Ο ανήσυχος Οκτώβρης της Απελευθέρωσης στην Πάτρα του 1944!

Αφίσα μεταπολεμική, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πωλησάντων ακίνητα.

Αναστάτωση χρηματική, κλείσιμο καταστημάτων, επιδρομή μαυραγοριτών σε μία πόλη πεινασμένων ανθρώπων, μόλις έφυγαν οι ναζί κατακτητές

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΗΜ. ΜΟΣΧΟΥ

Με την απελευθέρωση της Πάτρας, τα επισιτιστικά  προβλήματα δεν λύθηκαν άμεσα. Χρειάστηκε χρόνος και αφού λύθηκε το νομισματικό ζήτημα με την σταδιακή αναπροσαρμογή του νέου νομίσματος, άρχισε να μπαίνει κάποια τάξη.

Ωστόσο ακριβώς αυτή η νομισματική αταξία και η προσπάθεια των μαυραγοριτών να κεφαλοποιήσουν τα κέρδη τους από την καταλήστευση των πολιτών τους οδήγησε στην αναζήτηση ανταλλαγής με ακίνητα, χρυσές λίρες, τρόφιμα.

Τα σάϋλοκ της Αθήνας ξεχύθηκαν  στην αγορά της Πάτρας, τέθηκαν στο έργο και με δεδομένη την αναστάτωση που επήλθε οι Αχαιοί έμποροι έπαψαν τις αγοραπωλησίες, έκλεισαν τα καταστήματα και έμειναν σε αναμονή. Η λίρα από 17.972.000.000 δρχ. τον Σεπτέμβρη, στις 20 Οκτώβρη έκανε ράλι ανόδου στια 750 δισ. δρχ. για να ολοκληρώσει τέλος Οκτώβρη  στα 1.625.400.000.000 δρχ. Άρχισε η απόκρυψη τροφίμων και κλείσιμο κατά 90% των καταστημάτων από τους εμπόρους και ο πεινασμένος λαός βλέποντας κατεβασμένα ρολά είδε μπροστά του το φάσμα της απόλυτης πείνας και εξεγέρθηκε. στις 20-10-1944 ξεσπάνε επεισόδια, στην Πάτρα, σπάζουν ρολά καταστημάτων οι πεινασμένοι πολίτες και στις 22 διαδηλώνουν στο Αίγιο ενώ νωρίτερα, στις 15 Οκτωβρίου, διαδήλωσαν στην  Κ. Αχαγιά.

Στο Αίγιο κατεβαίνουν σε συλλαλητήριο δέκα χιλ. κόσμου, εργάτες και αγρότες από την περιοχή της Αιγιάλειας ζητώντας την επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος ενώ στις 25 Οκτώβρη αντιπροσωπεία έφυγε για την Αθήνα για να επιδώσει ιδιοχείρως ψήφισμα  διαμαρτυρίας  στους αρμόδιους. Άλλη επιτροπή του συλλαλητηρίου φθάνει στην Πάτρα στις 27 Οκτωβρίου και επισκέπτεται τον κυβερνητικό αντιπρόσωπο Π. Μαμόπουλο, τον αντιπρόσωπο του ΔΕΣ Χ. Ερενστρώλε, τον Βρετανό ταγματάρχη της M L Ντέηβις και την αμερικανική Διασυμμαχική Αποστολή, διαμαρτυρόμενη για το επισιτιστικό και τον πληθωρισμό. Τους θέτουν 16 ζητήματα προς επίλυση, όπως: 

1) άμεση ρύθμιση του νομισματικού ζητήματος, 2) μέτρα για την λύση του επισιτιστικού, 3) διάθεση τροφίμων, φαρμάκων, ειδών υπόδησης, ρουχισμού, 4) βελτίωση-επέκταση λαϊκών συσσιτίων, 5) Οικονομική ενίσχυση πυροπαθών, εργαλεία, ρούχα, 6) χορήγηση καυσίμων για το άνοιγμα των εργοστασίων, 7) βελτίωση παιδικού γάλακτος, πρόνοια για μαθητές, 8) χορήγηση σιτόσπορων στους αγρότες, 9) ρούχα, παπούτσια για παιδιά, 10) ενίσχυση αλιέων, 11) σύντομα εξαγωγή σταφίδας στην Αγγλία, 12)  χορήγηση διπλή μερίδας άρτου και τροφίμων στους εργάτες, 13) διάλυση Χωροφυλακής και Αστυνομίας που συνεργάστηκαν με τους ναζί, 14) άμεση συγκρότηση λαϊκών δικαστηρίων για τιμωρία των προδοτώνν και συνεργατών των ναζί, 15) χτύπημα των μαυραγοριτών, 16) κατάσχεση αποκρυπτομένων ειδών, διάθεση στη λαϊκή αγορά, τιμωρία των ενόχων.

Στη δε Κ. Αχαγιά νωρίτερα, το σωματείο εργατών εκλέγει Συμβούλιο από τους Ν. Τακόπουλο πρόεδρο, Ν. Πολυζώη ταμία, Γιάννη Μιχαλόπουλο και Ν. Δριμάλα μέλη. Πρώτη ενέργειά τους είναι η λειτουργία εργατικού φούρνου.

Οι Έλληνες υπηρέτες των Γερμανών που πλέον έχουν αποχωρήσει, Χίτες, ΕΟΒίτες, παρακρατικοί και τίθενται προσκείμενοι στην νέα κατάσταση υπό τους Βρετανούς, που έχουν το πάνω χέρι με την συμφωνία της Γκαζέρτας, όπου ο στρατηγός Σκόμπι με παραχώρηση του δοτού πρωθυπουργού Ελλάδας Γεωργίου Παπανδρέου ανέλαβε αρχιστράτηγος στην Ελλάδα, διαδίδουν πληροφορίες ότι οι Βρετανοί θα φέρουν τον βασιλιά Γεώργιο και  θα «χτυπήσουν» τους ΕΛΑΣίτες και τους κομμουνιστές, διότι αυτοί φταίνε για την πείνα, αφού παίρνουν τα τρόφιμα από την αγορά για τους αντάρτες.

«Τώρα με την ακρίβεια μιλάν πως αυτή προήλθε από το ότι οι αντάρτες πήραν τα τρόφιμα κι έτσι παρουσιάζεται έλλειψη,  ενώ γνωρίζουν πολύ καλά πως οι Αντάρτες έχουν Επιμελητεία και δεν έχουν ανάγκη να αφαιρέσουν τίποτε από τον Λαό». Είναι οι γνωστοί Μαυραγορίτες, που κρύβουν τα τρόφιμα για να τα μετατρέψουν σε χρυσάφι. Άρχισαν το παλιό τροπάρι: Η Αγγλία θα φέρει οπωσδήποτε το Βασιληά κι ο Βασιληάς θα αποκηρύξει το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ κι επομένως θάρθουν αυτοί στην επιφάνεια. Οι μαυραγορίτες δηλαδή, οι προδότες και οι κάθε λογής  νοσταλγοί του φασισμού. Οι Σύμμαχοι Άγγλοι πιστοί στον χάρτη του Ατλαντικού και τις διακηρύξεις της Τεχεράνης, έχουν ξεκαθαρίσει την θέση τους. Ήρθαν στη χώρα μας σαν Σύμμαχοι και Ελευθερωτές και δεν πρόκειται να αναμειχθούν στα εσωτερικά μας, που θα τα ρυθμίσει ο Κυρίαρχος Ελληνικός Λαός». (Ελεύθερη Αχαΐα, όργανο του ΕΑΜ, Σάββατο 21 Οκτώβρη 1944).

Την επόμενη ημέρα καθορίζεται έκδοση τιμαρίθμου ανά ημέρα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού που υποτιμούσε την τιμή του εργατικού ημερομισθίου. Η Λαϊκή Επιτροπή, όργανο επίσημο του κράτους, δίνει εντολή στο υποκατάστημα Πάτρας της Τράπεζα Ελλάδος να παραδώσει σεβαστό χρηματικό ποσό για να μοιρασθεί στους ανέργους της πόλης. Ο Διοικητής Ξεν. Ζολώτας ανακοινώνει ότι το Υπ. Συμβούλιο αποφάσισε εξίσωση τιμής της στρατιωτικής χάρτινης  λίρας με την χρυσή λίρα. Αυτή τελικώς επήλθε με τον Ν. 18/10-11-44, άρθρο 1 και απεσύρθη της κυκλοφορίας με τον Ν.342/28-5-45 κι έκτοτε δεν αποτελούσε νόμιμο χρήμα, πλην όμως ανταλλάσσονταν στην Τράπεζα Ελλάδος με 600 νέες δρχ. (30.000 δισεκατομμύρια κατοχικές δραχμές)  μέχρι και της 15-6-45, σύμφωνα με ανακοίνωση της Τράπεζας Ελλάδος την 6-6-45.

Η Λαϊκή Επιτροπή απευθυνόμενη στην Κυβέρνηση, τους Βρετανούς συμμάχους και τον ΔΕΣ ζητά να βοηθήσουν όσο το δυνατό περισσότερο τον επισιτισμό του λαού. Παράλληλα καταδικάζει τα επεισόδια που ξέσπασαν στην Πάτρα. Επίσης η Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ Πάτρας καλεί: «όλους τους οργανωμένους και πειθαρχημένους "κινηθείτε δραστήρια μέσα στα πλαίσια μιας παραδειγματικής τάξης για την βελτίωση της τραγικής επισιτιστικής θέσης μας"».

Επισημαίνει τον κίνδυνο να παρασυρθούν στην διασάλευση της τάξης οι αγωνιστές, «από ύποπτους αντιλαϊκούς τύπους» και καλεί «τους εθνικώς σκεπτόμενους βιομήχανους, εμπόρους κι επαγγελματίες να πάρουν μία σωστή και πατριωτική απόφαση, πάνω στο σημερινό τραγικό πρόβλημα...».

