Ημερολόγιο Θανάτου στην Πάτρα της κατοχικής πείνας

Αναβίωση ιστοριών τριών χιλιάδων τραγικών θυμάτων

Γεννημένη το 1837 στο χωριό Πλαίσιο Ιωαννίνων, η κυρα Κατερίνη γνωρίζει σε μικρή ηλικία το σύζυγό της Γιώργο, όπου μαζί του γεννά στη γενέτειρά της το 1887, σε ηλικία 50 χρόνων, το γιο της Θωμά.

Αργότερα μετακομίζει οικογενειακώς στην Πάτρα και με την είσοδο των Ιταλογερμανών γνωρίζει την Κατοχή των κατακτητών. Το 1941 αυτή και ο γιος της υφίσταται τις συνέπειες της πείνας που επιβάλλουν οι κατακτητές. Είναι σε ηλικία 105 χρόνων η ίδια και 55 ο γιος της, που παρέμεινε ανύπαντρος δίπλα στη μάνα. Τις πρώτες ημέρες του χειμώνα 1942 κι ενώ η έλλειψη τροφίμων από την αγορά είναι αισθητή, οι ασθένειες κάνουν την εμφάνισή τους και η πείνα δείχνει το σκληρό πρόσωπό της.

Το βράδυ της 12 Ιανουαρίου 1942 μάνα και γιος βρίσκονται στην οικία τους, επί της οδού Νοσοκομείου 20 την οδό που λίγο πιο πάνω συναντάται  με το Δημοτικό Νοσοκομείο Πατρών, που όμως είναι επιταγμένο από το γερμανικό τάγμα που έχει εγκαταστήσει το 2/572 στρατιωτικό νοσοκομείο.

Ψυχορραγούν και οι δύο από την επί πολύ καιρό στέρηση τροφής. Την πρώτη πρωινή ώρα της 13 Ιανουαρίου μάνα και γιος πεθαίνουν πάνω στα κρεβάτια τους. Ο θάνατος επέρχεται στη μητέρα που ήταν υπέργηρη σε ηλικία 105 ετών και στο γιο της στα 55 του. Γείτονας, καλεί το γιατρό Κιμ. Φιλιππακόπουλος, ο οποίος πιστοποιώντας τους δύο θανάτους γράφει τη γνωμάτευσή του: «Ο θάνατος (...) επήλθεν εξ ασιτίας». Μάνα και γιος είδαν το χάρο στο πρόσωπο του ιταλικού φασισμού!

Τα παραπάνω είναι μέρος από το ονομαστικό ημερολόγιο θανάτων πολιτών στην αχαϊκή πρωτεύουσα, που συνέβαιναν μέρα προς μέρα, ώρα προς ώρα, τότε που ο ιταλικός φασισμός με τον γερμανικό ναζισμό και τους πατριδοκάπηλους μαυραγορίτες έστειλαν 3 χιλ. πολίτες στα νεκροταφεία της πόλης

Πεινασμένοι πολίτες υπέκυψαν στην ανέχεια και στις παρεπόμενες ασθένειες οι οποίες τους έπληξαν, κυρίως τα έτη 1941-42 έως 1943 και 1944.

Η φασιστική Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο

Στις 28 Οκτωβρίου 1940, η φασιστική Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο απ' αφορμή την βιασύνη του δικτάτορα Μουσολίνι να επιδείξει στον συνεταίρο του Καγκελάριο Χίτλερ την... ικανότητα των ιταλικών στρατευμάτων.

Το πρωί της ιδίας αυτής ημέρας αρχίζει ο βομβαρδισμός της Πάτρας από το σμήνος των «Πελαργών» με τη συμμετοχή, ως πιλότου, ακόμη και γιου του Ντούτσε. Χτυπιόνται στρατηγική σημεία της πόλης, που τους έχουν επιδειχθεί από τους πράκτορες του Φάτσιο, φασιστικού κόμματος, που δρουν στην πόλη, από πριν τον πόλεμο. Πρώτη βόμβα πέφτει έξω από την αγγλικανική εκκλησία στην οδό Αγ. Διονυσίου. Ακολουθούν ο βομβαρδισμός της πλατείας Τριών Ναυάρχων, της οποίας την συστοιχία των δέντρων, οι Ιταλοί πιλότοι, εκλαμβάνουν ως ελληνικό στράτευμα εν στάσει! Στην οδό Καλαβρύτων, που δέχεται καταιγισμό βομβαρδισμού, ώρα 9 το πρωί έξω από το κινηματοθέατρο «Πάνθεον», χτυπιέται και πιάνει φωτιά λεωφορείο της γραμμής. Απανθρακώνονται οι επιβάτες και ο οδηγός.

