Του ΚΩΣΤΑ ΜΑΡΚΟΥ(*)
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα τελευταία χρόνια ζούμε σημαντικές στιγμές. Διανύουμε μια ιστορική φάση όπου ο πολιτικός χρόνος είναι πυκνός. Συνήθως έτσι γίνεται και μετά ακολουθεί μια, επιφανειακή τουλάχιστον, ηρεμία που αναμένει την επόμενη έξαρση που μπορεί να έλθει άμεσα ή μετά από αιώνες. Μεγάλες χρονικές περίοδοι μπορεί να αποτελούν, με όρους ιστορίας, και ασήμαντες στιγμές.
Το ζητούμενο κάθε φορά είναι τα γεγονότα και ο ρόλος των παραγόντων που συνέβαλαν στη διαμόρφωση τους. Η Αριστερά, από τη φύση της από τότε που εμφανίσθηκε στο κατώφλι της ιστορίας αποτελεί πάντα ένα σημαντικό παράγοντα στη διαμόρφωση του ρου της ιστορίας.
Αυτή τη φορά η Αριστερά στην Ελλάδα (και ενδεχομένως όχι μόνο) ακούει στο όνομα ΣΥΡΙΖΑ. Θα προσπαθήσω να κάνω ένα μικρό οδοιπορικό τόσο κάθετα στο χρόνο, όσο και οριζόντια στην κοινωνία και στις πολιτικές δυνάμεις που τον εκφράζουν.
Θεωρώντας, ενδεχομένως αυθαίρετα, έναρξη του κάθετου οδοιπορικού την Κατοχή και τον Εμφύλιο (θυμίζω «το ανθρωπάκι» και τον «Μάνο» στις «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του αξέχαστου Σ. Τσίρκα) παρατηρούμε ότι η φράση «Πρώτη φορά Αριστερά» αξίζει για τη δραματική αυτή 10ετία 1940-1950, τόσο όσον αφορά τα ζητήματα εξουσίας, όσο και την εσωτερική πολιτική και ιδεολογική διελκυστίνδα.
Ακολούθως στις 10ετίες 1950-1970 η Αριστερά είτε ως ΕΔΑ κυρίως, είτε ως παράνομο ΚΚΕ αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα της διαμόρφωσης των πολιτικών εξελίξεων, αλλά όχι κύριο. Τα ίδιο μπορούμε να πούμε και για την περίοδο της 7χρονης δικτατορίας. Κομβικό σημείο της περιόδου αυτής αποτέλεσε η διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, με την εμφάνιση στο προσκήνιο του ανανεωτικού ΚΚΕεσωτ.
Με την μεταπολίτευση του 1974 η Αριστερά σε όλες τις εκδοχές της που ως τότε κυριαρχούσε μόνο ηθικά, κυριαρχεί (ακόμα και τώρα) και ιδεολογικά. Με την εμφάνιση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981 και την υιοθέτηση από αυτό πολλών από τα συνθήματα της, προέκυψε μια ομιχλώδης κατάσταση με πολιτικο-ιδεολογική ασάφεια και οπωσδήποτε με σαφήνεια μόνο το Αριστερό πλεονέκτημα. Η όλη κατάσταση επεπλάκη από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και τη σοσιαλδημοκρατική (στην Ελλάδα και διεθνώς) ανάπτυξη.
Παράλληλα, στις αρχές της 10ετίας του 1990 επήλθε η επόμενη διάσπαση του ΚΚΕ και η δημιουργία του ΣΥΝ. Μεσολάβησε μια μάλλον αδιάφορη περίοδο, από αυτές που τις χαρακτηρίζει η επιφανειακή ηρεμία που ανέφερα, και ακολούθως εισέβαλε στο προσκήνιο το 2009-2010 η τωρινή θυελλώδης και ανατρεπτική φάση που όλοι γνωρίζουμε.
Η οικονομική κρίση, τα μνημόνια σε συνδυασμό με τα αποκαλυπτήρια της διαπλοκής και της διαφθοράς έδωσαν πάλι στην Αριστερά και το ιδεολογικό και πολιτικό αλλά και το ηθικό πλεονέκτημα (που δεν είχε χάσει ποτέ), ενώ τα διαδοχικά εκλογικά αποτελέσματα του Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου 2015, καθώς και το δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015 ανέδειξαν το «Ξανά Αριστερά» και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ λοιπόν αποτελεί το ιστορικό αποτέλεσμα θα έλεγα της προαναφερθείσας πορείας. Ας δούμε και οριζόντια τις αναφορές του αντλώντας από το κάθετο παρελθόν. Καταρχήν μια αντικειμενική διαπίστωση είναι ότι (μέχρι τώρα τουλάχιστον) υπάρχει μια διάσταση ανάμεσα στον οργανωμένο ΣΥΡΙΖΑ και τον κοινωνικό ΣΥΡΙΖΑ. Η διάσταση αυτή είναι βασικά ποσοτική, αλλά ενδεχομένως έχει και ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Στον «οργανωμένο» ΣΥΡΙΖΑ συνυπάρχουν παλαιά μέλη και οπαδοί του ΚΚΕεσωτ και του «Ρήγα Φεραίου», παλαιά μέλη και οπαδοί του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, πολλά μέλη και οπαδοί της λοιπής ευρείας αριστεράς, πολλοί αδρανοποιημένοι αγωνιστές που σηκώθηκαν από τον καναπέ τους, μικρή συμμετοχή νεολαίας και αρκετά μέλη και οπαδοί του παλαιού ΠΑΣΟΚ. Οι τελευταίοι στην πλειοψηφία τους αποτελούνται από γνήσιους και ηθικούς οπαδούς της Αριστεράς.
Η εσωτερική «αύρα» του «οργανωμένου» ΣΥΡΙΖΑ του 38% διαφέρει από την αντίστοιχη του 4%. Τα χαρακτηριστικά του αλτρουισμού, της συντροφικότητας, της ανιδιοτέλειας και της αυταπάρνησης έχουν υποχωρήσει και έχουν αναδυθεί στοιχεία ατομοκεντρικότητας, προσωπικής ατζέντας ακόμα και επαγγελματισμού. Αντίστοιχες αποκλίσεις, τηρουμένων των αναλογιών, παρατηρήθηκαν ανάμεσα στη περίοδο της «εξουσίας» των ετών 40-50 και στην περίοδο των πέτρινων χρόνων του 50-60. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς.
Η εξέλιξη όμως αυτή εγκυμονεί κινδύνους. Κινδύνους παραμόρφωσης του προσωπείου του ΣΥΡΙΖΑ και ανάπτυξης κομματικής «νομενκλατούρας». Οι εμπειρίες της Σοβιετικής Ένωσης και του ΠΑΣΟΚ είναι πρόσφατες. Επειδή η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει, μόνο εργαλείο αντιμετώπισης μιας τέτοιας πορείας είναι η διαμόρφωση και εφαρμογή κανόνων λειτουργίας και πρακτικής συμβατών με την Αριστερά, που θα αποτελέσουν ανάχωμα στην πιθανή εκτροπή καθώς και η συνεχής πολιτική και ιδεολογική αντιμετώπιση των φαινομένων αυτών.
Από την άλλη πλευρά ο «κοινωνικός» ΣΥΡΙΖΑ αποτελείται από όλες τις προαναφερθείσες κατηγορίες του «οργανωμένου» και όχι μόνο. Δύο σημαντικές κατηγορίες με βαρύτητα αναντίστοιχη με τον «οργανωμένο» είναι η νεολαία, οι άνεργοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα των παραγωγικών ηλικιών που πιθανά δεν είχαν ποτέ ένα σταθερό πολιτικό προσανατολισμό. Είναι αξιοπρόσεκτο ότι Ποτέ στην ιστορία της νεώτερης Ελλάδας δεν παρατηρήθηκε ταξικότητα στη ψήφο όπως στις τελευταίες 3 εκλογικές διαδικασίες. Στο δημοψήφισμα της 12ης Ιουλίου π.χ. το ΟΧΙ στον Ασπρόπυργο πήρε 80% και στην Εκάλη 15%.
Κλείνοντας είναι προφανές ότι οι προκλήσεις έρχονται. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ οφείλει στον εαυτό της, στην ιστορίας της Αριστεράς και στη κοινωνία να κάνει πολλά. Να διαμορφώσει θεσμούς δημοκρατίας και καταστάσεις κοινωνικής δικαιοσύνης που να αποτελέσουν προηγούμενο και ανάχωμα σε κάθε προσπάθεια πισωγυρίσματος. Μην αυταπατώμεθα. Η «αυτοκρατορία» θα αντεπιτεθεί.
Για όλα τα ανωτέρω στην ερώτηση «Ανήκεις στην Αριστερά;” που είχε τεθεί στον Γάλλο φιλόσοφο και συγγραφέα Αλμπέρ Καμύ παραφράζοντας ως: Ανήκεις στον ΣΥΡΙΖΑ; Μπορώ να απαντήσω όπως αυτός: Ναι, παρά τη θέληση του, και παρά τη δική μου.
(*) Ο Κώστας Β. Μάρκου είναι γιατρός και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Πάτρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου