Τελευταία Νέα του Αρχιπελάγους: Μάρτιος 2024 Κοινές δράσεις σε Μεσόγειο - Ινδικό Ωκεανό - Θάλασσα της Νότιας Κίνας Ολοκληρώθηκε η δημιουργία των 4ων νέων “Marine Monitoring Labs” - Εργαστηρίων/ Παρατηρητηρίων Κλιματικής Αλλαγής και Πλαστικής Ρύπανσης στη Μαλαισία και στην Ινδία, στα Πανεπιστήμια Universiti Malaysia Terengganu και Universiti Kebangsaan Malaysia και στα Andhra University και Kerala University της Ινδίας, στο πλαίσιο της δράσης ECOMARINE. Είμαστε πραγματικά περήφανοι που τα νέα εργαστήρια αναπτύχθηκαν με βάση ερευνητικά πρωτόκολλα και εξοπλισμό εργαστηρίου και πεδίου χαμηλού κόστους και υψηλής επιστημονικής εγκυρότητας που έχει αναπτύξει και κατασκευάσει τις τελευταίες 2 δεκαετίες το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος. Αντικείμενο των εργαστηρίων είναι η έρευνα των μικροπλαστικών ρύπων, η χαρτογράφηση των προστατευόμενων οικοσυστημάτων, η καταγραφή του γαλάζιου άνθρακα, καθώς και η αποτελεσματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των επιτόπιων ερευνών για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Έπειτα από 4 χρόνια συνεργασίας, μοιραζόμαστε πλέον κοινά πρωτόκολλα έρευνας και κοινό ερευνητικό εξοπλισμό, για την παράλληλη παρακολούθηση σε περιοχές του Ινδικού Ωκεανού, της Θάλασσας της Νότιας Κίνας και της Μεσογείου. Τον Φεβρουάριο ερευνητές και επιστήμονες από το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος, το Πανεπιστήμιο Oviedo Ισπανίας, το Ωκεανογραφικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Κύπρου, συμμετείχαν σε μία σειρά από πολύ παραγωγικές συναντήσεις εργασίας στα πανεπιστήμια της Μαλαισίας και της Ινδίας. Τους προηγούμενους μήνες οι δράσεις εκπαίδευσης των επιστημόνων ολοκληρώθηκαν στο Αιγαίο, εν πλω στον Aegean Explorer και στις ερευνητικές βάσεις του Αρχιπελάγους. Στα ίδια πρωτόκολλα, εξοπλισμό και τεχνικές, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος έχει προσφέρει αντίστοιχες δράσεις κατάρτισης επιστημόνων και μεταφοράς τεχνογνωσίας, σε συνεργασία με το Περιφερειακό Κέντρο Δράσης των Ηνωμένων Εθνών για τη Μεσόγειο (UNEP/MAP RAC SPA) και με πανεπιστήμια από Ευρώπη και ΗΠΑ. Αξιοσημείωτο είναι, όπως αναφέρει ο Prof. Janakiram καθηγητής στο Andhra University, ότι ήδη κατά τους πρώτους μήνες λειτουργίας του νέου εργαστηρίου, 65 ερευνητές και εκπρόσωποι των τοπικών αρχών από διάφορες περιοχές της Ινδίας (Kerala, Tamil Nadu and Maharashtra) έχουν ήδη εκπαιδευτεί στην έρευνα για την ανίχνευση μικροπλαστικών ρύπων στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Αντικείμενο των εργαστηρίων είναι η έρευνα των μικροπλαστικών ρύπων, η χαρτογράφηση των προστατευόμενων οικοσυστημάτων, η καταγραφή του γαλάζιου άνθρακα, καθώς και η αποτελεσματική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων των επιτόπιων ερευνών για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η επιτόπια έρευνα στη Μαλαισία και την Ινδία επικεντρώθηκε στα οικοσυστήματα μαγκρόβιων δασών, κοραλλιογενών υφάλων και θαλάσσιων λιβαδιών στο Δέλτα του ποταμού και στις νησίδες της περιοχής Mersing στη νότια θάλασσα της Κίνας, καθώς και στα σημεία εκφορτώσεων μέσης και παράκτιας αλιείας. Τα ιδιαίτερα παραγωγικά μαγκρόβια δάση... ... απειλούνται και από την πλαστική ρύπανση Οι φωτογραφίες παρακάτω είναι από το ερευνητικό σκάφος, τους ερευνητές και το πλήρωμα του πανεπιστημίου Terengganu και με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Oviedo της Ισπανίας και το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος. Σε μία εποχή που οι επιπτώσεις της καταστροφικής ανθρώπινης επίδρασης είναι όχι μόνο εμφανείς αλλά και κοινές στις θάλασσες και τους ωκεανούς ανά τον πλανήτη, κοινές και ουσιαστικές πρέπει είναι και οι δράσεις μας - όπως το ECOMARINE – που συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση αυτής της επικίνδυνης κατάστασης, με μετρήσιμα αποτελέσματα. Σπάνια είδη και στρατιωτικές ασκήσεις στις ίδιες θάλασσες μοναδικής βιοποικιλότητας Καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα συνεχίστηκε η έρευνα που στοχεύει στην προστασία των πληθυσμών από 7 είδη θαλάσσιων θηλαστικών στην περιοχή της λεγόμενης Τάφρου της Ικαρίας - μία περιοχή η οποία με τη βιοποικιλότητα της εκπλήσσει ακόμα και τους πιο εξειδικευμένους επιστήμονες. Παράλληλα όμως συνεχίζουμε να καταγράφουμε και τις αναγγελίες μέσω navtex των στρατιωτικών ασκήσεων που αυτές τις μέρες είναι από το τουρκικό, το ελληνικό και το βρετανικό πολεμικό ναυτικό, με τη χρήση πραγματικών πυρών ή/και ισχυρά σόναρ κ.α. σε θαλάσσιες περιοχές του βόρειου και του νότιου Αιγαίου. Σε μία θάλασσα διεθνούς περιβαλλοντικής σημασίας, όπου δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για διαχωριστικές γραμμές όταν αναφερόμαστε σε θαλάσσια είδη και οικοσυστήματα, αυτή η κατάσταση αποτελεί μόνιμη οπισθοδρόμηση. Είναι ενάντια στις διεθνείς συμβάσεις για την προστασία των σπάνιων θαλάσσιων ειδών τις οποίες υποκριτικά τελικά έχουν υπογράψει όλες αυτές τις χώρες, αλλά και ενάντια στα Νατοϊκά πρωτόκολλα για την προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών, που τελικά και αυτά είναι προσχηματικά. Για άλλη μία φορά φαινόμαστε όλοι μας ανάξιοι για να διαφυλάξουμε και να πραγματικά να προστατεύσουμε αυτή τη μοναδική φυσική κληρονομιά, που στις μέρες μας απειλείται όσο ποτέ από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Φυσητήρας στην περιοχή της λεγόμενης Τάφρου της Ικαρίας Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου - ένα αναγκαίο και καινοτόμο εγχείρημα σε αναμονή… Εδώ και 2 χρόνια έχουμε σχεδόν ολοκληρώσει τις υποδομές για ένα από τα πιο σύγχρονα κέντρα περίθαλψης για θαλάσσια είδη στη Μεσόγειο, το οποίο θα είναι και το πιο σύγχρονο κέντρο περίθαλψης στην Ελλάδα και θα πληροί τα πλέον αυστηρά διεθνή πρότυπα ευζωίας των ζώων. Όμως επί 23 μήνες αντιμετωπίζουμε όχι μόνο τη χαρακτηριστική ελληνική γραφειοκρατία, αλλά και τις στοχευμένες και συνεχόμενες προσπάθειες καθυστέρησης της τελικής αδειοδότησής του. Ποιοί το καθυστερούν; Αυτό είναι μία συζήτηση που πρέπει και πρόκειται να ανοίξει πολύ σύντομα στην Ελλάδα για το πώς ταυτίζονται τα ακατάλληλα κέντρα περίθαλψης με χώρους αιχμαλωσίας και εκμετάλλευσης των άγριων ζώων, τα οποία όμως αδειοδοτούνται με συνοπτικές διαδικασίες και σε κάποιες περιπτώσεις παράτυπα. Το ερώτημα βέβαια παραμένει - γιατί τελικά όλες οι υποδομές της χώρας θα πρέπει να βρίσκονται στην