Σε αφήγησή του ο ΕΠΟΝίτης Τάκης Γεωργόπουλος, στις 26-10-2016, αναφέρει:

 «Θέλω να σταθώ και σε ένα ακόμη γεγονός της πρώτης ημέρας του πολέμου», τονίζει: «Εκείνη, λοιπόν, την ημέρα τα δύο σχολεία που φοιτούσαν τα παιδιά των Ιταλοπατρινών ήταν κλειστά. Κάποιοι είχαν πει πως οι Ιταλοί τούς είχαν ειδοποιήσει για τον βομβαρδισμό. Όμως, πρέπει να σας πω, ότι η 28η Οκτωβρίου ήταν ημέρα αργίας για το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι. Οι φασίστες εκείνη την ημέρα εόρταζαν την κάθοδο των φαλαγγών από βορρά προς νότο, οι οποίες στη συνέχεια κατέλαβαν τη Ρώμη. Έτσι, λοιπόν, εκείνη την ημέρα οι μαθητές των ιταλικών σχολείων είχαν πάει εκδρομή στο Χαλίλι, δηλαδή στη σημερινή Αρόη, ενώ στην συνοικία των Ιταλοπατρινών είχε γίνει μακελειό».

«Ορισμένοι νεολαίοι φασίστες κατάφεραν να κρυφτούν την πρώτη ημέρα του πολέμου και μάλιστα επιτέθηκαν στην έδρα του 12ου Συντάγματος στην περιοχή των συνόρων, όπου εκεί έγινε μία μικροσυμπλοκή και σκότωσαν με μία χειροβομβίδα έναν Έλληνα δεκανέα. Παράλληλα, τα περισσότερα μέλη του "Φάτσιο" είχαν συγκεντρωθεί σε μία βίλα στην περιοχή που σήμερα είναι το νοσοκομείο "Άγιος Ανδρέας" (σ.σ.: στα χωράφια του Σκλαβούνου).  Όμως εκεί πήγε η αστυνομία και τους συνέλαβε».

«Τότε στην Πάτρα των 60.000 κατοίκων, οι 10.000 ήταν Ιταλοπατρινοί και μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, η αστυνομία συνέλαβε όσους μπορούσε από αυτούς που μιλούσαν ιταλικά ή ήξεραν πως ήσαν Ιταλοί και τους έκλεισαν στο σημερινό σχολικό συγκρότημα "Τεμπονέρα"».

Ακολουθεί νικηφόρος επικός αγώνας υπεράσπισης στο Αλβανικό Μέτωπο κατά των φασιστών επιδρομέων, με την συνδρομή σύσσωμου του ελληνικού λαού, επί ένα εξάμηνο.

Ο Χίτλερ θέλοντας να ξεμπερδέψει με τον απρόοπτο, ανυπολόγιστο «μπελά» που του άνοιξε ο συνεταίρος του στα αλβανικά σύνορα, τα παρακάμπτει και επιτίθεται στην Ελλάδα, βιαστικός να εφαρμόσει το σχέδιό του για την κατάληψη της ΕΣΣΔ. Στην Πάτρα εισέρχονται τα ναζιστικά στρατεύματα στις 26 Απριλίου 1941

Δίδυμο Δαμασκηνού - Τσολάκογλου

Στις 30 Απριλίου 1941, διορίζεται από τους ναζί η πρώτη δοτή φιλογερμανική κυβέρνηση, υπό τον στρατηγό Γ. Τσολάκογλου, αρνούμενου του έντιμου πατριώτη αρχιεπισκόπου Χρύσανθου (Χαρίλαος Φιλιππίδης), που οδηγήθηκε σε παραίτηση και με απόφαση της μείζονος Συνόδου της 2 Ιουλίου 1941, αντικατεστάθη από τον γερμανόδουλο επίσκοπο Δαμασκηνό, που βρήκε την ευκαιρία να αναρριθεί στον θρόνο με την επιθυμία των Γερμανών, αφού του τον είχε στερήσει το μεταξικό καθεστώς του 1938, με την αιτία ότι ήταν φιλοβενιζελικός και μέσα από αμφιλεγόμενες διαδικασίες προεκρίθη ο Χρύσανθος της Τραπεζούντας. Και στις  5 Ιουλίου η κυβέρνηση Τσολάκογλου αναγνωρίζει τον Δαμασκηνό ως Αρχιεπίσκοπο Αθηνών. 

