H Κόκα Κόλα και το δικαίωμα επιλογής του καταναλωτή

Του ομηρου Ταχμαζίδη

Οι στατιστικές των πωλήσεων και των μεριδίων αγοράς των εταιρειών είναι μια εξαιρετικά σκοτεινή υπόθεση. Δεν υπονοώ ότι αποκρύπτονται ή πλαστογραφούνται στοιχεία, αλλά ότι αυτά αναφέρονται και “τοποθετούνται στα ράφια της δημοσιότητας” με συγκεκριμένο τρόπο για να διαβαστούν από τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες προς συγκεκριμένη κατεύθυνση. 

Και επειδή η δημοσιογραφία των οικονομικών συντακτών, περιορίζεται, κυρίως, σε αντιγραφή δελτίων τύπου των εταιριών - συν την υπογραφή του συντάκτη, για να αποκτά το έντυπο άρθρο και κάποια δόση εγκυρότητας-  μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι εταιρίες χειραγωγούν το αναγνωστικό κοινό προς την κατεύθυνση που αυτές επιθυμούν. Έτσι διαβάζοντας κάποιο άρθρο που αφορά στις επιδόσεις μιας εταιρείας και μετά κάποιο άλλο για άλλη εταιρεία σε άλλη εφημερίδα και εάν εξασκηθούμε σε αυτού του τύπου την ανάγνωση αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε τα μικρά, αλλά ευφυή, τεχνάσματα, που μετέρχονται οι συντάκτες των κειμένων για να πριμοδοτήσουν μια συγκεκριμένη εταιρεία: πάντοτε αυτά τα άρθρα έχουν κάτι καλό να πουν, κάποια πρωτιά να ανακοινώσουν. Στην πολιτική μια τέτοια προσπάθεια παραπλάνησης ονομάζεται προπαγάνδα, στον κόσμο του επιχειρείν έχει διάφορες ονομασίες, οι οποίες εξαρτώνται από την εκάστοτε περίσταση: διαφήμιση, μάρκετινγκ, προώθηση, δημόσια εικόνα, επικοινωνία κ.α.

Επέλεξα αυτό το εδάφιο ως εισαγωγή του άρθρου, λαμβάνοντας ως αφορμή κάποια δημοσιεύματα που  θέλουν την πατρινή εταιρία αναψυκτικών “Λούξ”- “Loux” να κατέχει μερίδιο στην αγορά των αναψυκτικών κάτι παραπάνω από 10%. Ποσοστό υπερβολικώς μεγάλο, σχεδόν εξωπραγματικό. Αλλά δεν είναι – και δεν μπορεί να είναι – ψευδές, διότι μια σοβαρή εταιρία, όπως η συγκεκριμένη, δε θα έδιδε παραποιημένα στοιχεία στη δημοσιότητα. Υπάρχει, φυσικώς, και ο ανταγωνισμός, που ανά πάσα ώρα και στιγμή θα μπορούσε να αποκαλύψει τη λαθροχειρία. Το ποσοστό πρέπει να είναι πραγματικό. Και αυτό καθιστά την “Λουξ” δεύτερη εταιρεία στα μερίδια της αγοράς των αναψυκτικών στην Ελλάδα.

Να σημειώσουμε ότι πριν 6-7 χρόνια, με την έναρξη της κρίσης, η Pepsi Cola και η Coca Cola είχαν σχεδόν το 95% του μεριδίου της αγοράς των αναψυκτικών στην Ελλάδα. Στο μεσοδιάστημα εμφανίστηκαν νέες ελληνικές εταιρίες, ενισχύθηκαν οι παλιές, όπως η Loux, και τα ποσοστά των ελληνικών εταιριών άρχισαν να αυξάνονται ραγδαίως. Σημαντικό ρόλο έπαιξε σε αυτό  το κλείσιμο των εργοστασίων της Coca Cola (Πάτρα, Βόλος, Θεσσαλονίκη κ.α.), οι απεργίες και οι διαμαρτυρίες των εργαζομένων και, προπαντός, η απεργία και το μποϊκοτάζ που κήρυξαν οι απολυμένοι-απεργοί του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης και το κίνημα “Ούτε γουλιά Κόκα Κόλα μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”. Η ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού, ο οικονομικός πατριωτισμός που προκλήθηκε από την οικονομική κρίση και ενισχύθηκε από το κίνημα του μποϊκοτάζ, λειτούργησε ευεργετικά για τις εταιρίες ελληνικών συμφερόντων, ενώ κάποιοι Έλληνες επενδυτές εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην αγορά των αναψυκτικών, εκμεταλλευόμενοι τις ευνοϊκές συνθήκες που δημιουργούσαν οι αντιπαραθέσεις Κόκα Κόλα και εργαζομένων. Φυσικώς, αναδύθηκαν και προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας, που στέναζαν κάτω από τις πρακτικές του αθέμιτου ανταγωνισμού στην αγορά, που είχε επιβάλει το σύστημα πωλήσεων και διακίνησης της Coca Cola.

Ένα ερώτημα, το οποίο πλανάται διαρκώς από την εποχή του ξεκινήματος του μποϊκοτάζ αφορά στο ποσοστό συρρίκνωσης των πωλήσεων της αμερικανικής πολυεθνικής. Γιατί είναι σαφές ότι η Coca Cola δεν έχει απλώς συρρικνωθεί, λόγω κρίσεως, ποσοτικώς στην ελληνική αγορά, αλλά έχει χάσει και μεγάλα μερίδια προς τις ελληνικές εταιρίες. Στις αρχές του χρόνου, ανώτατο στέλεχος της εταιρείας, ενημέρωσε τους ελάχιστους εναπομείναντες εργαζόμενους στο χώρο του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης, που υπολειτουργεί ως αποθήκη και εγκατάσταση διανομής, ότι οι πωλήσεις της εταιρείας πανελλαδικώς  κυμάνθηκαν στο 53% το 2016 και πως στόχος της εταιρίας για το 2017 ήταν να τις αυξήσει κατά 2%. Έχω τους  λόγους μου να θεωρώ ότι και αυτό το στοιχείο (53%) πρέπει να είναι αληθινό.

Επανέρχομαι στο συλλογισμό μου: εάν η Loux κατέχει το 10% μεριδίου αγοράς στα αναψυκτικά, πόσο κατέχουν οι: Green Cola - ΕΠΑΠ, ΕΨΑ, Nectar, Temenia, Frutop, Κλιάφα, Florina, Itea, οι εταιρίες ιδιωτικής ετικέτας και, φυσικώς, οι δεκάδες τοπικές εταιρίες;  Αν τα στατιστικά των πωλήσεων δεν αποτελούν και τόσο φερέγγυο δείκτη, επειδή δεν έχουμε ποτέ σαφή εικόνα, εξ αιτίας του τρόπου με τον οποίο διοχετεύουν τα στοιχεία τους στη δημοσιότητα οι εταιρίες, το τελικό σημείο πώλησης δεν ψεύδεται ποτέ: Η αδελφή μου που διατηρεί κατάστημα ψιλικών στη δυτική Θεσσαλονίκη – δεν την ενόχλησα ποτέ να αντικαταστήσει ή να συμπληρώσει τα προϊόντα της Κόκα Κόλα, θεωρώντας ως ενδεικτική για την αποτελεσματικότητα του μποϊκοτάζ τη στιγμή εκείνη που θα απαιτούσαν οι πελάτες της να προσθέσει στην προσφορά της και άλλα αναψυκτικά εκτός εκείνων της αμερικανικής πολυεθνικής – έβαλε πέρυσι την Green Cola στο ψυγείο του καταστήματός της, η οποία, μάλιστα, “φεύγει” με αυξητικούς ρυθμούς και φέτος προσανατολίζεται να βάλει προϊόντα της “Βίκος” (κατά παραγγελία πελατών της). Πάλι δεν έκανα καμία σύσταση ή παρατήρηση: από την άλλη η Κόκα Κόλα έχει αναγκαστεί να αλλάξει την σκληρή γραμμή με τα ψυγεία της, δέχεται επιστροφές από ληγμένα και κάνει τεράστιες προσφορές για τη δημιουργία προβολών σε ψιλικατζίδικα – αλλά, παρόλα αυτά, πολλά στοιχεία στη Θεσσαλονίκη δείχνουν, ότι αν δεν προκαλέσει συντόμως κάτι διαφορετικό το φετινό καλοκαίρι θα είναι το τελευταίο της απόλυτης κυριαρχίας της στην αγορά αναψυκτικών. Στην Θεσσαλονίκη, ούτως ή άλλως, η κατάσταση των πωλήσεων της Κόκα Κόλα θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο μετά τις εξελίξεις στην “Σουρωτή” και το “στραπάτσο” που υπέστη στην προσπάθεια της εξαγοράς της τοπικής επιχείρησης.

Ανέφερα το παράδειγμα με το κατάστημα της αδελφής μου, για έναν απλό λόγο: εκτιμώ ότι οι απεργοί πρέπει σε αυτή τη χρονική συγκυρία να καλέσουν ανοικτά το καταναλωτικό κοινό της Θεσσαλονίκης να αποφεύγει εκείνα τα καταστήματα εστίασης της πόλης που διαθέτουν μόνο προϊόντα της Coca Cola και να μεταφέρουν μέχρι το καλοκαίρι αυτό το σύνθημα σε όλη την Ελλάδα και, ιδίως, τη θερινή περίοδο στις τουριστικές περιοχές: δεν “ανοίγουμε” ψυγεία περιπτέρων που έχουν μόνο προϊόντα της Κόκα Κόλα, δεν καθόμαστε σε εστιατόρια που σερβίρουν μόνο προϊόντα της Κόκα Κόλα, δεν ψωνίζουμε από αρτοζαχαροπλαστεία που διαθέτουν μόνο προϊόντα της Κόκα Κόλα,  δεν παραγγέλνουμε από ταχυφαγεία και πιτσαρίες που προσφέρουν μόνο προϊόντα της Kόκα Kόλα –  ενημερώνουμε τους  επαγγελματίες, διεκδικούμε το δικαίωμα στην επιλογή και στηρίζουμε όλοι μαζί την εθνική οικονομία.

___________

(*) Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Οικονομίας”