περίμετρο της Αττικής, για να συνεχίζουν να εξυπηρετούν παγιωμένες καταστάσεις και άτομα. Φυσικά όλα αυτά συντελούν τελικά στην κακοποίηση των θαλάσσιων ζώων που καταλήγουν κατά μήκος των 18.000 χλμ της ελληνικής ακτογραμμής τραυματισμένα ή με άλλες ανάγκες περίθαλψης. Επί δεκαετίες δεν έχουμε κανένα πραγματικό τρόπο περίθαλψης των θαλάσσιων ειδών, τα οποία απειλούνται όλο και περισσότερο από τα “αποτελέσματα” της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό είναι πραγματικά παράδοξο σε μία χώρα που φιλοξενεί κάποιους από τους σημαντικότερους πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών που επιβιώνουν στη Μεσόγειο. Πρέπει να τονίσουμε ότι το Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου δημιουργείται με μοναδικό στόχο να συμβάλλει στην κάλυψη του μεγάλου και χρόνιου κενού στις υποδομές της χώρας για την περίθαλψη προστατευόμενων θαλάσσιων ειδών - κοντά στις περιοχές όπου αυτά ζουν και όχι κοντά στην πρωτεύουσα! Δημιουργείται χωρίς καμία κρατική ή κοινοτική χρηματοδότηση, έχοντας όμως την παραχώρηση από το ελληνικό δημόσιο της έκτασης και του έως πρόσφατα εγκαταλελειμμένου και μισο-κατεστραμμένου κτιρίου, αλλά και τη συνεργασία του Δήμου Λειψών. Δημιουργείται με διαφανείς πόρους που προέρχονται από ανθρώπους και φορείς (κυρίως από το εξωτερικό) που στηρίζουν τις δράσεις προστασίας του Αρχιπελάγους, και πάνω από όλα με πολλές χιλιάδες εργατοώρες σκληρής δουλειάς από το προσωπικό και μέλη του Αρχιπελάγους, αλλά και με αυτοχρηματοδότηση. Σύντομα θα επανέλθουμε σε αυτό το πολύ σημαντικό ζήτημα αναφορικά με την περίθαλψη των θαλάσσιων ειδών στην Ελλάδα. Ποιος θυμάται το ναυάγιο του Sea Diamond στη Σαντορίνη; Μάλλον όχι αυτοί που θα έπρεπε Από το 2007 που το κρουαζιερόπλοιο βυθίστηκε στην Καλντέρα της Σαντορίνης, η υπόθεση εξελίχθηκε σε ένα περιβαλλοντικό και δικαστικό θρίλερ που ακόμη δεν έχει τελειώσει. Για την αναγκαιότητα της ανέλκυσης του ναυαγίου συστηματικές παρεμβάσεις έχει κάνει από το 2007 μέχρι σήμερα και το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος». Όλα αυτά τα χρόνια δεν σταμάτησε να λέει ότι «το ναυάγιο είναι ένα εγκαταλελειμμένο τοξικό απόβλητο που συνεχίζει να ρυπαίνει τα θαλάσσια οικοσυστήματα με επικίνδυνες και τοξικές χημικές ουσίες», πιέζοντας «για την ανέλκυση του επικίνδυνου αυτού ναυαγίου». Ο Θοδωρής Τσιμπίδης, επικεφαλής της οργάνωσης, λέει στη LiFO ότι «το “Αρχιπέλαγος” έχει συγκρουστεί επανειλημμένα τόσο με τα συμφέροντα της πλοιοκτήτριας εταιρείας, δεχόμενο απειλές και εξώδικα, όσο και με τους πολιτικούς που έδωσαν μέχρι σήμερα ανέξοδες υποσχέσεις περί ανέλκυσης». Διαβάστε το άρθρο στο LIFO Αφιέρωμα της Ιταλικής εφημερίδας La Stampa στη δράση του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας "Αρχιπέλαγος" με τίτλο I custodi dell’Egeo - Οι φύλακες του Αιγαίου Διαβάστε το άρθρο στη La Stampa Αξιοποιώντας και Μαθαίνοντας από την Τοπική Οικολογική Γνώση …στο καΐκι του καπετάν Μιχάλη από τους Φούρνους, είναι ένας ψαράς - εμπειρικός επιστήμονας που εδώ και χρόνια μας ενισχύει με τις γνώσεις του πάνω στη βιολογία των ψαριών αλλά και την πραγματικά αειφόρο αλιεία Η Τοπική Οικολογική Γνώση - αυτό που πρόσφατα περιγράφεται από την επιστημονική κοινότητα ως Local Ecological Knowledge - η γνώση δηλαδή για το περιβάλλον που μας μεταφέρουν οι τοπικές κοινωνίες νησιών είναι μία ανεκτίμητη πηγή πληροφόρησης που στην Ελλάδα απαξιώνουμε επί δεκαετίες και στις μέρες μας κινδυνεύουμε τελικά να χάσουμε. Είμαστε πολύ τυχεροί που ακόμα και σήμερα συναντάμε στα νησιά του Αιγαίου παράκτιους αλιείς με γνώσεις για τα θαλάσσια είδη και οικοσυστήματα και πραγματική κατανόηση των διεργασιών τους, των τρόπων με τους οποίους αυτά αλλάζουν τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και των παραγόντων που τα απειλούν και τα καταστρέφουν. Παράλληλα με την εξειδικευμένη έρευνα του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος στο ανοιχτό πέλαγος που στοχεύει στην ουσιαστική προστασία των θαλασσών, σε κάθε νησί και σε κάθε περιοχή όπου εστιαζόμαστε, αξιοποιούμε και καταγράφουμε εδώ και 25 χρόνια τις ανεκτίμητες πληροφορίες που μοιράζονται μαζί μας οι κάτοικοι των νησιών. Μία ενήλικη μεσογειακή φώκια εντοπίστηκε σε μη πολυσύχναστη παραλία: τί πρέπει να γνωρίζουμε αν βρεθούμε σε ένα αντίστοιχο περιστατικό Μία ενήλικη μεσογειακή φώκια εντοπίστηκε στη δυτική πλευρά της Σάμου, σε μη πολυσύχναστη παραλία. Έπειτα από ενημέρωση από κατοίκους της περιοχής, ερευνητές του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος με ειδίκευση τα θαλάσσια θηλαστικά, μετέβησαν στο σημείο και παρακολούθησαν από απόσταση τη συμπεριφορά της φώκιας η οποία παρέμεινε στην ακτή αρκετές ώρες και το βράδυ επέστρεψε στη θάλασσα. Εκτιμάται ότι βρέθηκε εκεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αλλαγής του τριχώματος της (molting). Αν και οι μεσογειακές φώκιες συνήθως αποφεύγουν τις ακτές στις οποίες υπάρχει παρουσία ανθρώπου, κατά καιρούς και κυρίως κατά τη διάρκεια της άνοιξης λαβαίνουμε ενημερώσεις για αντίστοιχα περιστατικά σε διάφορες περιοχές του Αιγαίου. Εάν εντοπίσετε φώκια σε παράκτια περιοχή, είναι σημαντικό να μην την πλησιάζετε και σε κάθε περίπτωση να αποτρέπετε οποιαδήποτε μορφή όχλησης της από τον άνθρωπο ή κατοικίδια ζώα. Η μεσογειακή φώκια είναι ένα εμβληματικό θαλάσσιο θηλαστικό. Μέχρι τη δεκαετία του ‘50, υπήρξε ένα πολυπληθές είδος με κατανομή σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Τις τελευταίες δεκαετίες όμως η ανθρώπινη δραστηριότητα οδήγησε τους περισσότερους πληθυσμούς σε εξαφάνιση. Σήμερα συγκαταλέγεται στα πλέον απειλούμενα είδη - παγκοσμίως επιβιώνουν περίπου 700 φώκιες μεσογειακές φώκιες. Ορισμένοι από τους τελευταίους σημαντικούς εναπομείναντες πληθυσμούς μεσογειακής φώκιας επιβιώνουν σήμερα στο Αιγαίο, το Ιόνιο πέλαγος και την Κρήτη. Η επιβίωση, όμως, αυτών των πληθυσμών εξαρτάται από την αποτελεσματική προστασία τους με την ενεργό συμμετοχή όλων μας σε δράσεις για την ουσιαστική προστασία των θαλασσών μας. Βίντεο για την πλαστική και τη μικροπλαστική ρύπανση Σε μια εποχή όπου οι κραδασμοί της περιβαλλοντικής κρίσης είναι ολοένα και πιο έντονοι, στην Ελλάδα συνεχίζουμε να δημιουργούμε περισσότερα προβλήματα από όσα λύνουμε και στον τομέα του περιβάλλοντος. Παρά τις εξαγγελίες για πράσινη και γαλάζια ανάπτυξη και για την κατάργηση του πλαστικού μίας χρήσης, η εικόνα της χώρας μας μοιάζει με μία ατελείωτη ανοιχτή χωματερή. Τα σκουπίδια διάσπαρτα σε τουριστικές περιοχές, επαρχιακούς δρόμους, εθνικές οδούς, αρχαιολογικούς χώρους, ακτές, και φυσικά έξω και γύρω από τους κάδους που έχουν αναδειχθεί σε επίσημα πλέον σημεία διασκορπισμού των απορριμμάτων. Αποτέλεσμα: η ρύπανση των θαλασσών μας από πλαστικά και μικροπλαστικά αυξάνεται ανησυχητικά. Παρ’ όλες τις επίσημες ανακοινώσεις των ελληνικών και ευρωπαϊκών αρχών και τις αστραφτερές καμπάνιες, το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης αντιμετωπίζεται κυρίως επικοινωνιακά και ελάχιστα στην ουσία του. Τα χρονικά περιθώρια όμως στενεύουν και η καταστροφή που προκαλούμε αποτελεί ήδη βαριά κληρονομιά για το φυσικό περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Δείτε το σύντομο ντοκιμαντέρ του Robert S Miller από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας "Αρχιπέλαγος" Δείτε το βίντεο - Microplastics in the Aegean Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας θέλουμε να αναγνωρίσουμε για άλλη μία φορά τη διεθνή ομάδα 42 δυναμικών γυναικών από 14 χώρες που μέσα στο χειμώνα και τώρα την άνοιξη στηρίζουν τις δράσεις του Αρχιπελάγους σε θάλασσα και στεριά. Επί 25 χρόνια οι γυναίκες αποτελούν σταθερή πλειοψηφία και κινητήριο δύναμη του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος. Αυτή η μέρα δεν πρέπει να είναι το όριο της αναγνώρισης των επιτευγμάτων και της σκληρής δουλειάς των γυναικών. Κάθε μέρα οφείλουμε να αναγνωρίζουμε τη δύναμή των γυναικών, την επιμονή, την αντοχή και τους αγώνες τους, σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Sharing Ocean Science For Responsible Business Ξεκίνησε τον Φεβρουάριο στη Μασσαλία η δράση Sharing Ocean Science For Responsible Business, μία σημαντική μεσογειακή πρωτοβουλία που βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ των γαλλικών οργανισμών Pure Ocean, HLD Funds, Proman France, του Ιταλικού Πανεπιστήμιο Σαπιέντσα Ρώμης (Sapienza Università di Roma) και του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος. Κοινός μας στόχος είναι η ανάπτυξη πρακτικών τις οποίες θα μπορούν να ακολουθούν επιχειρήσεις διαφόρων τύπων με στόχο να συμβάλλουν στη μείωση του αποτυπώματος που προκαλούν στις θάλασσες και τους ωκεανούς - με ουσιαστικές δράσεις και όχι με επικοινωνιακές προσεγγίσεις τύπου green washing - δηλαδή το “πράσινο ξέπλυμα” που υιοθετείται από όλο και περισσότερες εταιρείες που επιμένουν να αφήνουν βαρύ αποτύπωμα. Εντυπωσιακή βιοποικιλότητα που απαρτίζεται από δεκάδες διαφορετικά είδη σε βάθος 98 μέτρων - όπως καταγράφεται από το ROV (remotely operated vehicle) - χωρίς καμία επεξεργασία! Παρ όλους τους έντονους βοριάδες του χειμώνα, στα βαθιά νερά υπάρχει ένας άλλος κόσμος, ανεπηρέαστος από τις συνθήκες της επιφάνειας. Στο Αρχιπέλαγος συνεχίζουμε τη μεγάλη προσπάθεια να καταγράψουμε αυτά τα μοναδικά οικοσυστήματα που ακόμα επιβιώνουν στα βαθιά νερά του Αιγαίου, τα οποία όμως κινδυνεύουν να καταστραφούν από τον άνθρωπο πριν καν ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν. ©2024 Archipelagos Institute of Marine Conservation | Aegean Sea, Greece

Archipelagos Institute of Marine Conservation <newsletter@archipelago.gr>