Η ελληνοτουρκική φιλία και η χρονοδέσμευσή της

«Και ο ελληνικός λαός … εμπνέεται από τας βάσεις τας οποίας έθεσαν οι δύο άνδρες Κεμάλ Αττατούρκ και Ελευθέριος Βενιζέλος. Η φιλία αυτή θα διατηρηθεί εις το μέλλον δια το καλόν των δύο χωρών»

Xαράλαμπος Φραγκίστας,

υπηρεσιακός υπουργός Βορείου Ελλάδος (1963)

Του ΟΜΗΡΟΥ ΤΑΧΜΑΖΙΔΗ

Το οίκημα: Το ζήτημα του τόπου γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ, του επονομασθέντος Ατατούρκ, απασχολεί ποικιλοτρόπως τον κόσμο του ελληνικού Διαδικτύου: το ερώτημα έχει απασχολήσει στα σοβαρά και μερίδα της πολιτικής ηγεσίας του τόπου – σε δημοτικό επίπεδο είναι ένα ζήτημα που τίθεται σε κάθε ευκαιρία στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Θεσσαλονίκης από διάφορους «εθνικούς ζηλωτές» της ιστορίας.

Το σπίτι όπου γεννήθηκε, κατά την επίσημη εκδοχή, ο Κεμάλ Ατατούρκ, έχει γίνει πόλος έλξης για τους τουρίστες από την Τουρκία: ένα είδος προσκυνήματος στον ιδρυτή του νέου τουρκικού κοσμικού κράτους – για τους ποικιλώνυμους Έλληνες εθνικιστές ο χώρος αποτελεί ένα σημείο όπου, κατά καιρούς και επ΄ ευκαιρία, διαφόρων επετείων, διαδηλώνουν την αντίθεσή τους προς τον πολιτικό άνδρα και τα πεπραγμένα του.

Τα τελευταία είκοσι τόσα χρόνια για μια μερίδα του ελληνικού εθνικισμού ο Κεμάλ Ατατούρκ έχει μετατραπεί σε προσωποποίηση του «Κακού»: η αμφισβήτηση του τόπου γέννησής του εντάσσεται σε αυτή την ανάδυση του νέου αντικεμαλισμού – στην κατεύθυνση αυτή συνέβαλε τα μέγιστα η ανάδυση του πολιτικοκοινωνικού φαινομένου του «νεοποντισμού».

Παραθέτουμε ένα δημοσίευμα από την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ από το φύλλο της Τρίτης 11 Νοεμβρίου 1963 (σ.3) που αφορά μια εκδήλωση στο κτίριο του τουρκικού προξενείου, όπου βρίσκεται και το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ Ατατούρκ, σύμφωνα με την εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα. Το ρεπορτάζ  έχει τον τίτλο:

«Ο εορτασμός της 25^ης επετείου

από τον θάνατο του Αττατούρκ»

Το κείμενο: «Εις την εν Θεσσαλονίκη οικίαν του Κεμάλ Αττατούρκ, εγένετο την Κυριακήν επιμνημόσυνος τελετή επί τη 25ετηρίδι από του θανάτου του αναμορφωτού της Τουρκίας.

Αφού ετηρήθη ενός λεπτού σιγή κατέθεσαν στεφάνους εις την προτομήν του Κεμάλ Ατατούρκ ο εν Ελλάδι πρέσβυς της Τουρκίας κ. Ιλκίν, ο στρατιωτικός ακόλουθος της τουρκικής πρεσβείας, ο Τούρκος αντιπρόσωπος του κλιμακίου του ΝΑΤΟ Θεσσαλονίκης, εκπρόσωπος των τουρκικών κοινοτήτων Ξάνθης και Κομοτηνής, ως και ομάδες Τούρκων δημοδιδασκάλων.

Ακολούθως, ωμίλησεν ο κ. Ιλκίν περί του έργου και της προσωπικότητας του Κεμάλ Ατατούρκ.

-Συγκεντρώθημεν, είπεν, εν τη οικία ταύτη όπου εγεννήθη ο αναδημιουργός της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ. Σήμερον συνεπληρώθησαν 25 έτη από του θανάτου του. Τοιούτου είδους τελεταί γίνοντα εις ολόκληρον τον κόσμον πρωτοβουλία της διεθνούς οργανώσεως τςη ΟΥΝΕΣΚΟ. Ο Κεμάλ Ατατούρκ εχάραξεν εσωτερικήν και εξωτερικήν πολιτικήν την οποίαν σήμερον το τουρκικόν έθνος ακολουθεί.

Σπουδαίον έργον του Ατατούρκ ήτο η κατάργησις του αραβικού αλφαβήτου και η καθιέρωσις αλφαβήτου λατινικών στοιχείων, πράγμα το οποίο διεδραμάτισε σπουδαίον ρόλον εις την όλην εξέλιξιν της τουρκικής γλώσσης. Ο Ατατούρκ εφήρμοσεν το αστικόν δίκαιον, το οποίο εξυπηρέτησεν μεγάλης το τουρκικό έθνος. Το προ του Ατατούρκ δίκαιον, εστηρίζετο εις δίκαιον θρησκευτικόν. Δια της εξωτερικής πολιτικής του Ατατούρκ εν συνεργασία μετά του Ελευθέρου Βενιζέλου, εσταθεροποιήθη η ελληνοτουρκική φιλία και ετέθη η βάσις της βαλκανικής συμμαχίας.

Εν συνεχεία ωμίλησεν ο υπηρεσιακός υπουργός β. Ελλάδος κ. Φραγκίστας όστις ηυχαρίστησε τον πρέσβην και συνεφώνησε με όσα εξέθεσε κατά την ομιλίαν του.

-Και ο ελληνικός λαός, είπεν ο κ. Φραγκίστας, εμπνέεται από τας βάσεις τας οποίας έθεσαν οι δύο  άνδρες Κεμάλ Ατατούρκ και Ελευθέριος Βενιζέλος. Η φιλία αυτή θα διατηρηθεί και εις το μέλλον δια το καλόν των δύο χωρών.

Μετά ταύτα, η μικρά Τούρκισσα Τζανάν Χιλμή εκ Ξάνθης απήγγειλε ποίημα αφιερωμένον εις τον αναδημιουργόν της Τουρκίας Κεμάλ Ατατούρκ και εν συνεχεία οι παριστάμενοι επεσκέφθησαν το τουρκικόν προξενείον.

Παρέστησαν, εκτός των κ.κ. Φραγκίστα, Ιλκίν, ο εν Θεσσαλονίκη γενικός πρόξενος και η κ. Σαχίν Κεκεβή, ο κ. Μπουλούτ του κλιμακίου του ΝΑΤΟ Θεσσαλονίκης, ο στρατιωτικός ακόλουθος της τουρκικής πρεσβείας κ. Τζαμπάζογλου, ο διευθυντής των πολιτικών υποθέσεων του υπουργείου βορείου Ελλάδος κ. Τσούρκας, ο γραμματεύς του προξενείου κ. Αθ. Αθανασίου, ο κ. Ισμαήλ Κυριστσιόγλου, καγκελλάριος του τουρκικού προξενείου Θεσσαλονίκης, ο  κ. Σινάνογλου, ιατρός, ο κ. Πετρίδης, έμπορος, ο κ. Τεκτιτσιόγλου, ιατρός, ο κ. Σουβατζίογλου, έμπορος, ο  κ. Αρβανιτάκης, υποδιευθυντής της «Αμέρικαν Εξπρές Μπανκ», ο πρόεδρος της τουρκικής κοινότητας Ξάνθης κ. Σαλίογλου Μουζαφάρ και ο γραμματεύς κ. Μουμίν Χασάν, οι διδάσκαλοι Κομοτηνής κ.κ. Νεκμί Σεργκούμ, Σελαχατίν, Έβκιε, Αλή Ελιατλή, Μουχιμούτ Κινκίζ, Κασίμ Αχτεκίμ, Σιουνούς Ερόλ και Ξάνθης κ./κ. Κεμάλ Κογιάν, Βαχάπ Καγιά, Αλή Οχτούρκ, Μουαζιέζ Σεμάι, Τεκί Ουάλ Αχμέτ Κεϋλάν, Βελής Τζανέρ, Ζινγιά Σανγιούλ, Γιαχγιά Τζουρέ, η νεολαία του χωρίου Σελέρου Ξάνθης, ως και 120 μέλη της τουρκικής κοινότητας Ξάνθης.

ΕΙΣ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑΝ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ, 11 (του ανταποκριτού μας) – Με ιδιαιτέραν λαμπρότητα εωρτάσθη εις ολόκληρον  την Τουρκίαν, η 25^η επέτειος από του θανάτου του αναμορφωτού των Τούρκων Κεμάλ Ατατούρκ. Όλαι αι τουρκικαί εφημερίδες δημοσιεύουν μηνύματα και κρίσεις προσωπικοτήτων τουρκικών και ξένων, περί το πρόσωπον και το έργον του Κεμάλ, ενώ οι τουρκικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί παρέθετον προγράμματα αφιερωμένα εξ ολοκλήρου εις την ζωήν και την δράσιν του μεγαλυτέρου ανδρός της νεότερης Τουρκίας».

Το υπόβαθρο: Το 1963 ο εορτασμός των 25 χρόνων από τον θάνατο του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας παρουσιάζεται εν μέσω προεκλογικής περιόδου ως ένα σημαντικό γεγονός: είναι μια διαφορετική εποχή και άλλες είναι οι προτεραιότητες στην ελληνική πολιτική σκηνή και στην ελληνική κοινωνία γενικότερα – σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι άξιο σχολιασμού το γεγονός της θετικής αναφοράς στον Κεμάλ Ατατούρκ. Κάτι αντίστοιχο παρατηρεί κανείς και σε ιστορικά κείμενα της ίδιας περιόδου: η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού στα κείμενα της είναι αρκετά προσεκτική στις εκτιμήσεις της για τον Μουσταφά Κεμάλ και αποφεύγει τους χαρακτηρισμούς – σήμερα αντίθετα υπάρχει από ορισμένους εθνικιστικούς κύκλους μια τάση δαιμονοποίησης του Ατατούρκ  που υπερβαίνει τα  πραγματικά ιστορικά δεδομένα και καταλήγει σε παιδαριώδεις ιδεολογικές αφηγήσεις.

Είναι προφανές από την αναφορά της εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, ότι οι σχέσεις των χωρών και η αξιολόγηση των ιστορικών προσώπων εξαρτάται από τον χώρο και το χρόνο: από την εκάστοτε συγκυρία και τον εκάστοτε τόπο – είμαστε πάντοτε εγκλωβισμένοι στην καιρολογία και τοπολογία της ιστορικής  μνήμης.

Σημείωση: Την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 2013 (21.15) θα πραγματοποιηθεί η έκτη φιλοσοφική νυκτηγορία (β΄ περίοδος) με τα τον Όμηρο Ταχμαζίδη στο καφέ ΓΑΖΙΑ (Καρόλου Ντηλ 22 – Θεσσαλονίκη) με θέμα: «Ο εγωισμός ως δύναμη πολιτισμού».

Η είσοδος είναι ελεύθερη.