Την ημέρα διορισμού της Κυβέρνησης Τσολάκογλου, έρχονται στο λιμάνι της Πάτρας, οι πρώτοι Έλληνες από το Αλβανικό πάνω σε καΐκι με ελληνική σημαία και σημειώνεται πανζουρλισμός χαράς στο λιμάνι. Αυτό στενοχωρεί τους ναύτες της πρώτης ιταλικής τορπιλακάτου, που κατέφθασε εκείνη την ημέρα, δύο των οποίων ειρωνεύονται Έλληνα στρατιώτη τραυματία, ο οποίος τους ξυλοκοπεί μέχρι αναισθησίας. Και πάλι οι Γερμανοί παρουσιάζονται δήθεν ακριβοδίκαιοι και κάνουν την πρώτη σύλληψη στην Πάτρα. Λίγο αργότερα αφήνουν ελεύθερο τον τραυματία, αναγνωρίζοντάς του δίκαιο, καθώς θεωρούν υπεύθυνους του επεισοδίου τους Ιταλούς, λόγω της απρεπούς συμπεριφοράς των. 

Κάποιες ημέρες μετά ο Γερμανός Στρατηγός Ντήντριχ και ο πρώτος διοικητής της πόλης ταγματάρχης Βέρνικερ φεύγουν αφήνοντας μία μικρή δύναμη φρουράς υπό τον ταγματάρχη Χολτάι, επόμενο διοικητή Πάτρας. Τις ίδιες ημέρες εμφανίζονται και οι πρώτοι Βερσαλλιέροι με τα πλατιά καπέλα, που προκαλούσαν θυμηδία στους Πατρινούς. 

Εγκαθιστούν και το Φρουραρχείο τους, στο άνω μέρος της πλατείας Γεωργίου, όπου και ο Εμπορικός Σύλλογος Ερμής, στην συμβολή με την οδό Γεροκωστοπούλου.

Οι Πατρινοί και τα Πατρινόπουλα τους σατιρίζουν στους δρόμους τραγουδώντας «Κορόϊδο Μουσουλίνι», ενώ κάποιες φορές ακόμη και οι Γερμανοί εις γνώσι τους, ακολουθούν τον μουσικό ρυθμό. Οι δε πιτσιρικάδες πήγαιναν πίσω από τους Ιταλούς και κρυμμένοι σε μια γωνιά τους φώναζαν «Αέραααα» κάνοντας τους Βερσαλλιέρους να σαστίζουν. Ήταν η γνώριμη ιαχή που τους είχε τρομοκρατήσει στο Αλβανικό Μέτωπο!

Στις 14  Μαΐου, με αφορμή δήθεν κλοπή εξαρτήματος αντιαεροπορικού πυροβόλου από τη συστοιχία του Δασυλλίου, οι Ιταλοί κάνουν τις πρώτες συλλήψεις 40 Πατρινών. Τους κακοποιούν και τους ελευθερώνουν κατόπιν επεμβάσεως της Γερμανικής Διοίκησης. Πάλι δείχνει δήθεν κοινωνικά ευαίσθητη η γερμανική Διοίκηση.

Η Ελλάδα, από τις 17 Μαΐου 1941, με διαταγή του Χίτλερ, χωρίζεται σε μερίδια Ιταλών, Γερμανών, Βουλγάρων. Η Πάτρα, η Πελοπόννησος, τα Επτάνησα κι άλλες περιοχές, περιήλθαν στην κυριαρχία των Ιταλών.

Έτσι στις 9 Ιουνίου, παρουσία του Ιταλού προξένου Τόγκερ γράφεται πρωτόκολλο παράδοσης της Πάτρας στην ιταλική κυριαρχία. Ο Γερμανός ταγματάρχης διοικητής της Πάτρας Χολτάι παραδίδει στον νέο διοικητή Ιταλό συνταγματάρχη Άκια.

Και στις 19 Ιουνίου έρχονται από την Αθήνα στην Πάτρα για επιθεώρηση στρατεύματος ο Ιταλός Ανώτερος Διοικητής Ελλάδας και 11^ης Στρατιάς στρατηγός Κάρλο Τζελόζο, συνοδευόμενος από τον Ιταλό Διοικητή Πελοποννήσου Γκιουζέπε Παφούντι, που τον παρέλαβε από την έδρα του, στην Κόρινθο. Ο Τζελόζο υπήρξε έκφυλος αξιωματικός, προστάτης λαθρεμπόρων, όταν οι Έλληνες πέθαιναν της πείνας, που ήταν μοιραίο να γίνει πασίγνωστος για τα ερωτικά του καμώματα στην Αθήνα, τα οποία τον οδήγησαν στο στρατοδικείο για να πεθάνει στη φυλακή, μετά την λήξη του πολέμου.

Ακολουθεί το μαρτύριο της πείνας για τους Πατρινούς. Δώρο σε όλους τους Έλληνες που αντιστάθηκαν στον φασισμό μέχρι την κατανίκησή του!

_____________

(Αποσπάσματα από το ανέκδοτο βιβλίο του Γιώργου Μόσχου, αφιερωμένο στους νεκρούς από την φασιστική πείνα της Κατοχής στην Πάτρα, που θα φιλοτεχνήσουν οι εκδόσεις Γιάννη Πικραμένου).