Επιχείρηση Καλάβρυτα (13 Δεκεμβρίου 1943)

Λόφος του Καπή. Ένα μεγάλο ανηφορικό χωράφι και στους γύρω λόφους  γερμανικά μυδράλια, που ξέρασαν καυτό ατσάλι πάνω στα κορμιά των αμάχων Καλαβρυτινών.

 Του Παναγιώτη Αρώνη

"Ως αντίποινα διά τους 78 δολοφονηθέντες Γερμανούς στρατιώτες του 5ου Λόχου του 749 Συντάγματος Κυνηγών, κατεστράφησαν εκ θεμελίων τα Καλάβρυτα. Διετάχθη ο τυφεκισμός άπαντος του άρρενος πληθυσμού από 16 ετών, καθώς και η πυρπόλησις όλων των χωρίων της περιοχής. Κατεστράφησαν ωσαύτως τα Μοναστήρια Μεγάλου Σπηλαίου, Αγίας Λαύρας  και η Μονή Όμπλου".

- Το πολεμικό ανακοινωθέν του γερμανικού στρατηγείου μιλάει για δολοφονία στρατιωτών. Σκόπιμα όμως δεν κάνει λόγο για τη μάχη της 16-19 Οκτώβρη, τη γνωστή μάχη της Κερπινής. Τη μάχη που έδωσε και έχασε ένας γερμανικός λόχος. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ νίκησαν καθαρά στο πεδίο της μάχης και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει αυτή την περίλαμπρη νίκη τους.

Πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα

- Στις 16.10.1943 οι Γερμανοί κατακτητές στέλνουν ένα λόχο τους για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή Καλαβρύτων. Οι εκκαθαριστικές συνοδεύονται και από συλλήψεις, άγριους βασανισμούς, εκτελέσεις, λεηλασίες, εμπρησμούς. Διοικητής τους είναι ο Λοχαγός Schober.

- Στην περιοχή δρα το τάγμα Καλαβρύτων του ΕΛΑΣ με στρατιωτικό διοικητή τον Γιώργη Αρετάκη, καπετάνιο τον Δήμο, Πολιτικό καθοδηγητή τον Γιάννη Κατσικόπουλο. Θα μπορούσαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ να αποσυρθούν στα ορεινά, να ελιχθούν, να κρυφτούν μέσα στα δάση. Προτίμησαν όμως να δώσουν τη μάχη, να εμποδίσουν τους φασίστες να επιδοθούν ανενόχλητοι στο καταστροφικό τους έργο.

- Στις 17 Οκτώβρη, όταν ο γερμανικός λόχος έφτασε στο Δερβένι Μαμουσιάς, η κύρια δύναμη και το επιτελείο του ΕΛΑΣ βρισκότανε στη Φτέρη Αιγιαλείας. Στέλνουν οι αντάρτες ευέλικτες δυνάμεις να τους κόψουν τον δρόμο. Οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν στη θέση Μύλος του Γούλα και άρχισαν αψιμαχίες. Διακρίνεται ιδιαίτερα η διμοιρία των ΕΠΟΝΙΤΩΝ με αρχηγό τον Νικήτα (Ν. Νικολόπουλος). Σε συνέχεια οι αντάρτικες δυνάμεις αναπτύσσονται, βελτιώνουν τις θέσεις τους και σιγά σιγά κυκλώνουν τους Γερμανούς.

- Ήρθε η νύχτα. Οι Γερμανοί υποχωρούν προς Κερπινή. Η καταδίωξη συνεχίζεται. Τα χαράματα λαβαίνει χώρα σκληρή μάχη. Σκοτώνονται τρεις Γερμανοί, τραυματίζεται ένας. Η νίκη δείχνει πια να κλίνει προς τους ΕΛΑΣίτες. Αυτοκτονεί ο λοχαγός Schober, συλλαμβάνονται πολλοί αιχμάλωτοι. Ένας Γερμανός στρατιώτης στέλνεται σύνδεσμος στο Αίγιο να ειδοποιήσει για την ήττα και να ζητήσει ενισχύσεις. Κατάφερε και πέρασε. Η υπόλοιπη γερμανική δύναμη υποχωρεί, περνά το Κερπινέικο, τα Πέντε Δένδρα, φτάνει στο Παληοχώρι, κοντά στα μεταλλεία Παπαμιχαήλ. Εδώ τους προλαβαίνουν οι ΕΛΑΣίτες, τους  κυκλώνουν από παντού και τους συλλαμβάνουν όλους. Η νίκη του ΕΛΑΣ είναι θριαμβευτική. Είχε μόνο δύο νεκρούς.

Η αντίδραση των ναζί

- Από το Αίγιο, την Πάτρα, την Τρίπολη κινητοποιούνται ισχυρές γερμανικές δυνάμεις. Αεροπλάνα χτενίζουν τα βουνά, βομβαρδίζουν όλη την περιοχή. Τίθεται σε επιφυλακή το 68ο Σώμα που εδρεύει στην Τρίπολη. Ρίχνεται στην καταδίωξη των παρτιζάνων η 117η Μεραρχία Κυνηγών. Συμμετέχουν και τμήματα των S-S. Σωματάρχης είναι ο Στρατηγός Φέλμυ. Σημαδεύει στον χάρτη τα Καλάβρυτα. Τα θεωρεί κέντρο εξόρμησης, σημείο ανεφοδιασμού  και πληροφοριών των ανταρτών. Πρέπει να τα εξαφανίσει από τον χάρτη. Αντί να αναμετρηθεί με τους παρτιζάνους, σκοτώνει άοπλους.

- Επί σαράντα μέρες οι γερμανικές ορδές βομβαρδίζουν, πυρπολούν, σκοτώνουν, λεηλατούν και σφίγγουν τον κλοιό γύρω από τα Καλάβρυτα. Στις 12 Δεκέμβρη μπαίνουν στη μαρτυρική πόλη. Οι φιλήσυχοι κάτοικοι κλείνονται στα σπίτια τους. Την άλλη μέρα ο διοικητής των Γερμανών Tenner δίνει εντολή να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά στο Σχολείο. Δεξιά βάζουν τα γυναικόπαιδα, αριστερά τους άνδρες. Ο Κ. Αθανασιάδης, καθηγητής της γαλλικής στο Γυμνάσιο, ρωτάει τον Tenner: "Θα μας σκοτώσετε;" Ο Tenner απαντά: "Όχι, στον λόγο της στρατιωτικής μας τιμής. Την πόλη θα κάψουμε γιατί ενισχύετε τους παρτιζάνους. Τον πληθυσμό θα τον μεταφέρουμε αλλού. Οι Γερμανοί δεν σκοτώνουν αθώους".

Το σχολείο έχει πέντε αίθουσες. Και οι πέντε είναι γεμάτες από κόσμο. Ο Tenner δίνει εντολή να βγαίνουν οι άντρες λίγοι - λίγοι στο προαύλιο και σε φάλαγγα κατ' άνδρα να κατευθύνονται προς το ύψωμα όπου βρίσκεται το κτήμα του Καπή. Ο χώρος είναι ανηφορικός, αμφιθεατρικός. Δεξιά και αριστερά είναι ακροβολισμένοι Γερμανοί στρατιώτες με μυδράλια. "Θα μας σκοτώσουν", μουρμουρίζουν μερικοί. "Να ορμήσουμε πάνω τους και όσοι ζήσουμε".

- Όχι, λένε άλλοι, δεν θα γλυτώσουμε. Μα κι αν γλυτώσουμε θα σκοτώσουν τα γυναικόπαιδα.

Κρανίου τόπος

- Ο χώρος έχει γεμίσει από κόσμο. Η πλαγιά γεμάτη. Η ώρα είναι δώδεκα μεσημέρι. Πέφτει μια φωτοβολίδα, ύστερα άλλη. Τότε αρχίζει το μακελειό. Δέκα μυδράλια άρχισαν να δουλεύουν δαιμονισμένα, ασταμάτητα. Τότε ακούστηκε να φωνάζει ο καθηγητής των γαλλικών: "Πού είναι η στρατιωτική σου τιμή, Tenner; Είσαστε βάρβαροι, δολοφόνοι".

- Ο ποινικολόγος Γεωργαντάς φωνάζει: "Έλληνες, των πολλών ο θάνατος δεν είναι θάνατος. Για την Πατρίδα θεία είναι η δάφνη. Μια φορά κανείς πεθαίνει".

- Τα μυδράλια συνεχίζουν ασταμάτητα. Ο λόφος του Καπή σκεπάστηκε από χίλια κορμιά των Ελλήνων. Το αίμα ρέει, αυλάκι.

- Η σφαγή των Καλαβρύτων συγκλόνισε το Πανελλήνιο.