Η «εθνική ενότητα» και ο ακρωτηριασμός της πατρίδας

Του ΟΜΗΡΟΥ ΤΑΧΜΑΖΙΔΗ

Η συμμετοχή των πολιτών είναι ο βασικότερος όρος για τη λειτουργία ενός δημοκρατικού πολιτεύματος. Η ισχύς ή η αδυναμία μιας δημοκρατίας καταγράφεται ανάγλυφα στις δυνατότητες ή μη της συμμετοχής των πολιτών στις πολιτικές διαδικασίες. 

Στην ελληνική πελατειοκρατία και τις διάφορες εκφάνσεις και συνδυασμούς της (οικογενειοκρατία, κομματοκρατία, κλεπτοκρατία κλπ.) η δημοκρατική νομιμότητα εκχωρείται με «ανάθεση»: αποτέλεσμά της είναι η απίσχνανση της Δημοκρατίας. 

Σε περιόδους κρίσεως νομιμοποίησης ενός συστήματος ανίσχυρης δημοκρατίας το ζήτημα της λειτουργίας της τίθεται στη βάση της αντίθεσης: ενίσχυση του δημοκρατικού  κεκτημένου ή συνέχιση της δημοκρατικής καχεξίας του πολιτεύματος. (Παραμένω στο πλαίσιο των προβληματισμών για τη δημοκρατία και την ισχυροποίησή της και αφήνω εδώ εκτός θεώρησης την τρίτη πιθανότητα της αντιδημοκρατικής εκτροπής «αριστερού», «δεξιού» ή «αναθεμελιωτικού» τύπου).

Στις προϋποθέσεις ενός δημοκρατικού πολιτεύματος καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η περίφημη «αρχή της δημοσιότητας»: οι πολίτες για να δράσουν πρέπει να σχηματίσουν ελεύθερα γνώμη επί  ενός ζητήματος και για να το κάνουν αυτό χρειάζεται ένα σύστημα «ανοικτής δημοσιότητας».

Αλλά και αυτό δεν είναι αρκετό: στην ελληνική περίπτωση στην παρούσα περίοδο έχει συγκροτηθεί ένα σύστημα «επιλεκτικής ανοικτής δημοσιότητας» το οποίο μόνο κατ΄ επίφαση παρέχει δυνατότητες ενημέρωσης στους πολίτες – πραγματικός του στόχος είναι, μέσω του αποπροσανατολισμού, να απομακρύνει ακόμη περισσότερο τους πολίτες από τα μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση. Υπό αυτό το πρίσμα η κατάργηση των Δημόσιων Ραδιοτηλεοπτικών Μέσων αποτελεί «πραξικοπηματική εκτροπή» στην κατεύθυνση ακόμη μεγαλύτερης  απίσχνανσης της Ελληνικής Δημοκρατίας: οι περίοδοι κρίσεως είναι όντως «ιστορικές ευκαιρίες» για την ενίσχυση του δημοκρατικού κεκτημένου και την ισχυροποίηση της δημοκρατίας (οι μεσοπολεμικές ΗΠΑ παρέχουν ένα θετικό παράδειγμα σε αντίθεση με τις εξελίξεις -φασισμός, νατσισμός, σταλινισμός- την ίδια εποχή στην Ευρώπη) – το ελληνικό πολιτικό  κατεστημένο επέλεξε την οδό της ακόμη  μεγαλύτερης αποδυνάμωσης της ελληνικής δημοκρατίας με μόνο στόχο τη διαιώνισή του. Η ευκαιρία του εκδημοκρατισμού με την «εκχώρηση πεδίου» στους πολίτες, στην res publica, παρακάμφθηκε με πρόσχημα τη «σωτηρία της πατρίδας»: οι πολίτες αγόμενοι και φερόμενοι από μια κατευθυνόμενη δημοσιότητα του καθεστωτικού συστήματος πληροφόρησης και των στηριγμάτων του, «ανέθεσαν» τη διεκπεραίωση των κρίσιμων ζητημάτων στην «εκλεγείσα» κυβέρνηση του 1/3. 

Δύο σημεία που χρήζουν προσοχής: το πρώτο ότι η λαϊκή ετυμηγορία έγινε υπό την αφόρητη αντιδημοκρατική πίεση που ασκούσε το καθεστώς για να χειραγωγήσει τη δημοσιότητα μέσω των ελεγχόμενων καθεστωτικών μέσων – η ημερήσια διάταξη που έθετε το σύστημα ενημέρωσης καθόριζε και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την κατεύθυνση και τον προσανατολισμό της απόφασης.         

Σε ένα ελλειμματικό δημοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας και μια προβληματική δημοκρατική κουλτούρα και ο κατ΄ εξοχήν φορέας της δημοκρατίας, ο λαός, συμπεριφέρεται με τον ανάλογο τρόπο: εκχωρεί τα δικαιώματά του σε τρίτους. Τα δημοκρατικά δικαιώματα του ελληνικού λαού περιορίστηκαν πίσω από το παραβάν στις αίθουσες των εκλογικών τμημάτων: δημοκρατία της κάλπης – κάλπικη δημοκρατία; 

Και ενώ ο λαϊκός παράγοντας αδύναμος να παρέμβει εκχωρούσε πλήρη ελευθερία κινήσεων στην κυβέρνηση, η αδιέξοδη πολιτική της δύσκολα νομιμοποιούνταν και νομιμοποιείται στη συνείδηση των πολιτών: παρά το όργιο της αποσιώπησης, της παραπληροφόρησης, της φίμωσης και της προπαγάνδας του καθεστωτικού συστήματος πληροφόρησης – στη χώρα δεν υπάρχει ελεύθερο δημοκρατικό σύστημα πληροφόρησης και αυτό αποδυναμώνει τη δημοκρατία.

Το δεύτερο σημείο αφορά την ίδια την παρουσία του λαϊκού παράγοντα στο προσκήνιο: η δημοκρατία της κάλπης ενέχει κινδύνους για το δημοκρατικό πολίτευμα και τη λαϊκή κυριαρχία. Όταν τα δημοκρατικά δικαιώματα εξαντλούνται στη «ρίψη της ψήφου» εντός της κάλπης και δε δίδεται στον πολίτη μεγαλύτερος χώρος για να ακουσθεί, ελλοχεύουν κίνδυνοι για την ίδια τη δημοκρατία. (Η Hannah Arendt μας υπενθυμίζει στο On Revolution αυτόν τον κίνδυνο και το προαίσθημα αυτού του κινδύνου στον Jefferson).

Οι κίνδυνοι μπορούμε να πούμε πως παρακάμπτονται με την εμπλοκή του λαού στις αποφάσεις: και αυτό απαιτεί ανοικτή δημοσιότητα, απαιτεί δικαίωμα πρόσβασης των πολιτών στην συγκρότηση της δημοσιότητας, απαιτεί συζήτηση – η δημοκρατία συνδέεται με την αγορά και τις συζητήσεις σε αυτήν, με τη συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις και την αυτοδιοίκηση στα πολιτικά πράγματα (ο Alexis de Tocqueville αναφέρει το παράδειγμα της περιορισμένης μορφής αυτοδιοίκησης, το township, σε διάφορες Πολιτείες της Αμερικής).

Το δεύτερο στοιχείο αφορά στη συμμετοχή των πολιτών στον εντοπισμό των προβλημάτων, στη διαμόρφωση των προτεραιοτήτων και των στόχων της «κοινότητας»: και εδώ η κυβέρνηση και όλος ο κόσμος του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου  του κλεπτοκρατικού καθεστώτος απάντησαν με περιορισμό της δημοκρατίας, επικαλούμενοι τη «σωτηρία της πατρίδας» - ένα επιχείρημα «μεταφυσικής υποκρισίας» για να καλυφθεί η βασική τους επιδίωξη, να περάσει δηλαδή αλώβητο το καθεστώς εξουσίας από τις συμπληγάδες της οικονομικής και πολιτικής χρεοκοπίας χωρίς καμία δημοκρατική παραχώρηση στον λαϊκό παράγοντα. Η εξαθλίωση μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού, συνοδεύτηκε με ακόμη μεγαλύτερο περιορισμό των πολιτικών του δικαιωμάτων – η πρώτη θα ήταν αδύνατη, σε αυτό το μέτρο, με μια διεύρυνση της δημοκρατίας (η καθήλωση για παράδειγμα των ελεγχόμενων από το καθεστώς συνδικάτων συνοδεύεται από την αποσιώπηση της πραγματικότητας των περιθωριοποιούμενων κοινωνικών στρωμάτων από το χειραγωγούμενο σύστημα πληροφόρησης).

Η «μεταφυσική υποκρισία» επιστρατεύεται πάλι, εν όψει εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, για να κινητοποιήσει τα φοβικά αντανακλαστικά των Ελλήνων  πολιτών: η χώρα οδεύει μέρα με τη μέρα στην εθνική καταστροφή με τη συγκεκριμένη κυβέρνηση και οι υποστηρικτές της, «φανατικοί» και «μετριοπαθείς», επικαλούνται την «εθνική ενότητα», ως λύση, χωρίς να διευκρινίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες θα επιτευχθεί μια τέτοια ενότητα.

Είναι προφανές ότι με τη φενάκη της ενότητας προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν τους Έλληνες πολίτες και να διαιωνίσουν το σαθρό πολιτικό κατεστημένο: πίσω από την επίκληση της ενότητας δε βρίσκεται ο υποτιθέμενος κίνδυνος για την ελληνική οικονομία και η καταστροφή των μέχρι τώρα «θυσιών του ελληνικού λαού», αλλά η πάγια πολιτική των εκπροσώπων του κλεπτοκρατικού καθεστώτος και των «κοινωνικών» στηριγμάτων τους να μην εκχωρήσουν σπιθαμή πολιτικής εξουσίας στον ελληνικό λαό - για αυτό οι εκπρόσωποι της «ελληνικής δημοκρατίας της κάλπης» εξυφαίνουν σενάρια, «μαγειρεύουν» κόμματα και εξαπολύουν κύματα ηθικής και πολιτικής κατατρομοκράτησης των πολιτών μέσα από τους διαύλους του χειραγωγούμενου και ανήθικου συστήματος πληροφόρησης.

Αλλά: «Ο πολιτικός λόγος δεν είναι ένας λόγος περί του κόσμου, είναι ένας λόγος, ο οποίος δημιουργεί τον κόσμο και τον δημιουργεί συνεχώς εκ νέου» (Benjamin Barber, Strong Democracy, 1984).

Όποιος ακρωτηριάζει τον πολιτικό λόγο ενός λαού, ακρωτηριάζει τον κόσμο του: αυτή η κυβέρνηση και οι πάτρωνές της ακρωτηριάζουν τον λόγο μέσα στον οποίο ζούμε και δρούμε, ακρωτηριάζουν την πατρίδα μας.

_________

(*)O Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου της «Σοσιαλιστικής Προοπτικής»