Με αφορμή την πολιτική κηδεία του Ευτύχη Μπιτσάκη

Ενώ κι εδώ στην Πάτρα δεν έχει γίνει ακόμα αποτεφρωτήριο. Οι πολιτικοί δε αποχαιρετισμοι πραγματοποιούνται στις αυλές των κυλικείων και σε υπαίθριους χώρους των νεκροταφείων. Κι όταν βρέχει;Στα Βραχνέικα δίνεται μια αίθουσα του Σταυροπουλειου κτιρίου, σχολιάζει η Georgia Manta-Efthimiou, που σημειώνει με αιχμές κατά του δημάρχου Πελετίδη, που είχε εξαγγείλει την καύση νεκρών: "Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία"!

Κι έρχεται το παρακάτω άρθρο να ταράξει τα... λιμνάζοντα ύδατα: «Η πολιτική κηδεία του Ευτύχη Μπιτσάκη, τελεσμένη σε έναν διάδρομο έξω από το αμφιθέατρο του δημαρχείου της Κανδάνου, ανέδειξε με τρόπο οξύ τον θεσμικό κενό τόπο που περιβάλλει ακόμη και σήμερα την έννοια του πολιτικού αποχαιρετισμού. Ενώ η εκκλησιαστική κηδεία έχει πίσω της μια παράδοση αιώνων, με κανονισμένο χώρο, τυπικό και θεολογία του θανάτου, η πολιτική κηδεία παραμένει μετέωρη, περιστασιακή, φιλοξενούμενη σε χώρους δανεισμένους –δημαρχεία, πανεπιστήμια, αμφιθέατρα, ακόμα και διαδρόμους. Αυτή η χωρική αοριστία δεν είναι ουδέτερη, αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο η πολιτεία αρνείται να αναγνωρίσει την πολιτική διάσταση του θανάτου, να αποδεχθεί ότι ο πολίτης, πέραν της θρησκευτικής του ταυτότητας, έχει και μια κοσμική ταυτότητα μνήμης και αγώνα, η οποία απαιτεί το δικό της τελετουργικό. Η απουσία θεσπισμένου χώρου για τις πολιτικές κηδείες είναι σύμπτωμα μιας βιοπολιτικής αδράνειας: η πολιτεία ρυθμίζει το σώμα όσο ζει, αλλά το αφήνει απροστάτευτο στη στιγμή του θανάτου, εκτός αν υπαχθεί στον εκκλησιαστικό μηχανισμό. Αυτό σημαίνει πως η πολιτική κηδεία, αντί να συγκροτείται ως δημόσια πράξη μνήμης, επιβιώνει ως εξαίρεση, ως «παρέκκλιση» που δεν χωρά σε έναν οριοθετημένο χώρο. Ο θάνατος, με άλλα λόγια, παραμένει μονοπωλημένος από τον θρησκευτικό λόγο και η πολιτική μνήμη, αν και ανήκει στο συλλογικό, παραμένει άστεγη. Η εμπειρία της Κανδάνου αναδεικνύει την ανάγκη για ένα νέο κανονιστικό βήμα: τη θεσμοθέτηση ειδικών χώρων πολιτικής ταφής και αποχαιρετισμού στις μεγάλες πόλεις, με την ανάλογη μνημειακότητα και το ανάλογο τυπικό. Όχι ως αντι-χώρος απέναντι στον ναό, αλλά ως συμπληρωματικός τόπος, όπου η μνήμη του αγωνιστή, του στοχαστή, του πολίτη θα μπορεί να τιμάται με τρόπο που δεν θα εξαρτάται από την καλή θέληση ενός δημάρχου ή την ευρηματικότητα μιας οικογένειας. Ένας τέτοιος χώρος θα λειτουργούσε ως πολιτικός ναός της μνήμης: με αρχιτεκτονική λιτή αλλά επιβλητική, με τελετουργικά που θα αποτυπώνουν την κοινότητα του αγώνα, με διαδικασίες που θα κατοχυρώνουν τον συλλογικό χαρακτήρα του θανάτου ως πολιτικής στιγμής. Η ίδρυση αυτών των χώρων δεν θα αποτελούσε μόνο αναγνώριση του δικαιώματος σε έναν πολιτικό θάνατο, θα συγκροτούσε μια νέα συμβολική γλώσσα για τη δημοκρατία. Διότι εκεί, στον αποχαιρετισμό, συμπυκνώνεται η σχέση του ατόμου με το συλλογικό: η πολιτική κηδεία δεν είναι απλώς τελετή, είναι δημόσιος δεσμός, μια σκηνοθετημένη επιβεβαίωση ότι η μνήμη δεν ανήκει σε οικογενειακό κλειστό κύκλο αλλά σε κοινότητα που συνεχίζει. Χωρίς θεσμικό πλαίσιο, η πολιτική κηδεία παραμένει μια πράξη αντιστάθμισης· με θεσμικό πλαίσιο θα γίνει πράξη συγκρότησης, μνημονικό θεμέλιο της δημοκρατίας. Αν θέλουμε λοιπόν να σκεφτούμε σοβαρά τι σημαίνει να «συνεχίσουμε τον αγώνα» όσων φεύγουν, οφείλουμε να τους παραχωρήσουμε τον δικό τους χώρο. Έναν χώρο όπου ο θάνατος δεν θα είναι απλώς βιολογικό τέλος ούτε αποκλειστικά θρησκευτική μετάβαση, αλλά πολιτικό γεγονός: η στιγμή που η μνήμη, μεταστοιχειωμένη σε κοινότητα, υπόσχεται συνέχιση. Χωρίς αυτόν τον χώρο, η δημοκρατία μας παραμένει λειψή, καθώς αδυνατεί να τιμήσει με συνέπεια τον ίδιο της τον πυρήνα: τον πολίτη που έζησε και πέθανε πολιτικά». (Από Manos Lambrakis και Κώστας Καβάφης, στο facebook)