Για το νέο Αρχαιολογικό Μυσείο της Σπάρτης

 

Κριτική του Απόστολου Πιερρή του Ινστιτούτο Φιλοσοφικών Ερευνών

                                 www.philosophical-research.org         

                         Η ΚΑΤΑΡΑ

ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ  ΣΠΑΡΤΗΣ

     Παραδείγματα, Διάγνωση, Κάλεσμα

 

1/  Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης

Η νέα Σπάρτη δημιουργήθηκε, με έναν πολύ καλό χωροταξικό σχεδιασμό, για να είναι το έτερο μάτι, απέναντι στην Αθήνα, της νεώτερης Ελλάδας. Με την αξονική σημασία της Δωρικής ταυτότητάς της για την ουσία του Κλασσικού, αξίζει περισσότερο και από αυτό. Της ανήκει δικαιωματικά να είναι το πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας, με την Αθήνα να αποτελεί το διοικητικό. Θέλει κλασσική σοφία όμως, και εργώδη παιδιά, για να γίνει αυτό.

(Στις Συναντήσεις της Σπάρτης, μελετούμε ενδελεχώς την εστιακή θέση και τον κομβικό ρόλο της αρχετυπικής πόλης στον Αρχαίο Ελληνισμό).

Αντί του προφανούς πεπρωμένου της, την Σπάρτη βασανίζει το θλιβερό, αλλοτριωτικό συστατικό αφήγημα το Νεοελληνικού κράτους: ο μύθος του Ευρωπαϊσμού. Κατά συνέπεια η κακοδαιμονία είναι η μοίρα της. Ό,τι κάνει αντιφάσκει προς την τοπολογική και πολιτισμική φύση της. Έχω γενικά επισημάνει παλαιότερα, και ειδικά στηλιτεύσει νεώτερα, αταίριαστα καμώματά της. Γι’ αυτό και δεν ευδοκιμεί τίποτα, είτε γίνει είτε δεν γίνει. Ο Ταΰγετος τα αποπτύει όλα. Πώς λέει ο Ξενοφών ότι η Σπάρτη της εποχής του καταρρακώνεται επειδή δεν ακούει ούτε τον Λυκούργο ούτε τον θεό της;

Τέτοιο αλλόκοτο, καταδικασμένο αταίριαστο είναι και το «νέο αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης». Η ιδέα είναι πεθαμένη από γεννησιμιού της. Και σαν βρικόλακας πίνει το αίμα της πόλης ρουφώντας την ενέργειά της.

Το αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης πρέπει να είναι εμβληματικό σημείο αναφοράς για το πολιτιστικό κέντρο που όλη η πόλη πέπρωται να είναι. (Με τον τρόπο του, ο αρχικός σχεδιαστής αυτό επεχείρησε να κάνει, με την ανθόραση Μουσείου και Δημαρχείου σε ένα κεντρικό πάρκο).

Η θέση του νέου Μουσείου είναι ακατάλληλη. Εκεί μπορεί να αναδειχθεί η είσοδος στην αρχαία πόλη, με την αρχαία γέφυρα ακριβώς από κάτω της. Το νέο Μουσείο θα άρμοζε να γίνει στο Στάδιο, κάτω από την αρχαία αγορά, με την λεωφόρο που οδηγεί στις Αμύκλες (πραγματική Λυκούργου!) να ανοίγεται μπροστά του, σε λίγες μοίρες απόκλιση από τον άξονα της Υακινθίδος οδού.

(Υπάρχει και άλλη καλή λύση στο θέμα του νέου Μουσείου. Αλλά χρειάζεται γερά κότσια).

Το βιομηχανικό κτίριο εκεί είναι ένα οικτρό κουφάρι. Για Δωρική αρμονία και τον Πολυκλείτειο ορισμό του κάλλους μορφής, ούτε λόγος και αστείο φυσικά. Αλλά δεν πληροί καν τα κριτήρια της μοντέρνας αισθητικής. Δεν φτιάχνεις αρχιτεκτονική μορφή απλά και μόνον επειδή το τσιμέντο σου επιτρέπει να αλλοκοτιάζεις δυσαρμόνια. Αυτό δεν είναι μοντερνισμός, είναι επαρχιώτικος μαϊμουδισμός. Το κτίριο θέλει κατεδάφιση για να αναδειχθεί η είσοδος της αρχαία πόλης.

Και τώρα το επιστέγασμα της νεκρώσιμης ακολουθίας. Το βραβευμένο σχέδιο του νέου Μουσείου. Πρόκειται για ένα έκτρωμα. Η γενική δομή του είναι μιας ογκώδους ταφόπλακας, σε έσχατη αναγωγή μια οικτρή διαστροφή της αρχιτεκτονικής αρχής της οριζοντιότητας του Frank Lloyd Wright, ιδέα που και αυτή γεννήθηκε σε άλλες τοπολογικές δομές του περιβάλλοντος. Εδώ ο Ταΰγετος έχει διάρθρωση και μορφή, δεν είναι μακρός, παχύς τοίχος.

Το νέο Μουσείο είναι η ταφόπλακα της Σπάρτης.

Έ Σπάρτη, κάρφωσε και θάψε τα βαμπίρ σου.

 

                               

                            **

 

2/ Το Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Σπάρτης

 

Το παλαιό Μουσείο της Σπάρτης είναι ένα κόσμημα. Κατασκευάστηκε αργά, το   1874 - 6, σε σχέδιa του Γ. Κατσαρού (που όμως αρχικά και κατά καιρούς ετρέφετο η αντίληψη ότι ήταν στην ουσία έργο του μεγάλου Δανού αρχιτέκτονα T. Hansen). Ήταν το πρώτο αρχαιολογικό Μουσείο που ιδρύθηκα εκτός Αθηνών, - πάλι η ιδέα της Σπάρτης ως ετέρου οφθαλμού της Ελλάδος. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του Γερμανικού Νεοκλασικισμού, (ανάλογου του Ρωμαϊκού Κλασσικισμού των δύο πρώτων αιώνων της αυτοκρατορίας), αυτού του πανίσχυρου ρεύματος που συνεπήρε το πνεύμα και την αισθητική της Γερμανίας για περίπου δυο αιώνες, από τα μέσα του 18^ου ως τα μέσα του 20^ου . Η «παρακαταθήκη του Winckelman» ενεργούσε δυναμικά και ακατάπαυστα.

Μεταγενέστερες προσθήκες δεν αλλοίωσαν ουσιωδώς τον χαρακτήρα της μορφής του μνημείου. Εκτός από την καταστροφή της οπίσθιας όψης του για την δημιουργία των αποθηκών. Ακόμη και η κατασκευή στοών στην ανατολκκή πλευρά του, για εκθεσιακούς λόγους, αν γίνει σωστά με πρέπουσες κιονοστοιχίες, μπορεί να συνταιριαχτεί με την μορφή του κτιρίου, με την είσοδο του οπίσθιου προστύλου στο μέσον της κιονοστοιχίας. Οι αποθήκες πρέπει να γκρεμιστούν σε κάθε ανάπλαση του Μουσείου για να ελευθερωθεί ο οπίσθιος χώρος,, και να μεταφερθούν αλλού. Τα άλλα είναι θέμα τυχόν επισκευής και όχι «ανάπλασης».

Η επέκταση του Μουσείου επιδέχεται μία μόνον άριστη λύση. Να απαλλοτριωθεί (διαδοχικά αν όχι αμέσως) το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ του κήπου του μουσείου και της Παλαιολόγου, και εκεί να κτισθεί η επέκταση. Σε δύο χωριστές πλευρικές πτέρυγες, ή σε ένα συγκρότημα με μεγαλόπρεπη αψίδα στο μέσον, ώστε να μένει ελεύθερη η επαφή του κήπου του Μουσείου προς τον «από την άλλη μεριά» χώρο. Επέκταση, με σχέδια φυσικά που θα την εναρμονίζουν προς την νεοκλασική μορφή απέναντι. Θα αρχίσει έτσι να αποκαθίσταται (και μελλοντικά να ολοκληρώνεται) η εκ των υστέρων αισχρά διασαλευμένη ενότητα σε ένα κεντρικό πάρκο της Πλατείας με το Δημαρχείο και του Μουσείου με τον περιβάλλοντα χώρο του.

Αντ’ αυτού τί προτείνεται; Το κόλπο του αρχαιολογικού μουσείου των Αθηνών: η υπογειοποίηση! Οι άνοοι και οι αναίσθητοι στο φυσικό μεγαλείο και στο κλασσικό ύψος, δουλεύουν με τεχνητά καλούπια, πρόχειρες πατέντες και ετοιματζίδικα πλάνα. Το αίσχιστο είναι ότι διαφθείρουν και το νεοκλασσικό κτίριο για να το αναπλάσουν. Αντί κιόνων στην πρόσοψη (από απεικόνιση που δημοσιεύθηκε), βλέπουμε μια σειρά τεντωμένων κλωστών από οροφής μέχρι δαπέδου, που θέλουν αυθαδώς να πουν ότι παριστάνουν την μοντέρνα εκδοχή της κιονοστοιχίας. Θέαμα στο οποίο το γελοίο συναγωνίζεται το άσχημο. (Αλλά για τον Αριστοτέλη τα δύο είναι το ίδιο, και κάνουν την κωμωδία). Και πώς θα στηρίζεται αισθητικά η οροφή στις κλωστές; Ω της αρμονίας του Δωρικυύ κίονα!

Συμφορά στην συμφορά. Το έκτρωμα της σύλληψης και του σχεδίου του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου στο έκτρωμα της ανάπλασης του Παλαιού.

Ό,τι γίνεται ή σχεδιάζεται στην Σπάρτη, ιδίως στον πνευματικό και αισθητικό τομέα, στο πολιτιστικό και αναπλαστικό πεδίο, είναι ξένο και ταπεινό και γι αυτό εχθρικό προς το μεγαλείο της μορφής σου. Είναι ανοικείο και ανάξιό σου. Η μοίρα και κατάρα της σύγχρονης Σπάρτης.

Ε’, Σπάρτη, σε έχουν πνίξει στα μικρά και αλλότρια, ενώ τα πεπρωμένα σου είναι μεγάλα και ίδια.

Αποτίναξε τα ασήμαντα και αταίριαστα που σε πνίγουν, για να βρεις τον αληθινό εαυτό σου.