Στο ίδιο πνεύμα εκδίδεται ανακοίνωση της Περιφερειακής Επιτροπής Πάτρας του ΚΚΕ, που τονίζει ότι «τα αίτια οφείλονται στην αντεθνική ταχτική ορισμένων μεγαλομαυραγοριτών που κρύβουν τα τρόφιμα και δημιουργούν πανικό». Και «καλεί το λαό να σταθεί στο πλευρό της Λαϊκής Επιτροπής και των οργανώσεων και να διατηρήσει την ψυχραιμία του».

Την ίδια ημέρα 21-10-44 ανακοινώνεται ότι  με απόφαση της κυβέρνησης δίνονται 10 δισεκ. δρχ. έκτακτη βοήθεια προς τους συνταξιούχους της Πάτρας, ενώ γίνεται γνωστό ότι την προηγούμενη ημέρα 20-10-44 οι πολίτες συμμετείχαν σε συλλαλητήριο φωνάζοντας: "Ψωμί, λάδι, θάνατος στους εμπόρους" και αποφάσισαν να ζητήσουν από τον ΔΕΣ Πάτρας καθημερινή μερίδα άρτου!

Στο επισιτιστικό ζήτημα αναφέρεται και ο καπετάνιος της VIIIης Ταξιαρχίας Ερμής (Βασ. Πριόβολος) που ερχόμενος στην Πάτρα από την Τρίπολη είπε:

«...Μετά την απελευθέρωση της πρωτεύουσας, πολλοί μαυραγορίτες καιμ μεγάλοι κερδοσκόποι προερχόμενοι απ' αυτήν εισβάλλουν στις πόλεις της Πελοποννήσου με φορτία ολόκληρα από χαρτονομίσματα, τα οποία προσπαθούν να επενδύσουν σε χρυσόμ και διάφορα είδη αξίας. Από την αιτία αυτή έχει προκληθεί σε όλες αυτές τις πόλεις απότομη και καταπληκτική ύψωση τιμών...» «απόκρυψη εμπορευμάτων και τροφίμων και σταμάτημα κάθε εμπορικής κίνησης...». Και αναγγέλλει:

«Η Ταξιαρχία για να εμποδίσει τη συνέχιση αυτής της κατάστασης πήρε την απόφαση να συλλαμβάνει όλα τα αυτοκίνητα και να ελέγχει αυστηρά την κίνηση προς την Πελοπόννησο».

Στο μεταξύ στα σωματεία έχει αρχίσει το ξήλωμα γερμανόδουλων διοικήσεων και στην Πάτρα σε συνεδρίαση των Επαγγελματοβιοτεχνών αποφασίστηκε η καθαίρεση «του εθνοπροδότη συνεργάτη των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας Ματαράγκα».

Κι ενώ ανακοινώνεται σύσκεψη του Υπ. Συμβουλίου για την ρύθμιση του νομισματικού προβλήματος, η Λ.Ε. Πάτρας, σε δική της συνεδρίαση αποφασίζει η πληρωμή ημερομισθίου να γίνεται κάθε πρωί με επιβολή τιμαρίθμου, αφού μέχρι το βράδυ η αξία του ημερομισθίου είχε εξανεμισθεί!

Στις 22-10-44 εκδηλώνεται συλλαλητήριο Πατρινών στην πλατεία Ψηλαλωνίων, με αίτημα την επίλυση του επισιτιστικού. Τρεις ημέρες μετά ανακοινώνεται ότι αντιπροσωπεία με επικεφαλής το Δήμαρχο Πατρέων Βασ. Ρούφο και τους συνδικαλιστές Γιάννη Πλαπούτα, Αθ. Παπαχατζή, συνοδευόμενη από τον Διοικητικό Αντιπρόσωπο  Βαγγ. Παπαγιαννόπουλο, φεύγει για την Αθήνα μεταφέροντας το μήνυμα της συγκέντρωσης  στους Συμμάχους, στον ΔΕΣ και στην Κυβέρνηση, ζητώντας παράλληλα βοήθεια για τον αγροτικό πληθυσμό, τα θύματα και τους πυροπαθείς.

Την ίδια ημέρα 22-10-44, φθάνει στην Πάτρα με το καράβι μέρος του πρώτου φορτίου εξωτερικής βοήθειας 1224 τόνων. Αυτού του πολυπόθητου φορτίου τροφίμων, έγινε  τιμητική υποδοχή από τους Κυβερνητικό εκπρόσωπο Μαμόπουλο, δήμαρχο Πατρέων Ρούφο, Αμερικανό ταγματάρχη  και Βρετανούς αξιωματικούς της M-L. Την επόμενη ημέρα 23-10-44, η μερίδα άρτου αυξάνεται από 70 δράμια στα 100 δράμια ανά άτομο, έναντι 2 εκατομμ. δρχ., ενώ στις 24-10-44 η ίδια ποσότητα τιμάται προς 6 εκατομμ. δρχ. από τον Επόπτη Αγορανομίας!

Μπροστά στην απελπιστική κατάσταση ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Αχαΐας Π. Μαμόπουλος εκδίδει απόφαση κατάσχεσης αποκρυπτομένων τροφίμων από τα κλειστά εμπορικά καταστήματα, τα οποία θα σφραγίζονται.

Στις ελλείψεις της αγοράς προστίθεται η έλλειψη χάρτου. Χαρακτηριστικό ότι το φύλλο της 3-12-44 της Ελεύθερης Αχαΐας τυπώνεται σε ροζ χαρτί, ενώ και των άλλων εφημερίδων σε διαφορετικού τύπου, κάτι που τον επόμενο χρόνο γινόμενο εντονότερο οδήγησε σε κοινή έκδοση τριών εφημερίδων !

Κοντά σε αυτά έρχονται και οι κλοπές δημοσίων υλικών, που φέρουν το Φρουραρχείο του ΕΛΑΣ στις 24-10-44 να καλεί αυτούς που υπεξαίρεσαν είδη από το στρατόπεδο του 12ου Συντάγματος (σ.σ.: το σημερινό ΚΕΤχ) και το Δημοτικό Νοσοκομείο να τα επιστρέψουν για να μην παραπεμφθούν στο Στρατοδικείο!

Και ο Υπ. Οικονομικών Αλέξ. Σβώλος ανακοινώνοντας την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης λαϊκής ενότητας διακηρύσσει πως 700 χιλ. τόνοι τρόφιμα από την Ούνρα και άλλα εφόδια θα εισαχθούν χωρίς συνάλλαγμα στο πρώτο εξάμηνο. Θα διατεθούν σε χαμηλές τιμές και θα δοθεί λάδι στο λαό, ενώ θα δημευθούν τα  άνομα και αθέμιτα κέρδη, διότι είναι προϊόν επιλήψιμης συνεργασίας με τον εχθρό. Ακόμη γίνεται για πρώτη φορά αναφορά σε εισαγωγή νέου νομίσματος.

Στο μεταξύ οι ελλείψεις χτυπούν και τον αντάρτικο στρατό, γι αυτό ο Δήμαρχος Βασ. Ρούφος, πρώην πρόεδρος του ΕΑΜ στο βουνό, απευθύνει έκκληση στους Πατρινούς, να προσφέρουν κλινοσκεπάσματα στην Επιτροπή του Δήμου που θα περάσει από τα σπίτια τους για να τα δώσει στους άνδρες του ΕΛΑΣ «για να μην ξεπαγιάσουν το χειμώνα» που έρχεται «οι συμπολεμιστές μας»!

Και ο κυβερνητικός αντιπρόσωπος Πατρών, Καλαβρύτων, Αιγιαλείας Π. Μαμόπουλος, ανακοινώνει την συναπόφαση με τους Βρετανούς για καταβολή από τις 24-10-44, ημερησίου βοηθήματος ανά «1 σελίνιον στρατιωτικής λίρας απολύτως ισοτίμου με την αγγλικήν χάρτινην λίραν» ήτοι: «27 δρχ. προπολεμικάς, αντί των μέχρι σήμερον περίπου 2 δρχ.».

Ο πληθωρισμός εξακολουθεί να ανεβαίνει και ως αποτέλεσμα έχει ακόμη και  η εφημερίδα του ΕΑΜ Ελεύθερη Αχαΐα ότι διπλασιάζει την τιμή της από 500 εκατ. δρχ σε 1000 εκ. δρχ (σ.σ.: σε 1 δις), ενώ ο Εθνικός Κήρυξ σε 500 δισεκ. δρχ. και η Πελοπόννησος σε 2 νέες δραχμές (ήτοι 100 δισ. κατοχικές δρχ.).

Οι δημόσιοι υπάλληλοι της υπαίθρου έχουν 6 μήνες να πληρωθούν και σε γράμμα τους αναφέρουν, ότι  μισθούς κατά την κατοχή δεν παίρνανε, ο Κουρκουλάκος (σ.σ.: διοικητής των ευζωνικών ταγμάτων Πάτρας, που υπηρετούσαν τους Γερμανούς) είχε απαγορεύσει την μισθοδοσία τους γιατί «βοηθούσαμε το ΕΑΜ». «Διανομή του ΔΕΣ σε ψωμί, όσπρια, γάλα κτλ δεν μας δίνονται.  Δεν πήραμε ούτε το 1 σελίνι της στρατιωτικής λίρας, που προσέφεραν οι Άγγλοι ...» αναφέρουν.  Την ίδια ημέρα «γκεσταμπίτισσα φαρμακοποιός από το Βαρθολομιό ήρθε στην Πάτρα του κυβερνητικού αντιπροσώπου Π. Μαμόπουλου ζητούσα επίδομα (το σελίνι)!

Στο μεταξύ το Υποκ/μα της Τραπέζης Ελλάδος ανακοινώνει τον καθ' ημέραν τιμάριθμο της 24-1-44 λαμβάνοντας ως δείγμα τιμές ειδών διατροφής και βιωτικών αναγκών (λάδι, ψωμί, κρέας, λαχανικά, ντομάτες, όσπρια, ξύλα, παπούτσια) που ανέρχεται σε δρχ.1.636.375.000. Την επόμενη ημέρα αναβαίνει στις 1.863.750.000 δρχ. Στις 26-10-44 στις 1.931.250.000 δρχ. Στις 27-10-44 στις 2.948.000.000 δρχ. στις 28-10-44 ανέρχεται στις 3.575.000.000 δρχ. και στις 30-10-44 στις 5.430.000.000. Τα νούμερα έχουν τέτοια αυξητική τάση, που πια δεν προλαβαίνοντας. Και μόνον η επιβολή της νέας δραχμής τα τιθασεύει.

Στις 26-10-44 καταφθάνει στο πατραϊκό λιμάνι και δεύτερο πλοίο της Μ L (σ.σ.: βρετανική επισιτιστική οργάνωση). Πλην όμως η χαρά των Πατρινών δεν έχει αντίκρισμα, καθώς περίμεναν τρόφιμα. Το πλοίο έφερε μόνον στρατιωτικά είδη και αυτοκίνητα  για την μεταφορά στιςμ ορεινές περιοχές των τροφίμων που εστάλησαν με το πλοίο της περασμένης Κυριακής 22-10-44 και παραμένουν στις αποθήκες του ΔΕΣ μαζί με το γάλα που θα μοιράσει στα παιδιά ο ΔΕΣ, ενώ τα Καλάβρυτα δεν έχουν συνέλθει από το ολοκαύτωμα των ναζί στις 13-12-43. Και έτσι στους Πατρινούς μένουν οι ελπίδες για πρόσδεση στο μέλλον  πλοίου μεγαλύτερης χωρητικότητας.

ΦΙΛΟΝΑΖΙ ΠΡΟΒΟΚΑΤΟΡΕΣ ΥΠΟΝΟΜΕΥΟΥΝ

Με αφορμή την εκφόρτωση του πλοίο της ML οι  φήμες υφέρπουν, από προβοκάτορες του ναζιστικού προηγούμενου καθεστώτος των Γερμανών, που απεχθάνονται την λήξη της κατοχής και λυσσομανούν στην ιδέα ότι  μπορεί  το ΕΑΜ να συμμετέχει για πολύ στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας!

Διαδίδουν ότι τρόφιμα  «δεν διανεμήθηκαν στο λαό που πεινάει, γιατί οι εργάτες  (σ.σ.: το ΕΚΠ ελέγχεται πια από το ΕΑΜ) ζητούν να δουλέψουν 6 ώρες».

Το ΕΚΠ τους διαψεύδει ενημερώνοντας ότι οι εργάτες δούλεψαν 8 ώρες, με 4 σελίνια, ενώ σύμφωνα με την συμφωνία που είχαν κάνει έπρεπε να δουλέψουν 7 ώρες με 5 σελίνια αμοιβή.

Άλλη προβοκατόρικη φήμη έφερε τους εργάτες ως σχεδιάζοντες να «σπάσουν τα εργοστάσια της Πάτρας», κάτι που και πάλι διέψευσε το ΕΚΠ.

Ο λόγος εκπόρευσης αυτών των φημών, προφανής. Θέλουν να προκαλέσουν ένοπλη επέμβαση των Βρετανών και ως απάντηση   αντίδραση του ΕΛΑΣ, που οι άνδρες του ακόμη κατείχαν τον οπλισμό τους. Ενολίγοις να προκαλέσουν εμφύλιο.

Κι ενώ πλησιάζουμε προς τον πανηγυρικό εορτασμό της 4ης Επετείου του Αλβανικού Έπους, που αποτέλεσε κομβικό σημείο αντίστασης κατά του ιταλικού φασισμού, γίνεται γνωστό ότι η Εθνική Κυβέρνηση θα παράσχει συντάξεις στις οικογένειες  θυμάτων των Γερμανών και των Τσολιάδων. Οι δεύτεροι είχαν προτιμηθεί από την γερμανόδουλην κυβέρνηση Ράλλη, η οποία ωστόσο απέρριψε τους εκτελεσμένους από τους Γερμανούς ναζί με το πρόσχημα ότιμ ήσαν ανατρεπτικά στοιχεία και όχι προδότες, όπως ο ίδιος και η κυβέρνησή του! Τελικά συντάξεις στους αντιστασιακούς χορηγήθηκαν με τον νόμο 1285 του 1982 για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης.

Και η Εθνική Αλληλεγγύη Πάτρας (ΕΑ Γραμματέας ο Καλαβρυτινός αγωνιστής Τάκης Κατσικόπουλος) καλεί τους προστάτες οικογενειών εκτελεσμένων από Γερμανούς, Ιταλούς και Τσολιάδες να προσέλθουν στα γραφεία της για να παραλάβουν βοήθημα 5 σελινίων ανά οικογένεια, από τις 4 χιλ. λίρες που διέθεσε η βρετανική στρατιωτική Διοίκηση. 

Επίσης καλεί και τους αντιπροσώπους υπαίθρου για την παραλαβή προς διανομή «βάσει των καταστάσεων εκτελεσθέντων που έχουμε στα χέρια μας». Και ανακοινώνει ότι: «Οι Άγγλοι υποσχέθηκαν ότι θα στείλουν σύντομα τρόφιμα».

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΛΒΑΝΙΚΟΥ ΕΠΟΥΣ

Στις 28 Οκτωβρίου 1944, τέταρτη επέτειος από την νίκη του ελληνικού στρατού στα βουνά της Ηπείρου, εκεί που στρατός και γυναίκες ηπειρώτισσες  έγραψαν το Αλβανικό Έπος, εορτάζεται για πρώτη φορά με ελευθερωμένη την χώρα  κατά το μεγαλύτερο μέρος της.

Με μέριμνα του Δημάρχου Πατρέων Β. Ρούφου πραγματοποιείται πανηγυρικός εορτασμός στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών. Η VIII Ταξιαρχία ΕΛΑΣ μεριμνεί για την παράταξη του αντάρτικου σώματος κατά μήκος της οδού Μαιζώνος, προ του ΙΝ, από τηνοδό Ερμού μέχρι την πλ. Εθνικής Αντίστασης σήμερα, ενώ ακολουθεί μετά την δοξολογία ομιλία προ του Αγνώστου Στρατιώτου και κατάθεση στεφάνων.

Συμμετέχουν ελληνικές και διασυμμαχικές Αρχές, το ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ και ΕΑ, ανάπηροι πολέμου, παλιοί πολεμιστές, εργατικά σωματεία, το ΕΚΠ, οργανώσεις πολιτών των συνοικιών κ.α.π.

Οι εκδηλώσεις των πολιτών έχουν ξεκινήσει από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας  με τους ΕΠΟΝίτες να γυρνούν στις συνοικίες τραγουδώντας αντάρτικα τραγοπύδια, ενώ κορυφόνωνται ανήμερα  κια το απόγευμα στις 4 με λαϊκές γιορτές και συμμετοχή της μουσικής Μπάντας του Δήμου Πατρέων, της αντάρτικης Στρατιωτικής Μπάντας της VIII  Ταξιαρχίας και της χορωδίας του «Ορφέα», το βράδυ στη συνοικία Ταμπάχανα τραυματίζεται ο πολιτοφύλακας Νίκος Ότιμος, από πυροβολισμό που έριξε δολοφονικό φιλοναζιστικό στοιχείο.

Είναι το πρώτο θύμα με το οποίο η αντιδραστική Δεξιά της εποχής άνοιξε τον κατάλογο των θξυμάτων του Εμφυλίου, που εμέλλετο να ακολουθήσει στην Πάτρα, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα.

ΑΠΟ ΠΡΟΘΥΜΟΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ, ΔΙΩΚΤΗΣ ΤΟΥΣ ΟΤΑΝ  ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΑΝ

Και το οξύμωρο την πρώτης ελεύθερης επετείου για τον γιορτασμό της αντιφασιστικής νίκης. Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός με μύνημά του προς τον λαό, καταφέρνεται εναντίον των ναζί τονίζοντας πως «οι Γεςρμανοί έφυγαν άνανδρα από την Ελλάδα» και «τα οστά» των εκτελεσμένων αγωνιστών «θα σκιρτήσουν τις στιγμές αυτές της εθνικής αγαλλίασης».

Αυτά τα λόγια ειπώθηκαν στην 4η Εθνική Επέτειο από τον υπηρέτη του ναζιστικού τέρατος!

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η ανάρρηση του Δαμασκηνού στο θρόνο  της αρχιεπισκοπής Αθηνών τελέστηκε από τους Ναζί, με επιθυμία του Γερμανού στρατηγού φον Στούμε, που την Κυριακή του Θωμά, στις 27 Απριλίου 1941, παρέλαβε τη διοίκηση της πρωτεύουσας από τον Ανώτερο Στρατιωτικό Διοικητή Αττικοβοιωτία υποστράτηγο Χρ. Καβράκο, ο οποίος υπέγραψε την παράδοση της Αθήνας, ενώ έως τότε ο εκφωνητής του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Αθήνας Κωνστ. Σταυρόπουλος εμψύχωνε τους πολίτες:

 «Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι… Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών. Αδέλφια! Κρατήστε καλά μέσα στην ψυχή σας το πνεύμα του μετώπου. Ο εισβολεύς εισέρχεται με όλας τας προφυλάξεις εις την έρημον πόλιν με τα κατάκλειστα σπίτια. Έλληνες! Ψηλά τις καρδιές!».

