεί σε λίγα χρόνια η Μάχη του Ματζικέρτ και η απώλεια της Ανατολίας. Έπεται η προσβολή της Δύσης με την Δ΄ Σταυροφορία, η οποία όμως αποκρούεται από τον τόπο, τους κατοίκους του και τον Ελληνισμό.
Τελικά την λύση δίνουν φύλα από την Κεντρική Ασία. Οι Τουρκική φύση είχε αποδείξει την εξουσιαστική και διοικητική δεινότητά της στο Χαλιφάτο. Η ανάκτηση από αυτήν της αυτοκρατορικής αρχής επανενώνει επι τέλους πάλι όλο το πολυδύναμο πεδίο του Κεντρικού Συστήματος της Ιστορίας σε μια μορφή όπου ισχύει με επιτυχία η αυτοκρατορική ιδέα. Μετά την κρίση του «Βυζαντινού» συστήματος η (Ανατολική) Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συνεχίζεται ως Οθωμανική επί σχεδόν μισή χιλιετία ακόμη, μέχρι την πλησίστια νεωτερικότητα.
Τίτλος της ομιλίας μου είναι:
Τρίτη Σταθεροποίηση του Κεντρικού Συστήματος της Ιστορίας:
Οθωμανική Αυτοκρατορία
***
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου