=================================================================================================
Τα παρακάτω 11 άρθρα λόγω
του εύρους τους, είναι τοποθετημένα κατά ημερολογιακό χρόνο, χωρισμένα σε τρία συνεχή
τμήματα (Δευτέρα, 1ο, 2ο, 3ο, 4ο) και (Τρίτη 5ο, 6ο, 7ο, 8ο) ώστε το τελευταίο τμήμα (Τετάρτη 9ο, 10ο,
11ο) να δημοσιευθεί ανήμερα της επετείου Απελευθέρωσης
της Πάτρας, την 4-10-2023, όπου συμπληρώνονται 79 χρόνια από την 4-10-1944. Είναι μία προσφορά του Istologiou G. Mosxou, σήμερα 2-10-2023 επέτειος έναρξης των μαχών κατά των καταχτητών. O τρόπος παρουσίασής τους ίσως σας ξενίσει, αλλά αυτό έγκειται σε κάτι διαφορετικό, που ίσως δεν θα έχει αξία να απασχολήσει τον αναγνώστη.
==================================================================================================
1ο
Πρόσωπα που χρωμάτισαν με την παρουσία τους τις τελευταίες μέρες της Γερμανικής Κατοχής στην πόλη!
Του
Γιώργου Δημ. Μόσχου
Στις 27 Μαρτίου 44, ο Χαν Ερενστρώλε ερχόμενος στην Ελλάδα, συναντιέται με τους αντάρτες, ενώ ήδη προ δύο ημερών, 25-3-44,ανέλαβε αρχηγός του ΕΑΜ Πελοποννήσου ο πάτερ Αντώνιος, επίσκοπος της Ηλείας, που κυνηγημένος από τους Ναζί, βγήκε στο βουνό, δίπλα στον ΕΛΑΣ.
Ήταν η δεύτερη εμπειρία του Χανς Ερενστρώλε, από Ελλάδα, μετά την πρώτη που απέκτησε επισκεπτόμενος την Τρίπολη, μόλις έφθασε στη χώρα.
Με αφορμή το γκάρισμα ενός γαϊδάρου έξω από το παράθυρό του, την ώρα που κοιμόταν, η έξαψη της φαντασίας του απέδιδε απαγχονισμούς στους αντάρτες, επηρεασμένος από πληροφορίες για τους Γερμανούς.
Είχε έρθει στην Ελλάδα με την Λουφτχάνσα από τις 7 Φεβρουαρίου 1944, ως ουδέτερος αντιπρόσωπος του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού, κοινά αποδεκτός από τους εμπόλεμους στη χώρα μας. Η 11μηνη παραμονή του και το αρχείο που άφησε εγκαταλείποντας την ζωή υπερενενηκοντούτης, δίνει πολύτιμα στοιχεία της Ιστορίας της πόλης των Πατρών, αφού έζησε σημαντικά γεγονότα μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου 1944, που αναχώρησε με συμμαχικό αεροπλάνο από το αεροδρόμιο Χασανίου.
Εκεί δημοσίευσε το 1945 το βιβλίο του με τίτλο «FREDSMAKLARE I GREKLAND» (Μεσολαβητής στην Ελλάδα). Στο βιβλίο του παραθέτει στοιχεία και λεπτομέρειες του ειδοποιού κλίματος που επικρατούσε στη χώρα. Και κυρίως, λεπτομέρειες από τις τελευταίες ημέρες παραμονής των Γερμανών στην Πάτρα, που θα παρουσιάσουμε παρακάτω.
Στην επανέκδοσή του, το 2016, στα ελληνικά από την Ariston books, με τίτλο «Μεσολαβητής στην Ελλάδα» ο Χανς Ερενστρώλε γράφει για τον συνταγματάρχη Βόλφιγκερ, διοικητή του γερμανικού τάγματος που κατείχε την πόλη: «Ήταν φίλος του Χίτλερ, έδινε κονσέρτα πιάνου για λογαριασμό του, κατέσχεσε όλα τα πιάνα της Πάτρας και τα έστειλε στην Γερμανία». Το τάγμα που διοικούσε ο Βόλφιγκερ, είχε έρθει από το Ανατολικό Μέτωπο, της Ρωσίας και είχε λάβει μέρος στις πολύνεκρες μάχες του Στάλιγκραντ. Έτσι με την ηρεμία που επικρατούσε ακόμη στην Πάτρα ήταν σαν οι άνδρες του να έκαναν διακοπές!
Για τον Μποκ ότι ήταν σύμβουλος Στρατιωτικής Επιμελητείας, ενώ για τον ναύαρχο Αλεξάντερ Μάγκνους (Alexader Magnus) πως είχε έρθει κατευθείαν από το Μπέργκεν της κατεχόμενης Νορβηγίας στην Πάτρα το 1942 ως επίστρατος νέος αξιωματικός για να διοικήσει τους πεζοναύτες του γερμανικού πολεμικού ναυτικού, σε ηλικία γύρω στα 53 έτη, ως επίστρατος.
Η ΚΛΟΥΒΑ ΤΩΝ ΟΜΗΡΩΝ
Η κλούβα με τους ομήρους, ένα βάρβαρο μέτρο, που περιλάμβανε περίπου 100 άτομα από τα οποία επιλέγονταν κάθε φορά ένα μέρος του, εμφανίζεται για πρώτη φορά στην γραμμή Αθηνών-Πατρών, μετά το αντάρτικο σαμποταζ της 10-4-1944, στο Δερβένι. Ήταν ένα βαγόνι περιφραγμένο με συρματόπλεγμα σε αρκετό ύψος, που μέσα κρατούνταν οι όμηροι, εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες. Κάτω από το βαγόνι ήταν τοποθετημένες εκρηκτικές ύλες, που σε περίπτωση σαμποτάζ, τους πρώτους που θα σκότωνε θα ήσαν οι κρατούμενοι. Πίσω από το βαγόνι ήσαν σακιά με άμμο για να απορροφούν το ωστικό κύμα και πιο πίσω η μηχανή του τρένου και μετά άλλο βαγόνι που μετέφερε αξιωματικούς οι στρατιώτες.
Αργότερα στην σκεπή των βαγονιών που μετέφεραν γερμανικό προσωπικό οι ναζί έδεναν ξαπλωμένους ομήρους για ασφάλεια αντιποίνων σε περίπτωση σαμποτάζ. Ήταν με τα μάτια απροφύλακτα και πολλοί πάθεναν ασφυξία και πέθαιναν από τους καπνούς του τρένου ή από την ηλίαση.
Επίσης στην ανατολική πλευρά της πόλης των Μεγάρων, οι Γερμανοί είχαν
εγκαταστήσει ασιατικά στρατεύματα, από τις περιοχές, της Μ. Ανατολής, που ακόμη έβλεπαν τους Βρετανούς ως
αποικιοκράτες και τους Γερανούς ως απελευθερωτές τους! Αυτά τα στρατεύματα δεν χρησιμοποιήθηκαν στην Πάτρα. Έγχρωμα στρατεύματα χρησιμοποιήθηκαν στην Πάτρα, αρχές 1945, όταν οι Βρετανοί επικυρίαρχοι έφεραν τους Γιούργκας, φυλή πολεμοχαρή και χρησιμοποιήθηκαν κατά του ΕΛΑΣ.
ΖΩΝΗ ΠΟΛΕΜΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Την 19-5-44, δέκα μέρες μετά τον απαγχονισμό των 11 πατριωτών στα Ψηλαλώνια Πατρών, από τους Γερμανοτσολιάδες του Κουρκουλάκου, κατά διαταγή του ναυάρχου Αλεξάντερ Μάγκνους, λόγω απουσίας του στρατιωτικού διοικητή Πατρών Γιούλιους Βόλφιγκερ στην Αθήνα, που στοίχισε στον Μάγκνους τον χαρακτηρισμό του ως εγκληματία πολέμου, οι Γερμανοί κήρυξαν ολόκληρη την Πελοπόννησο σε ζώνη πολεμικών επιχειρήσεων και απαγόρευσαν κάθε μετακίνηση, καθώς το αντάρτικο του ΕΛΑΣ είχε πια φουντώσει και τα όπλα των συνθηκολογημένων Ιταλών φαντάρων είχαν περάσει στα χέρια των ανταρτών.
Λίγα χιλιόμ. έξω από το Λαμπίρι, οι κατευθυνόμενοι προς Αθήνα, συναντούσαν πάνω σε τηλεγραφόξυλα κρεμασμένους πατριώτες, εκ μέρους των δυνάμεων κατοχής, που αντέγραψαν το βάρβαρο μέτρο των Ρωμαίων λεγεωνάριων.
Στο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας διέμενε ως συγκάτοικος με τον Διευθυντή Παναγ. Χονδροδήμου ο Γερμανός Ταγματάρχης Πυροβολικού Χέμπερ, που ενημέρωσε ότι «σε μισή ώρα αναχωρεί η μονάδα μου από την Πάτρα. Ήρθα να σας αποχαιρετήσω». Ήταν οι τελευταίες ημέρες παραμονής των Γερμανών που αναχωρούσαν σταδιακά από την πόλη.
Ο Παναγ. Χονδροδήμος ήταν πρόεδρος του ΕΕΣ Πάτρας και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας Πατρών. Η κόρη του Ντέζυ ήταν οργανωμένη στην Διασυμμαχική Αποστολή Πάτρας κι όταν την ανακάλυψαν οι Γερμανοί, την φυγάδευσαν οι Σύμμαχοι στην Μ. Ανατολή. Οι Γερμανοί καθώς δεν την βρήκαν ανέκριναν τον πατέρα της.
Είχε προηγηθεί στις 31 Αυγούστου, στην Κόρινθο συνάντηση με το επιτελείο του Γερμανού στρατηγού Wittman και των εκπροσώπου του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού Χανς Ερενστρώλε για την αβλαβή διανομή της επισιτιστικής βοήθειας, από τα γερμανικά αεροπλάνα, που βομβάρδιζαν ξένα πλοία τα οποία κατέπλεαν σε λιμάνια που δεν τα είχαν προσδιορίσει οι Γερμανοί, παρόντων του αρχηγού ΔΕΣ συμβούλου επικρατείας Σάνστρομ και του Σουηδού πρέσβη Θούμπεργκ.
Η 31 Αυγούστου ήταν η μέρα που οι Γερμανοί εκκένωναν το Μεσολόγγι. Αυτό το ανακοίνωσε ο συνταγματάρχης Διοικητής Μεσολογγίου Εδ. Μύλλερ, όταν την ημέρα αυτή επισκέφτηκε στην Πάτρα, στο σπίτι του, τον Χ. Ερενστρώλε, για να τον αποχαιρετήσει . Τελικά την 1 Σεπτεμβρίου 1944, αποχώρησε η δύναμη Μεσολογγίου για Αθήνα.
Στην συνάντηση πίνουν ούζο και ο συνταγματάρχης Εδ. Μύλλερ αφηγείται ότι συμφώνησε με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ για αμαχητί απαγκίστρωση και αβλαβή στάση των ανταρτών έναντι των τσολιάδων των Τολιόπουλου, που ευθύνονταν για τους απαγχονισμούς πατριωτών και τις εκτελέσεις έξω από το νεκροταφείο της Αγίας Τριάδας, στο Αγρίνιο. Αυτό το μέρος της συμφωνίας δεν τηρήθηκε και αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών οι αντάρτες απαγχόνισαν πρώτες τις δύο συνεργάτισσες μεταφράστριες των ναζί, ανέφερε ο Μύλλερ. Μάλιστα πρότεινε την αβλαβή αποχώρηση των Γερμανών και στην Πάτρα.
2ο
79 χρόνια από την απελευθέρωση της Πάτρας
ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ
Ακολουθούν συναντήσεις και διαπραγματεύσεις στο δεκαήμερο που ακολουθεί από 1-9-44 έως 10-9-44, με τον Γερμανό διοικητή των Ταγματασφαλιτών Σιμάνα, στην Κόρινθο, με τον διοικητή των Τ.Α. Κουρκουλάκο, στην Πάτρα και την διοίκηση του ΕΛΑΣ στην Κέρτεζη, αλλά και την Βρετανική Αποστολή στο Σούλι, ενώ οι αστοί των Πατρών ανησυχούν για τις συνέπειες από την σύγκρουση μέσα στην Πάτρα και αυτό εκφράζεται στο κλίμα που διαμορφώνουν οι διαρροές πληροφοριών στους μη γνωρίζοντες Πατρινούς πολίτες. Έτσι:
Την 1-9-44 πραγματοποιείται συνάντηση του Ερενστρώλε στην Κόρινθο με τον Σιμάνα στο αρχηγείο του.
Την 2-9-44 με τον Κουρκουλάκο στην οικία Ερενστρώλε στην Πάτρα.
Στις 7-9-44, πραγματοποιείται στην Κέρτεζη, συνάντηση με τον συνταγματάρχη Μαλέβο, του ΕΛΑΣ, τον καπετάν Ερμή (Βασ. Πριόβολο, απόφοιτο της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών Σύρου) και τον Βουρνά, μέλος της τριμελούς κυβερνητικής επιτροπής του ΕΑΜ Πελοποννήσου.
Εκεί, ο Ερμής απαντά στον Ερενστρώλε: «Εμείς θέλουμε και την Πάτρα και τα όπλα των ευζώνων»!
Την ίδια ημέρα ο Ερνστρώλε με τον οδηγό του οχήματος του ΕΣ Πέτρο, επιστρέφει στην Πάτρα, όπου έξω από την οικία του επί της οδού Κορίνθου τον πολιορκούν Πατρινοί, που ζητούν να μάθουν το αποτέλεσμα των συζητήσεων.
Όρισαν μία Επιτροπή για να συναντηθεί με τον Ερενστρώλε και να τους ενημερώσει. Κι ενώ ο ίδιος, δεσμευμένος ως ουδέτερος διαπραγματευτής , δεν έχει πει τίποτε, το απόγευμα διαρρέεται στους Πατρινούς η συζήτηση. Η Λευκαδίτισσα υπηρέτριά του Αριστέα και η συνεργάτισσά του Λενιώ (Αγγελοπούλου) δεν είχαν συμφέρον να το πουν. Προφανώς διέρρευσε από τους ταγματασφαλίτες, που έχουν λόγο να δημιουργούν κλίμα ανησυχίας από την επικείμενη είσοδο των ΕΛΑΣιτων στην Πάτρα για να διώξουν τους καταχτητές συμμάχους του Κουρκουλάκου.
Η Επιτροπή συναντήθηκε στο ΕΚΠ και συζήτησε για την ασφάλεια των παιδιών, από την είσοδο των ανταρτών, λες και ήσαν ασφαλή τα παιδιά επί τρεισήμισι χρόνια που κατείχαν την πόλη οι εγκληματίες Γερμανοί ναζί! Οι Τσολιάδες είχαν φοβίσει τους πολίτες μιλώντας για σφαγές στον Πύργο, ο οποίος είχε απελευθερωθεί μετά από τριήμερες μάχες (από 8 έως 11-1944) από το ΙΙΙο ανεξάρτητο τάγμα ΕΛΑΣ, και την δύναμη ΕΛΑσιτών ΕΛΑΣ υπό τον καπετάν Νικήτα (ανθυπολοχαγός Νίκος Πολυκράτης) όταν ο αξιωματικός Κοκκώνης των ταγματασφαλιτών αρνήθηκε να υπακούσει στον Αμερικανό Λάρι, εκπρόσωπο του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Ο Κοκκώνης σκοτώθηκε στην μάχη που έγινε στο νεκροταφείο Πύργου.
130 ταγματασφαλίτες, εγκαταλείπουν τις θέσεις τους και με άλογα και σιδηρόδρομο διαφεύγουν προς την Πάτρα και στο δρόμο τους μαζεύουν όσους δικούς τους και τους φέρνουν να ενταχθούν στη δύναμη του Κουρκουλάκου. Ο Πύργος είναι πια ελεύθερος. Οι ταγματασφαλίτες είχαν 40 νεκρούς και 80 τραυματίες.
«Και στον Πύργο και στην Πάτρα και στην Αθήνα και σ’ όλες τις πόλεις που ελευθέρωσε ο ΕΛΑΣ τηρήθηκε η πιο παραδειγματική τάξη» αναγράφει άγνωστος συντάκτης στην εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΧΑΪΑ» λίγους μήνες αργότερα, στο φύλλο (110) της 1 Ιανουαρίου 1945.
Κι ωστόσο η Επιτροπή αυτή, --αποτελούμενη από υψηλόβαθμους αντιΕΑΜικούς πολίτες της κοινωνίας των Πατρινών-- συνέχιζε και διέδιδε τα όσα ανυπόστατα της μετέφεραν οι ταγματασφαλίτες του Κοκκώνη και του Κουρκουλάκου, που είχαν συμφέρον. Ακούγονταν εξωφρενικοί αριθμοί για σφαγές αμάχων, που όμως δεν επιβεβαιώνονταν!
ΑΓΓΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ ΑΒΛΑΒΕΣ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ
Επί δύο εβδομάδες, πριν την απελευθέρωση, κάθε μεσημέρι στις 1.15, αγγλικό πολεμικό αεροπλάνο κατέβαινε πολύ χαμηλά, πάνω από τις στέγες των Πατρινών, για να ελέγξει την φυγή μονάδων των Γερμανών που αναχωρούσαν σταδιακά από την πόλη και προφανώς για να προκαλέσουν παραλυτικό φόβο στους απομένοντες. Στα γύρω της Πάτρας υψώματα δεν υπήρχαν γερμανικές αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες, ενώ την αντιαεροπορική άμυνα είχαν αναλάβει τα δύο πλοία που ήσαν αραγμένα στο λιμάνι. Τις νύχτες τμήματα κρούσης του ΕΛΑΣ εισέρχονταν στην πόλη από τα νότια φθάνοντας μέχρι το Κουκούλι και τα σχολεία του Βουδ, που κατείχαν οι ταγματασφαλίτες, για να διαπιστώσουν την αμυντική γραμμή τους.
Συμμαχικές εκπομπές, ακούγονταν --χωρίς γερμανικά παράσιτα-- να μιλούν για την απελευθέρωση της χώρας από τον ΕΛΑΣ. Κι αυτό ήταν προμήνυμα ότι οι Γερμανοί εγκαταλείπουν τις θέσεις τους.
Εγκλωβισμένος στις ψευδείς πληροφορίες, κάτι συνηθισμένο σε ημέρες πολέμου, ο Ερενστρώλε εξακολουθούσε να πιστεύει ότι θα γίνουν σφαγές, όπως διέρρεε η γνωστή αντιΕΑΜική αυτοδιορισμένη Επιτροπή πολιτών!
Αυτό εν αντιθέσει με τις απόψεις του φιλέλληνα καθηγητή αρχαιολογίας Σουηδού Άξελ Πέρσον εκπρόσωπου του σουηδικού Ερυθρού Σταυρού για την Πελοπόννησο, πλην Πάτρας και Κορίνθου, που υπηρετούσε μαζί με την σύζυγό του Έλσα Σέργκενταλ, με έδρα την Τρίπολη. Αυτός δεν περιστοιχίζονταν από καμία αυτοδιορισμένη Επιτροπή για να τον επηρεάζει αρνητικά. Πήγαινε ο ίδιος να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την πείνα και την εξαθλίωση που επέβαλαν οι καταχτητές και οι συνεργάτες τους υπό τον διοικητή των ταγματασφαλιτών συνταγματάρχη Διον. Παπαδόγκωνα, και αποκαλεί τους ταγματασφαλίτες συνεργάτες των Ναζί, όπως τεκμηριώνεται από το Αρχείο Πέρσον!
Τούτων δεδομένων κι ενώ η ημέρα απελευθέρωσης πλησιάζει, όταν ο Άγγλος ταγματάρχης Paterson έδωσε προθεσμία μέχρι τις 27 Σεπτέμβρη να παραδοθούν οι Γερμανοί της Πάτρας, ή να αποχωρήσουν, αλλά θα τους περιλάμβαναν σαν έβγαιναν στο Ιόνιο τα αγγλικά αεροπλάνα, ενώ είχε απαγορευτεί η έξοδος Γερμανών από την πόλη, όσο διαρκούσαν οι διαπραγματεύσεις, στην οικία του Ερενστρώλε έγινε αντιΕΑΜική συνάντηση με τον Χονδροδήμο και συμβούλους του τοπικού Ερυθρού Σταυρού. Έτσι ανέθεσαν σε τρεις νέους, με το ιδιόκτητο πλοιάριο του γιατρού Τριανταφυλλίδη (σ.σ.: για φανταστείτε, ιδιόκτητο πλοιάριο, μη επιταγμένο σε μέρες πολέμου) να ταξιδέψουν μέχρι το Μπάρι Ιταλίας, συμμετέχοντος του γιου του, και να βρουν την προσωρινή κυβέρνηση για να εκφράσουν τους φόβους της Επιτροπής!
Το πλοιάριο αναχώρησε με τους τρεις νέους από την Πάτρα, μία ώρα πριν βγει το φεγγάρι. Είναι άγνωστο εάν έφθασε στην Ιταλία. Πάντως ο γιατρός Τριανταφυλλίδης δεν έλαβε μήνυμα περί της τύχης των.
Κι ενώ περιμένουν μήνυμα από το Μπάρι, ο διορισμένος από τους καταχτητές δήμαρχος Πατρέων Γεώργιος Πανταζής, απρόσκλητος εισβάλει στον χώρο της συγκέντρωσης.
Ο Γεώργιος Πανταζής ήταν Ηπειρώτης στην καταγωγή και ιδιοκτήτης καταστήματος πώλησης ανδρικών ενδυμάτων στην Πάτρα, επρόκειτο για γερμανόδουλο και μέλος της Γερμανικής οργάνωσης προπαγάνδας και παρακολούθησης "Μπουντ, ο οποίος πέθανε άκληρος. Διορισμένος δήμαρχος από τις 18-3-1943, μέχρι τις 3-10-1944, αντικαθιστώντας τον επίσης διορισμένο από τις 9-10-1942 δήμαρχο Ανδρέα Ζωιόπουλο. Επίσης ήταν αυτός που χάρισε το ανεκτίμητης αξίας αρχαίο εκμαγείο του Πατρέα, του Δήμου Πατρέων, στον Ιταλό κατακτητή διοικητή Άλντι, όταν αναχώρησε από την Πάτρα. «...Εδώρησεν είτα ιδιοχείρως ως δήμαρχος» στον Ιταλό στρατηγό Άλντι «το μοναδικόν εκμαγείον του Πατρέως», ο διορισμένος γερμανόφιλος δήμαρχος Γ. Πανταζής, αναφέρουν σε καταγγελία τους ανώτεροι υπάλληλοι του Δήμου Πατρέων στις 4-1-1946[1].
Ο δήμαρχος Πανταζής λοιπόν ενημερώνει ότι Άγγλοι της Διασυμμαχικής αποστολής βρίσκονται στο χωριό Σούλι, 8 χιλ. έξω από την Πάτρα. Επρόκειτο για τον ταγματάρχη Φρανκ Μπέιλις και τους λοχαγούς Έρικ Γκρέυ και Ρ. Ρίτσαρντ. Στο μεταξύ στο ίδιο χωριό, σε κοντινά απόσταση από την σπηλιά που λειτουργούσε αγγλικός ασύρματος και κρύβονταν οι πράκτορες, στάθμευε ισχυρή γερμανική δύναμη, που ερευνούσε την περιοχή.
3ο
79 χρόνια από την απελευθέρωση της Πάτρας
Ο Γερμανός ναύαρχος υπερασπίζεται τον Χριστιανισμό έναντι του ναζί αρχιερέα του Ναυτικού Στόλου, Μέινχόλντ
Δυνάμεις του ΕΛΑΣ, περί το τέλος Σεπτέμβρη 1944, κάθε βράδυ με τον τηλεβόα καλούν τους τσολιάδες να παραδοθούν, σύμφωνα με την απόφαση του Στρατηγείου ΜΑ. Την Κυριακή 10-9-1944 αποφασίζει ο Ερενστρώλε και επισκέπτεται το Σούλι με την συνεργάτισσά του Λενιώ και τον οδηγό του Πέτρο, αναζητώντας τους Άγγλους.
Τους βρίσκει, μετά από περιπετειώδη αναζήτηση, με την συμβολή ανταρτόπαιδου, του χωριού. Οι πράκτορες αφηγούνται πως έφθασαν στο Σούλι με αλεξίπτωτο και υποβρύχιο, αλλά επιδεικνύουν αντιΕΑΜική στάση εκφράζοντας δήθεν φόβους για επικείμενο πραξικόπημα εκ μέρους του ΕΛΑΣ, μετά την αποχώρηση των Γερμανών. Και ουσιαστικά ασκούν την κρατική τους πολιτική στα εσωτερικά της χώρας μας. Αυτό είναι προάγγελος της Δεκεμβριανής επέμβασής τους, δικαίωμα που επιδίωξαν και απέκτησαν αργότερα με την συμφωνία της Γκαζέρτας, στις 26 Σεπτεμβρίου.
Ο Γκρέυ αναθέτει στον Ερενστρώλε να διαμηνύσει στον Οσσάν, αρχηγό των γερμανικών δυνάμεων β/δ Πελοποννήσου και στον Γερμανό ναυτικό διοικητή Πατρών ναύαρχο Μάγκνους, ότι η υποχώρησή τους ήταν αποκλεισμένη από Βορρά, καθώς συνενώθηκαν πια οι Ρώσοι που έρχονταν από ανατολικά και οι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι του αρχιστράτηγου Τίτο και το σιδηροδρομικό πέρασμα από Βελιγράδι ήταν αδύνατον.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ MAGNUS - ΕΡΕΝΣΤΡΩΛΕ
Από τις 11-9-1944, ημέρα Δευτέρα, ο Ερενστρώλε συναντά τον Μάγκνους στο διοικητήριο των Υψηλών Αλωνίων.
Ο ναύαρχος Αλεξάντερ Μάγκνους (Alexader Magnus) ήταν ηλικίας 55 ετών τότε και είχε έρθει κατευθείαν από το Μπέργκεν της κατεχόμενης Νορβηγίας στην Πάτρα το 1942 ως νέος αξιωματικός για να διοικήσει τους πεζοναύτες του γερμανικού πολεμικού ναυτικού, σε ηλικία γύρω στα 53 έτη. Καθηγητής Θεολογιας στο επάγγελμα, αντικαθιστούσε ως ανώτερος αξιωματικός, ναύαρχος, τον στρατιωτικό διοικητή Πατρών Γιούλιους Βόλφιγκερ, στην φύλαξη των κρατουμένων, όταν αυτός έλειπε, όπως συνέβη στις 9-5-1944, που υπέγραψε την διαταγή απαγχονισμού των πατριωτών στα Ψηλαλώνια Πατρών. Πρώην έμπορος στο Βερολίνο και επίστρατος. Κοντός, φαλακρός, με μάτια καστανά, ημίκλειστα. Άλλοτε ενεργό μέλος της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων. Ακόμη είχε ενδιαφέρον για τα χριστιανικά ζητήματα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι στην τρίτη συνάντηση του Ερενστρώλε στο γραφείο του Μάγκνους, ο Γερμανός ναύαρχος παρουσίασε στον εκπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού τον αρχιερέα του Ναυτικού Στόλου, καθηγητή της Εκκλησιαστικής Ιστορίας Μέινχόλντ, από το Κίελο, εμποτισμένο από τον Ναζισμό. Στην διάρκεια φιλικής συζήτησης, ο Μάγκνους υπερασπίστηκε τον Χριστιανισμό που βάλλονταν από τον Ναζισμό του Μέινχόλντ, μας μεταφέρει ο Ερενστρώλε μέσω του βιβλίου του «Μεσολαβητής στην Ελλάδα», στην πρώτη έκδοση του 1946.
Στην επόμενη τέταρτη συνάντηση, μεταξύ Ερενστρώλε και Μάγκνους, γίνεται συζήτησης περί ενδεχόμενης παράδοσης των γερμανικών δυνάμεων, όπως είχε διαμηνύσει ο βρετανός πράκτορας Γκρέυ από το Σούλι. Ο Ναύαρχος δείχνει σκεπτικός καθώς τον είχαν γελάσει στο παρελθόν και εμμέσως τον είχαν εκθέσει οι Άγγλοι, με σημείωμά τους παρουσία αξιωματικών. Μιλά για φάρσα βρετανών που ανέφερε «οι προφυλακές της εισβολής χαιρετούν τον ναύαρχο Μάγκνους». Αποκαλύπτει όμως ότι μάλλον ετοιμάζεται αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων από την Πάτρα, προς την Βόρεια Ιταλία. Και τελικά δέχεται να μεταβιβάσει στον Φέλμυ, αρχιστράτηγο Νότιας Ελλάδας, την πρόταση του Βρετανού πράκτορα Γκρέυ.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΕΡΙΠΛΟΚΗ
Από τις 11-9-1944, έως τις 17-9-1944, ημέρα που ο Πάτερσον όρισε ως καταληκτική για την παράδοση των Γερμανών της Πάτρας, η κατάσταση αρχίζει να γίνεται περίπλοκη, με τις επαφές που έπρεπε να κάνει ο διαμεσολαβητής του Ερυθρού Σταυρού με Γερμανούς, Άγγλους, ΕΛΑΣιτες, Ταγματασφαλίτες.
Αποφασίζει να συγκροτήσει επιτελείο, πέραν από την 17μελή ομάδα των εθελεντών, που θα τον βοηθήσει, αφού μόνος δεν τα καταφέρνει.
Το επιτελείο του αποτελούν οι:
Κρεμμύδας, που αναλαμβάνει την διεύθυνση του γραφείου του Ερνστρώλε και την παρακολούθηση ανακοινωθέντων του Συμμαχικού Στρατηγείου Καΐρου.
Γεροκωστόπουλος Αχιλλ., παρακολούθηση ανακοινωθέντων του Καΐρου.
Δημητρόπουλος Κωνσταντ., σύνδεσμος μεταξύ Νομάρχη, Δημάρχου, Ευζώνων, αλλά και με γερμανό γιατρό, για να μαθαίνει τα σχέδια αποχώρησης των καταχτητών.
Αγγελοπούλου (Λενιώ) δίπλα στον Ερενστρώλε για ειδικούς σκοπούς.
Χονδροδήμος Παναγ. για να τον ενημερώνει για τις διαθέσεις της κοινής γνώμης.
Έτσι μέσω αυτών των συνδέσμων άρχισαν να καταφθάνουν οι ειδήσεις στο γραφείου του Ερενστρώλε.
Στην οδό Κορίνθου, όπου και η διαμονή του Χανς Ερενστρώλε, πιθανόν στις 12-9-44 τον συναντά στην εξώπορτα, ενώ ετοιμάζεται να μπει μέσα, ένα ρακένδυτο μικρό 12χρονο κοριτσάκι, όπου του παραδίδει ένα γράμμα. Είναι από την 3η Μεραρχία ΕΛΑΣ, το υπογράφουν οι Τσικλητήρας και Ερμής, οι οποίοι προτείνουν εάν γίνει παράδοση των όπλων από τους τσολιάδες θα είναι ελεύθεροι να πάνε σπίτι τους!
Απάντησε με δικό του σημείωμα αμέσως, πως έπρεπε να ορισθεί συνάντηση των δύο μερών και με τον όρο ότι δεν θα μεσολαβούσαν επιθέσεις.
Ύστερα από δύο ώρες επέστρεψε το κοριτσάκι με απάντηση της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής Πελοποννήσου, που ζητούσε να συνομιλήσει με τον Μάγκνους για την αποχώρηση των Γερμανών και συνάντηση στην Οβρυά, την επόμενη ημέρα 13-9-1944. Η Οβρυά ήταν το όριο της ΕΛΑΣίτικης επικράτειας.
Προσήλθε ο αντιπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού. Εκεί ο Ερμής παρουσίασε τον ταγματάρχη Ντρενά αρχηγό της Αμερικανικής Στρατιωτικής Αποστολής Πελοποννήσου. Και πάλι ζητήθηκε η παράδοση όπλων των τσολιάδων με τον όρο να πάνε ελεύθεροι σπίτι τους.
Το απόγευμα φθάνει στην οδό Κορίνθου στην οικία Ερενστρώλε, ο Δάσιος, Δ/ντής του Γραφείου Ερυθρού Σταυρού Πύργου, που ζητούσε επιδέσμους για τους τραυματίες της πόλη του. Ενημερώνει ότι οι νεκροί και τραυματίες, από τις συγκρούσεις στον Πύργο δεν είναι πολλοί, ούτε χίλιοι, ούτε εξακόσιοι, όπως ψευδώς διέδιδαν οι φιλοναζί. Από τους αντάρτες 150 νεκρούς και 200 τραυματίες, αριθμός σκόπιμα διογκωμένος, αφού η αλήθεια είναι ότι οι νεκροί ήσαν 42 και οι τραυματίες 97. Από τους ταγματασφαλίτες 40 νεκρούς και 80 τραυματίες. Η αλήθεια είναι 120 νεκροί, 100 τραυματίες. Και από τον πληθυσμό ήσαν 15 ή 20 άτομα.
Με επίσκεψή του ο ιερέας του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού Wikerstal, στον εκπρόσωπο του Ερυθρού Σταυρού Ερενστρώλε, προθυμοποιήθηκε να ενημερώσει την Αθήνα, με επιστολή προς τον Αρχηγό του ΕΣ Sanstrom, για τα γεγονότα του Πύργου, πρώτης πόλης που απελευθέρωσε ο ΕΛΑΣ από τους Γερμανούς και την οπισθοφυλακή τους Ταγματασφαλίτες του ταγματάρχη Κοκκώνη.
4ο
79 χρόνια από την απελευθέρωση της Πάτρας
Ο κατάσκοπος ''Περικλής'', ή κύριος ''Βουγιάκης'', ή mister shaff!
Στο μεταξύ, κάποιο απόγευμα, πριν την 17 Σεπτεμβρίου, ανοίγοντας την πόρτα της τραπεζαρίας του, ο Χανς Ερενστρώλε, βλέπει να τον περιμένει κάποιος ονόματι ''Περικλής'', ή κύριος ''Βουγιάκης'', ή mister Shaff!
Στο μεταξύ ο αρχηγός της Βρετανικής κατασκοπείας ''Βαγγέλης'' Βανδουλάκης, υπολοχαγός της SOE133 στην Πελοπόννησο, που επέβλεπε το κλιμάκιο της Πάτρας, αποτελούμενο από 22 άτομα (υπό την ονομασία Γκρουπ Ε.7+) έχει αντικατασταθεί από τον ''Περικλή'' Καμπάκη (Σοφιανό ή mister Shaff ή Ε7, που έμεινε στην Πάτρα μέχρι τις 7-10-44). Ο οποίος διαμήνυσε εκ μέρους του Γκρέυ στον Ερενστρώλε ότι δεν έπρεπε να μιλήσει για παράδοσή τους, όπως αρχικά του είχε πει ο Γκρέυ. «Αφήστε να το προτείνουν μόνοι τους» του είπε ο ''Περικλής''. Και μετά από λίγο έφυγε.
Στις 17-9-44 ο διαμεσολαβητής Ερενστρώλε πάει πάλι στο Σούλι. Συνάντησε τον Ντρενά και διαπίστωσε ότι δεν ήταν Αμερικανός, αλλά Έλληνας διαπιστευμένος ως πληρεξούσιος των αμερικανικών δυνάμεων της Ιταλίας. Αντάρτης που είχε προθυμοποιηθεί γι αυτό, αν και δεν γνώριζε την αγγλική γλώσσα. Ο Γκρέυ εγγυάται για τον Ντρενά και παρακαλεί τον διαμεσολαβητή Ερενστρώλε να μην κάνει κουβέντα στον Μάγκνους για παράδοση των τσολιάδων.
Ο Γκρέυ ενημέρωσε ότι την ημέρα αυτή θα στείλει ραδιοσήματα στο Επιτελείο της Μεσογείο, διαταγές που αφορούσαν κυρίως την Πάτρα, ανταποκρινόμενος μάλλον στην έκκληση της Επιτροπής των Πατρινών, που είχε στείλει προηγουμένως σχετικό ραδιοσήμα στο Μπάρι της Ιταλίας.
Οι διαταγές προέβλεπαν ότι οι επιχειρήσεις των ανταρτών κατά των ναζί όφειλαν να γίνονται σε συμφωνία με τους αντιπροσώπους αξιωματικούς, που ήσαν οι διασυμμαχικοί Σύνδεσμοι κι ότι Άγγλοι αξιωματικοί ήσαν στα περίχωρα και θα έμπαιναν στην πόλη, μόλις θα αποσύρονταν οι Γερμανοί.
Το νέο του Γκρέυ, ο Ερενστρώλε ανέθεσε στην συνεργάτισσά του Λενιώ Αγγελοπούλου να το διαδώσει στην πόλη για καθησύχαση των Πατρινών, ενώ το ίδιο βράδυ ο ραδιοσταθμός του Μπάρι, στις 9.30 εξέπεμψε την είδηση, ότι η κυβέρνηση Συνασπισμού διόρισε πληρεξουσίους αντιπροσώπους για τις διαδοχικά απελευθερωμένες πόλεις.
Το ίδιο βράδυ στις 12 παρά τέταρτο κι ενώ έληγε η προθεσμία παράδοσης, ο ναύαρχος Αλεξάντερ Μάγκνους τηλεφωνεί στον διαμεσολαβητή του Ερυθρού Σταυρού για να πληροφορηθεί εάν γνωρίζει ότι το σουηδικό ραδιόφωνο μετέδωσε είδηση ότι οι Ρώσοι και οι Γιουγκοσλάβοι παρτιζάνοι απέκλεισαν την οδό διαφυγής των Γερμανών της Ελλάδας προς το Βελιγράδι. Ο Ερενστρώλε δεν γνώριζε και θα του απαντούσε την επόμενη ημέρα.
Στην συνάντηση της επόμενης ημέρας, 18-9-44, ο ναύαρχος, που από βραδύς είχε ζυγίσει την κατάσταση, συμπέρανε ότι τα γερμανικά στρατεύματα δεν μπορούσαν να διαφύγουν προς βορρά και συμβουλεύτηκε τον διαμεσολαβητή του Ερυθρού Σταυρού:
«Εάν θα ήταν καλύτερα για την πατρίδα μου, να συνθηκολογήσω και να παραμείνω στην Πάτρα, για να βοηθήσω».
Ο Ερενστρώλε το αποδέχθηκε ως καλή προσφορά, αλλά ενημέρωσε τον ναύαρχο ότι οι Βρετανοί θέλουν ο ίδιος να τους το ζητήσει!
Ο ναύαρχος απαντά:
«Ο Hellmuth Felmy δεν με έχει ακόμη εξουσιοδοτήσει. Κάνω όμως το παν για να πάρω εξουσιοδότηση. Ζητώ κάθε τρεις ώρες να πάρω απάντηση τηλεγραφικώς».
«ΠΑΡΑΚΑΛΕΣΑ ΝΑ ΜΗΝ ΠΡΟΒΩ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΙΝΑΞΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ»
Κι ακόμη: «Παρακάλεσα (σημ.: τον Felmy) να μην προβώ στην ανατίναξη του λιμανιού της Πάτρας».
Αυτή ήταν η απάντηση του ναυάρχου προς τον διαμεσολαβητή του Ερυθρού Σταυρού, που του επισήμανε:
«Το λιμάνι είναι ζωτικής σημασίας για τους Πατρινούς και την γύρω περιοχή».
«Θα το διαπιστώσετε και ο ίδιος» τον διαβεβαίωσε τον Ερενστρώλε ο ναύαρχος, που σκόπευε να παραπλανήσει το επιτελείο της Αθήνας.
Ζήτησε από τον υπασπιστή του τα αντίγραφα των εγγράφων που έστειλε στον Felmy για το λιμάνι. Κι εκείνος παρουσίασε στον Ερενστρώλε απάντηση ότι η διαταγή του Felmy είναι οπωσδήποτε να ανατιναχθεί το λιμάνι.
«Θα κάνω όμως ότι μπορώ, αν και είμαι δεμένος» υποσχέθηκε ο Μάγκνους στον Ερενστρώλε.
Στην επίσημη έκθεσή του προς την Κυβέρνηση Εθνικού Συνασπισμού, που γράφτηκε αμέσως μετά την απελευθέρωση της Πάτρας, δια χειρός Αχιλλέως Γεροκωστόπουλου, ο οποίος ήταν γραμματέας του κλιμακίου του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού στην Πάτρα, συντεταγμένη ημερολογιακά στην αγγλική γλώσσα, για την περίοδο από Μάιο μέχρι Οκτώβριο 1944 ο Ερενστρώλε αναφέρει:
»Ενημερώθηκα από μία αυθεντική και έγκυρη γερμανική πηγή (σ.σ.: εννοεί τον Μάγκνους, που για ευνόητους λόγους δεν τον αναφέρει, καθώς ήταν υπό περιορισμό από αξιωματικούς των Ες Ες στο ξενοδοχείο “Σέσιλ”) πως η απόφαση που αρχικά είχε ληφθεί, ήταν ότι το λιμάνι δεν θα ανατιναζόταν και ότι θα πραγματοποιούντο μόνον, κατόπιν εικονικής τήρησης εντολών, μερικές καταστροφές μικρής και περιορισμένης σημασίας»[2].
Την ίδια ημέρα συνεχίζονταν οι συζητήσεις του διαμεσολαβητή του Ερυθρού Σταυρού με τον ΕΛΑΣ και με τους ταγματασφαλίτες.
ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΡΕΝΣΤΡΩΛΕ-ΜΠΕΪΛΣ-ΑΝΤΡΙΟΥΣ ΣΤΟΝ ΓΛΑΥΚΟ
Ώσπου στις 22-9-44 καλείται ο Ερενστρώλε να συναντήσει τον Άγγλο συνταγματάρχη Μπέιλς στον Γλαύκο, που βρίσκεται πριν το Σούλι.
Τον συνάντησε το απόγευμα στις 5 να κάθεται σε μία πέτρα, μαζί με τον ταγματάρχη Άντριους, αρχηγό της ομάδας του Σουλίου. Εκεί ζήτησαν την διαμεσολάβησή του προς τον στρατηγό Σιμάνα, αρχηγό των SS στην Ελλάδα, ότι εάν επιθυμεί να επικοινωνήσει με τις συμμαχικές δυνάμεις, ο αρχιστράτηγος Αλεξάντερ δέχεται όπως ένας Γερμανός αντιπρόσωπος --υπό άκρα μυστικότητα-- αποσταλεί στην Ιταλία. Οι συμμαχικοί όροι δεν θα ανακοινωθούν, αλλά θα καθορίζονται απ' ευθείας από τον Ουΐστον Τσώρτσιλ.
Επίσης δεν επιτρεπόταν στους αντάρτες να προβούν σε διαπραγματεύσεις. Ο Ερμής όμως, αρνιόταν να τεθεί υπό τις διαταγές των Βρετανών, όπως συμφώνησε ο Αρχηγός του ΕΛΑΣ στρατηγός Στέφ. Σαράφης, στη συμφωνία της Γαζέρτας, την 26 Σεπτέμβρη 1944, με την οποία ο πρωθυπουργός Παπανδρέου είχε ορίσει τον βρετανό στρατηγό Ρόναλντ Σκόμπι αρχιστράτηγο των ελληνικών δυνάμεων.
Έτσι οι συζητήσεις του Ερενστρώλε με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ διακόπηκαν και ως διαμεσολαβητής μιλούσε μόνον με τους Άγγλους, των οποίων το στράτευμα αναμένονταν στην Πάτρα.
Οι Γερμανοί έπρεπε να εκκενώσουν την πόλη ή αλλιώς πόλεμος! Αυτό μετέφερε στον ναύαρχο την επόμενη ημέρα που τον βρήκε.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου