Μνήμη αγωνιστών αύριο, εκτελεσμένων στις 4-12-1943

Άποψη του πύργου του Σιγαλού, από το βόρειο μέρος. Χρησίμευσε για τοποθέτηση την κορυφή του, πολυβόλου με το οποίο ήλεγχαν την περιοχή οι ναζί πολυβολητές, κατά την διάρκεια των εκτελέσεων!

 

 

Συμπληρώνονται ογδόντα χρόνια από το έγκλημα των ναζί σε βάρος κατοίκων των συνοικιών Προσφυγικών, Αγ. Φωτεινής κλπ

Στις 4 Δεκέμβρη συμπληρώνονται 80 χρόνια από το Μπλόκο των Προσφυγικών και γύρω περιοχών, όταν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, εκτελέστηκαν από τους ναζί κατακτητές.

Ο Δήμος Πατρέων, από κοινού με τον Παμμικρασιατικό Σύνδεσμο Πατρών και Περιχώρων και την Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ) Παράρτημα Πάτρας, διοργανώνει εκδηλώσεις τιμής και μνήμης.

Την Κυριακή 3 Δεκέμβρη, στις 10.30 το πρωί, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση τιμής και μνήμης στην Πλατεία Ελευθερίας στα Προσφυγικά, με κεντρικό ομιλητή, τον Φώτη Αραβαντινό, Πρόεδρο του Παμμικρασιατικού Συνδέσμου.

Θα ακολουθήσει ο Αγώνας Θυσίας, από την πλατεία προς το κτήμα Μουρτζούχου, εκεί όπου εκτελέστηκαν 84 αγωνιστές, από τους οποίους οι 63 είχαν συλληφθεί στο Μπλόκο των Προσφυγικών.

Στο συγκεκριμένο σημείο, που βρίσκεται απέναντι από τα γραφεία του Ανατολικού Διαμερίσματος και δίπλα στον προαύλιο χώρο του σχολικού συγκροτήματος, έχει διαμορφωθεί ένα λιτό Μνημείο, ως ελάχιστος φόρος τιμής στους ηρωικούς νεκρούς του λαού. Που ελπίζεται να ολοκληρωθεί σε αντάξιο της θυσίας των αγωνιστών, που εκτελέστηκαν εκεί από την ανάληψη της διοίκησης των κατοχικών δυνάμεων των Ναζί με τα την αποχώρηση των Ιταλών φασιστών, έως την  ήττα και υποχώρηση των Ναζί από την Πάτρα.

 

Το ιστορικό γεγονός της εκτέλεσης των αγωνιστών

Στις 27 Οκτώβρη του 1943, οι Γερμανοί ναζί κατακτητές, περικύκλωσαν την εργατική συνοικία των Προσφυγικών και τις γύρω συνοικίες Αγ. Φωτεινής κλπ και με τις υποδείξεις των κουκουλοφόρων ντόπιων προδοτών, γερμανοτσολιάδων, ταγματασφαλιτών, συνέλαβαν 200 πρωτοπόρους αγωνιστές της Αντίστασης.

Στις 4 Δεκέμβρη, 84 από τους συλληφθέντες οδηγήθηκαν σε κράτηση στου Λυμπερόπουλου, μεταξύ των οποίων 63 παιδιά, δραστήρια μέλη της ΕΠΟΝ.

Στις 4 Δεκέμβρη 1943 οδηγήθηκαν στο παρακείμενο επιταγμένο κτήμα του Γιάννη Μουρτζούχου και εκτελέστηκαν. Πλήρωσαν με την ζωή τους τον αγώνα του λαού μας για την συντριβή του ναζισμού, της πιο βάρβαρης αυτής εγκληματικής μορφής έκφρασης των Ναζί.

«Η θυσία των αγωνιστών, μας εμπνέει και επιβεβαιώνει πως όταν ένας λαός αποφασίσει να πάρει την ζωή στα χέρια του, τότε μπορεί να κάνει τα αδύνατα δυνατά, να νικήσει αυτούς που φαίνονται παντοδύναμοι» αναφέρει σε μήνυμά του ο δήμαρχος Πατρέων.

 

Γιώργος Μόσχος: Έτσι εκτελούσαν τους αγωνιστές

Ο πύργος Σιγαλού. Βόρεια πλευρά..

Σύμφωνα με στοιχεία που περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Η Πάτρα στην Κατοχή και στην Αντίσταση» 4η έκδοση, Γ. Μόσχος, 2022, του πατραϊκού οiκου Gotsis, ως αιτία εκτέλεσής τους οι Γερμανοί επικαλέστηκαν ότι «ένοπλοι κακοποιοί εξετέλεσαν υπούλως (…) τρεις Γερμανούς».

Απέκρυψαν βέβαια ότι οι τρεις ναζί που σκοτώθηκαν ήταν μέρος δύναμης στρατιωτών που με δυο αυτοκίνητα είχαν πάει για πλιάτσικο, στις 17 Φεβρουαρίου 44, στην Χαλανδρίτσα, και ήρθαν σε σύγκρουση με ΕΠΟΝίτες. Τους είχε στήσει ενέδρα η ομάδα των ΕΠΟΝιτών και κατά την επιστροφή τους κατέστρεψε και ένα από τα οχήματα.

Το κτήμα με την αποθήκη, που στοίβαζαν τους σορούς για να τους θάψουν οι κρατούμενοι  ήταν του δικηγόρου Γιώργου Παπαγεωργίου([1]), το οποίο είχαν επιτάξει οι κατακτητές, καθώς συνόρευε με τα ανατολικά όρια του κτήματος Μουρτζούχου και το απόγευμα έφερναν άλλους μελλοθάνατους για να τους θάψουν σε ομαδικό τάφο κάθε φορά, σε σχήμα ορύγματος, που έσκαβαν στο ίδιο το κτήμα Μουρτζούχου.

Τους μελλοθάνατους  ''στοίβαζαν'' στο στρατόπεδο της βίλας Λυμπερόπουλου και όταν παιρνόταν απόφαση για εκτέλεσή τους, από βραδύς τους περνούσαν από τον φράκτη που χώριζε το ΚΕΤχ από του Μουρτζούχου, για να τους οδηγήσουν στον κρανίου τόπο, στην μάντρα των εκτελέσεων, ένα τοιχίο περίπου 2 μέτρων ύψους και ημικυκλικό, όπως όλους τους μελλοθανάτους. 

Το σίγουρο είναι ότι ο αριθμός τους ξεπερνά τους 170 που έχω εντοπίσει καταγεγραμμένους, καθώς για παράδειγμα, έως σήμερα, από τους 84 εκτελεσμένους της 4-12-43, του μπλόκου Προσφυγικών και γύρω περιοχών, έχουν εντοπιστεί τα ονόματα μόνον 56 πατριωτών. Και αυτή είναι μόνον μια περίπτωση!

Όταν γίνονταν εκτελέσεις οι Γερμανοί δεν επέτρεπαν την εμφάνιση πολιτών πέριξ του τόπου. Γνώστες οι γείτονες δεν έβγαιναν από τα σπίτια τους, λιγοστά την εποχή εκείνη,  μέχρι να ολοκληρωθεί το έγκλημα των ναζί. Το κτήμα Μουρτζούχου, μήκους όσο από την οδό Εγλυκάδος μέχρι την παράλληλή της, οδό Βέρνου, δηλαδή απόσταση όλο το  σημερινό ανατολικό σύνορο του ΚΕΤχ, αποτελούσε νεκρή ζώνη κατά την διάρκεια εκτέλεσης των αγωνιστών. Αλλά και της ανατολικότερα αυτής περιοχή.

Η ζώνη αυτή επιτηρούνταν από την κορυφή του πύργου του κτηματία Σιγαλού, στην οποία ομαδα Γερμανών είχε στήσει πολυβόλο και έλεγχε ολόκληρη την περιοχή, όσο κρατούσε η διαδικασία των εκτελέσεων, για ασφάλεια του εκτελεστικού αποσπάσματος και για περιφρούρηση των μελλοθανάτων!

Η διαδικασία που προηγείτο της εκτέλεσης ήταν μακάβρια και επαναλαμβανόμενη παγίως. Έφερναν νύχτα, πριν χαράξει η ημέρα, τους κρατουμένους από του Λυμπερόπουλου και αφού τους περνούσαν εντός του στρατοπέδου του ΚΕΤχ από την κεντρική πύλη, η οποία τότε βρισκόταν επί της οδού Εγλυκάδος, τους μετέφεραν στο κτήμα  του Γιάννη Μουρτζούχου([2]) το οποίο χωριζόταν από το ανατολικό όριο του ΚΕΤχ με έναν φράκτη από συρματόπλεγμα. Αυτός ο φράχτης, όπως λέει ο τότε γείτονας Κώστας Τζόλας, ήταν μπαταρισμένος από τις πολλές φορές που τον είχαν πατήσει για να περνούν από πάνω του, μελλοθάνατοι και εκτελεστές, κι από κει να φθάνουν στον τόπο των εκτελέσεων.

Παρέτασσαν τους πατριώτες μπροστά σε μια μικρού ύψους μάντρα, που είχαν φτιάξει κοντά στο ανατολικό όριο του κτήματος Μουρτζούχου οι Γερμανοί. Ακουμπούσαν το μυδράλιο σε μια τσιμεντένια βάση απέναντί τους και από μικρή απόσταση τους θέριζαν. Στη συνέχεια πετούσαν τους σορούς των αγωνιστών σε μια παλιά αποθήκη του κτήματος του.

Την ίδια διαδικασία ακολουθούσαν πάντα οι Γερμανοί για άγνωστο -  πάντως σίγουρα μεγάλο - αριθμό αγωνιστών. Η διαφορά στην διαδικασία ήταν όσον αφορά τα μεγάλα στελέχη του ΚΚΕ. Αυτά φρόντιζαν από βραδύς να τα απομονώνουν σε κελί του πειθαρχείου του 12^ου Συντάγματος, (το γνωστό και ως ’’Μαύρο Σπίτι’’) μέχρι το χάραμα της επομένης ημέρας που τα περνούσαν απέναντι, στον τόπο εκτέλεσης

---

([1]) Σήμερα εκεί, σε αυτό το οικόπεδο βρίσκονται σχολικά συγκροτήματα που περιλαμβάνουν  το 21^ο Δημ. Σχολείο, απέναντι από το οποίο γινόντουσαν οι εκτελέσεις, ένα Νηπιαγωγείο που συστεγάζεται με το 21ο Δημοτικό  Σχολείο κ.ά. Το κτήμα αυτό που το βόρειο όριό του φτάνει μέχρι την οδό Βέρνου, απαλλοτριώθηκε από τον ΟΣΚ για την κατασκευή των σημερινών σχολείων.  

([2] ) Στο βιβλίο Ληξιαρχικών Πράξεων Θανάτου του Δήμου Πατρέων αναγράφεται θάνατος του Μουρτζούχο  Γεώργιου (1141/24-11-41) γιου του κτηματία  Ιωάννη και της Κατίνας, ετών 5, κάτοικος εν ζωή Πατρών, που απεβίωσε από κακοήθη ελεονοσία, στην οικία του επί της οδού Εγλυκάδος, όπου και το κτήμα Γιάννη Μουρτζούχου, στις 23-11-41, την 6 μ.μ.