Ο φον Στούμε μπήκε κατακτητής στην Αθήνα με δύο τεθωρακισμένα που συνοδεύονταν από ένα τάγμα ένοπλων μοτοσικλετιστών.  Διόρισε ως Πρωθυπουργό τον αντιστράτηγο διοίκηση του Γ΄ Σώματος Γεώργιο Τσολάκογλου, που στις 20 Απριλίου 1941 είχε υπογράψει, χωρίς την έγκριση της κυβέρνησης της Αθήνας, την παράδοση των ελληνικών δυνάμεων με τον διοικητή της 1ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Ες-Ες, υποστράτηγο Σεπ Ντήτριχ (Josef "Sepp" Dietrich), στο Βοτοσόνι Ιωαννίνων. Ο Γεώργ. Τσολάκογλου ως επικεφαλής της Κυβέρνησης, διορίστηκε στις 30 Απριλίου 1941, αμέσως μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, ενώ η νόμιμη κυβέρνηση Τσουδερού είχε ήδη καταφύγει στην Κρήτη. Ήταν πιστός στα κελεύσματα των ναζί και οι Γερμανοί αναζήτησαν τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο για να παραστεί στην τελετή ορκωμοσίας.

Στις 2 Ιουνίου του 1941, ο τελευταίος μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης), που εκείνη την περίοδο ήταν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, αρνήθηκε να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση. Τότε, με συντακτική πράξη της κατοχικής κυβέρνησης, "πλήρωσε" αυτή την ηρωική στάση καθώς καθαιρέθηκε.

Στις 2 Ιουλίου 1941, ο Χρύσανθος αντικαταστάθηκε από τον Δαμασκηνό, μητροπολίτη Κορινθίας,  με τον οποίο είχαν αντιπαρατεθεί στην εκλογή Αρχιεπισκόπου το 1937 και αποσύρθηκε στο σπίτι του στην Κυψέλη.

Από τα ξημερώματα της 6ης Απριλίου 1941, όταν ο Γερμανός πρέσβης Βίκτος Έρμπαχ επέδωσε στον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξ. Κορυζή  τελεσίγραφο για την επικείμενη επίθεση στη γραμμή Μεταξά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, είχαν περάσει δύο μήνες και το τοπίο είχε αλλάξει πλήρως.

ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ ΠΡΟΔΟΤΩΝ - ΠΑΥΣΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ

Στις 30 Οκτωβρίου 1944, δηλαδή δύο ημέρες μετά την απόπειρα φόνου κατά του πολιτοφύλακα Ν. Ότιμου, πραγματοποιείται «συλλαλητήριο επιβλητικότατο» μπροστά στο νομαρχιακό κτίριο (σ.σ.: στην διασταύρωση Πατρέως και Καραϊσκάκη) .

Πολυμελής Επιτροπή συναντήθηκε με τον«κυβερνητικό αντιπρόσωπο Πέτρο Μαμόπουλο και τον συναγ. Βουρνά, μέλος της ΔΕΠ, στους οποίους διατυπωσε τα αιτήματα του συλλαλητηρίου»:

1) Να συλληφθούν αμέσως όλοι οι προδότες που «βυσσοδομούν ακόμη εναντιον του λαού».

2) Να κλείσουν αμέσως οι προδοτικές εφημερίδες, που στα χρόνια της κατοχής συνεργάστηκαν με τον καταχτητή...».

«Αμέσως μετά το παλλαϊκό συλλαλητήριο άρχισε η σύλληψη των προδοτών, από την Εθνική Πολιτοφυλακή», -που στο μεταξύ είχε αναγνωρισθεί ως όργανο του κράτους, πλην Αθηνών- «βάσει του καταλόγου που είχε σχηματισθεί από την Ειδική Επιτροπή».

Ανάμεσα σε άλλους  συνελήφθησαν από την Εθνική Πολιτοφυλακή οι παρακάτω:

Ο αστυνόμος Γιάννης Κοντός, και οι αρχιφύλακες Χρ. Ζαμπλάκος και Βασίλ. Ζαχαράκης, αποτελούντες την αφρόκρεμα του αστυνομικού Σώματος στην Πάτρα.

Ο πρώτος είχε παραδώσει στους Καραμπινιέρους το αρχείο μελών των Κομμουνιστών και είχε επιδείξει «ένδοξη» τεταρτοαυγουστιανή δράση, σε βάρος του λαού.

Ο δεύτερος, Χρ. Ζαμπλάκος, ήταν το πρωτοπαλίκαρο του Ν. Κουρκουλάκου, διοικητή των προδοτικών Ευζωνικών Ταγμάτων.

Και ο τρίτος, Βασ. Ζαχαράκης,  ήταν ο γνωστός δολοφόνος-προδότης, που σκότωσε τον άτυχο εφοριακό υπάλληλο και που ο Κουρκουλάκος για τις υπηρεσίες του τον είχε αφήσει τιμητικά ελεύθερο. Κατά την έρευνα στο σπίτι του βρέθηκε μαχαίρι με ίχνη αίματος.

Ακόμη συνελήφθησαν οι προδότες Αποστόλου Απόστ. ταγματάρχης, Αναγνωστόπουλος Γεώργ., Μελίλας Μιχ., Μεζάλας Κωνστ., Καρά Νίκη, Μάγος Δημ., Μάγος Σπύρος και Πετράτος Χρ. ή Κιτσέλας.

Στις 31 Οκτωβρίου ανακοινώνεται από τον αντ/ρχη Διοικ. Συμμαχικών Δυνάμεων Ι.Σ. Μάκιγκ Τζωνς HLI, ότι «από σήμερα στο Γραφείο Αιχμαλώτων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, οδός Αράτου 17, γίνονται δεκτές επιστολές προς τους αιχμαλώτους από συγγενείς κια φίλους, την 1η και 15η εκάστου μηνός, ώρα 12 μ.».

Πρόκειται για τους συνεργάτες των ναζί που παραδόθηκαν στους  Βρετανούς και στον ΕΛΑΣ, την παραμονή της έναρξης των μαχών της απελευθέρωσης της πόλης και αφού τους έκλεισαν στο σχολείο Μιντιλογλίου αρχικά, στην συνέχεια τους μετέφεραν στου Πάππα, απ΄όπου αργότερα τους μετακόμισαν σε στρατόπεδο της Ν. Ιταλίας και στην συνέχεια όταν τους χρειάστηκαν για τα Δεκεμβριανά τους έφεραν κια τους χρησιμοποίησαν στις μάχες της Αθήνας κατά του εφεδρικού ΕΛΑΣ.

Στο μεταξύ, από τις 1η Νοέμβρη, στο πλαίσιο της κάθαρσης από τα προδοτικά στοιχεία στο χώρο των ιδιοκτητών εφημερίδων της χώρας και για να ικανοποιηθεί το αίτημα των αγωνιστών του συλλαλητηρίου  της 30 Οκτωβρίου 44, επεβλήθη από την κυβέρνηση γενικό μέτρο -που ίσχυσε και στην Πάτρα- για παύση όλων των εφημερίδων που εκδίδονταν στην Κατοχή και εξυπηρετούσαν τον καταχτητή.

Έτσι, οι ιδιοκτήτες των εφημερίδων, για να αποφύγουν τις κυρώσεις άλλαξαν τίτλο και συνέχισαν να εκδίδονται ως να μην συνέβη τίποτε:

* Ο ΤΗΛΕΓΡΑΦΟΣ  του Χαρ. Φραγκόπουλου, επαναφέρει την προτέρα ονομασία του και ονομάζεται σε ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ.

* Ο ΝΕΟΛΟΓΟΣ του Ιω. Παπανδρόπουλου, μετονομάζεται σε ΝΕΟΣ ΛΟΓΟΣ και αργότερα επανέρχεται στον προγενέστερο τίτλο του.

* Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ του Ανδρ. Βρη μετονομάζεται σε ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΞ και

* Η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ του Δημ. Σγουρδέλη, αλλάζει τίτλο σε ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΑ ΝΕΑ.

Κι ωστόσο αξίζει να αναφερθεί ότι ο «Τηλέγραφος» και η «Απογευματινή»  είχαν υποστεί διώξεις από τους καταχτητές. Ο μεν πρώτος το Μάρτη του 1942 για άρθρα του κατά του λιμού και της μαύρης αγοράς, η δε δεύτερη υπέστη φυλάκιση του ιδιοκτήτη της και του κουνιάδου του για αντικατοχική αρθρογραφία της!

Πλησιάζει η έναρξη του σχολικού έτους και οι διευθυντές των πατραϊκών δημοτικών σχολείων καλούν τους γονείς στις 29-10-44 ημέρα Κυριακή, ώρα 11 πμ, να προσέλθουν στα σχολεία της περιφέρειάς των. 

Εντωμεταξύ το ψωμί, που διέθεταν με δελτίο οι φούρνοι ήταν άθλιας ποιότητας, καθώς από αυτό ακόμη κερδοσκοπούσαν οι φουρναραίοι, αναφέρεται στην στήλη των σχολίων στις 31-10-44, από τον συντάκτη της εφημερίδας του ΕΑΜ Ελεύθερη Αχαΐα! 

____________

(*) Το παραπάνω άρθρο αποτελείται από εκτεταμένα αποσπάσματα του υπό συγγραφή βιβλίου του Γιώργου Μόσχου, με τον προσωρινό τίτλο «Η Πάτρα στον καιρό της Κατοχικής πείνας» το οποίο είναι αφιερωμένο στους περίπου τρεις χιλιάδες νεκρούς της ασιτίας και των ασθενειών!