Εκεί στην πύλη της Μονής Ομπλού που καραδοκούσε ο θάνατος τον λαϊκό αγωνιστή του 1821

Υποθετική μορφή του Παναγιώτη Καρατζά με τα όπλα του, εκτεθειμένα στον ΙΝ Αγ. Δημητρίου Πατρών.

Ομιλία του αντιδημάρχου Παιδείας Ανδρέα Φίλια κατά τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Παναγ. Καρατζά, 193 χρόνια από τον χαμό του

«Ο Σταμάτης Κουμανιώτης είχε βρεθεί χτυπημένος πισώπλατα, προφανώς από απροσεξία των συμπολεμιστών του. Αλλά η υποψία και συκοφαντία οργίαζαν τότε μεταξύ των Ελλήνων, όπως παρατηρεί ο ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως». Το «Διευθυντήριον της Αχαΐας» δεν έκανε και πολλά πράγματα  για να αποφευχθεί η εμφύλια σύγκρουση. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1821, ο Θάνος Κουμανιώτης περίμενε τον Καρατζά στη Μονή Ομπλού, στα νοτιοανατολικά της Πάτρας επί του ομωνύμου όρους. Μόλις ο Καρατζάς πέρασε τη σιδερένια πύλη του μοναστηριού και ήλθε αντιμέτωπος με τον Κουμανιώτη και τους άνδρες του άρχισε να χορεύει με τα οπίσθιά του γυρισμένα προς αυτούς και γενικά να κινείται με τρόπο χλευαστικό για να τους πειράξει και να τους δείξει ότι περιφρονεί τις απειλές τους. Οι άνδρες του Κουμανιώτη εξεμάνησαν κι ένας από αυτούς, ονόματι Τσαλαμηδάς, τον πυροβόλησε πισώπλατα και τον σκότωσε».

Ανδρέας Φίλιας, αντιδήμαρχος Παιδείας.

Τα παραπάνω ανέφερε στην κατάμεστη από ιστορικά στοιχεία ομιλία του, ο αντιδήμαρχος Παιδείας του Δήμου Πατρέων Ανδρ. Φίλιας, λίγο πριν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Πατρινού οπλαρχηγού του 1821, Παν. Αναστασόπουλου ή Καρατζά, που σημαίνει ζαρκάδι στην τουρκική γλώσσα, τα οποία έγιναν στην πλατεία Ομόνοιας Πάτρας 193 χρόνια από τον χαμό του!

Ολόκληρη η ομιλία Φίλια είναι η παρακάτω:  

«Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί φίλοι,

Ο Παναγιώτης Καρατζάς, τα αποκαλυπτήρια της προτομής του οποίου κάνουμε σήμερα εδώ στην πλατεία Ομονοίας, υπήρξε ένας από τους ονομαστούς Πατρινούς Αγωνιστές του '21, που διακρίθηκε για την πολεμική του ανδρεία και που έπεσε θύμα της εμφύλιας σύρραξης μεταξύ των Αχαιών προκρίτων και των οπλαρχηγών.

Ο Παναγιώτης Αναστασόπουλος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στις 1776 στην Πάτρα. Έμεινε στην ιστορία με το προσωνύμιο Καρατζάς, το οποίο στα τουρκικά σημαίνει το ζαρκάδι και τον μελαχρινό άνδρα, ίσως εξαιτίας του ατίθασου χαρακτήρα του ή του χρώματος του δέρματός του. Από τα νεανικά του χρόνια άρχισε να δημιουργεί επεισόδια με τους κατακτητές και ουδέποτε έμενε αδιάφορος για την κακομεταχείριση των χριστιανών από τους Τούρκους. Ουσιαστικά τα χρόνια της δράσης του ο Καρατζάς υπήρξε το φόβητρο των Τούρκων.

Το 1805 παντρεύτηκε και απέκτησε πολυμελή οικογένεια. Τον Σεπτέμβριο του 1809, έπειτα από συμπλοκή στην αγορά της Πάτρας, αναγκάστηκε να καταφύγει στη Ζάκυνθο, όπου άσκησε το επάγγελμα του υποδηματοποιού. Λίγους μήνες αργότερα κατατάχθηκε στην Ελληνική Λεγεώνα, που είχαν συστήσει στη Ζάκυνθο οι Άγγλοι. Χάρη στις ικανότητές του έφθασε στο βαθμό του ανθυπολοχαγού, αλλά το 1812 παραιτήθηκε και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου επέστρεψε στην Πάτρα και στο παλαιό του επάγγελμα.

Στις 21 μαρτίου 1821 εκατό Τούρκοι από τη φρουρά του Ρίου εισήλθαν στην Πάτρα και άρχισαν να διαπράττουν φόνους και λεηλασίες. Στη συνέχεια αναζήτησαν το σπίτι του πρόκριτου Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου. Το βρήκαν άδειο και αφού σκότωσαν τον φύλακα το πυρπόλησαν. Τότε ανέλαβε δράση ο Καρατζάς, που ανήκε στο περιβάλλον του Παπαδιαμαντόπουλου. 

Διαπνεόμενος από επαναστατικό πνεύμα και βοηθούμενος από τους Βασίλειο Λιβαδά και Νικόλαο Γερακάρη, κατόρθωσε να αποκρούσει τους εισβολείς και να τους αναγκάσει να καταφύγουν στο φρούριο της Πάτρας. Τρεις ημέρες αργότερα, οι προύχοντες της Αχαΐας με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό εισήλθαν στην Πάτρα και σχημάτισαν το «Αχαϊκόν Διευθυντήριον» χωρίς την παρουσία του Καρατζά, ο οποίος, προφανώς, θεωρήθηκε παρακατιανός, αν και είχε καταθέσει στο πεδίο της μάχης τα στρατιωτικά του προσόντα.

Ο παραγκωνισμός του Καρατζά αναπτέρωσε το ηθικό των Τούρκων, οι οποίοι με τον ερχομό του Γιουσούφ Πασά ανάγκασαν του Έλληνες επαναστάτες να λύσουν την πολιορκία της Πάτρας (3 Απριλίο 1821). Λίγες ημέρες αργότερα, το στρατόπεδο των επαναστατών αναδιοργανώθηκε και στον Καρατζά ανατέθηκε η φύλαξη της στρατηγικής θέσης Ζωνιτάδα. Παράλληλα, ο Καρατζάς πραγματοποιούσε νυχτερινές επιθέσεις στην Πάτρα, αποσπώντας λάφυρα και σκορπώντας τον τρόμο στους Τούρκους. 

Για τον Παναγιώτη Καρατζά γράφει σχετικά ο Παλαιών Πατρών Γερμανός:

Ο Καρατζάς τους επροξένει φρίκην, επειδή όχι μόνον εις το πεδίον του πολέμου εδείκνυε την ανδρείαν του και την στρατηγική του επιδεξιότητα, αλλά δια νυκτός εισήρχετο συνεχώς εις την πόλιν με ολίγους στρατιώτας, ήρπαζεν αιχμαλώτους και εφόνευεν εξ αυτών, εχαλούσε τους μύλους και ενί λόγω τους έβλαπτε καιρίως.

Στις 15 Κουλίου 1821 οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Μονή της Παναγίας της Γηροκομίτισσας (Μονή του Γηροκομείου, όπως είναι πιο γνωστή), στους πρόποδες του Παναχαϊκού. Ο Καρατζάς με 300 άνδρες επεχείρησε την ανακατάληψή της με τη βοήθεια του ρουμελιώτη οπλαρχηγού Θοδωράκη Γρίβα. Την 1η Αυγούστου άρχισε την επίθεση με μεγάλες απώλειες για τους Τούρκους, που είχαν πάνω από 100 νεκρούς. Στις 6 Αυγούστου οι Τούρκοι ενισχύθηκαν από τον ίδιο τον Γιουσούφ Πασά, αλλά την επομένη ο Καρατζάς με τους άνδρες του  κατόρθωσε να καταλάβει τη Μονή, αφού προξένησε μεγάλη φθορά στο στρατόπεδο των Τούρκων.

Η μεγάλη επιτυχία του Καρατζά προκάλεσε τον φθόνο κάποιων οπλαρχηγών, με τους οποίους δεν είχε καλές σχέσεις, επειδή εθεωρείτο άνθρωπος των προκρίτων. Εκτός αυτού, οι αδελφοί Κουμανιώτη (Χρυσανθακόπουλος το πραγματικό όνομα της οικογένειας από το Κούμανι Αχαΐας), πίστευαν ότι ο Καρατζάς ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο του αδελφού τους Σταμάτη κατά τις συγκρούσεις με τους Τούρκους στις 23 Μαρτίου1821 στην Πάτρα. Ο Σταμάτης Κουμανιώτης είχε βρεθεί χτυπημένος πισώπλατα, προφανώς από απροσεξία των συμπολεμιστών του. Αλλά η υποψία και συκοφαντία οργίαζαν τότε μεταξύ των Ελλήνων, όπως παρατηρεί ο ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως».

Το «Διευθυντήριον της Αχαΐας» δεν έκανε και πολλά πράγματα  για να αποφευχθεί η εμφύλια σύγκρουση. Στις 4 σεπτεμβρίου 1821, ο Θάνος Κουμανιώτης περίμενε τον Καρατζά στη Μονή Ομπλού, στα νοτιοανατολικά της Πάτρας επί του ομωνύμου όρους. Μόλις ο Καρατζάς πέρασε τη σιδερένια πύλη του μοναστηριού και ήλθε αντιμέτωπος με τον Κουμανιώτη και τους άνδρες του άρχισε να χορεύει με τα οπίσθιά του γυρισμένα προς αυτούς και γενικά να κινείται με τρόπο χλευαστικό για να τους πειράξει και να τους δείξει ότι περιφρονεί τις απειλές τους. Οι άνδρες του Κουμανιώτη εξεμάνησαν κι ένας από αυτούς, ονόματι Τσαλαμηδάς, τον πυροβόλησε πισώπλατα και τον σκότωσε.

Ο Καρατζάς τάφηκε εκεί και ο τάφος του υπάρχει ακόμα και σήμερα στον χώρο της μονής. Η δολοφονία του Καρατζά προκάλεσε μεγάλο ρήγμα στους επαναστάτες που έλυσαν την πολιορκία της Πάτρας. Η παλικαροσύνη του υμνήθηκε από τη λαϊκή μούσα. Η μνήμη του έμεινε αθάνατη στα βουνά του Μωριά μέσα από το δημοτικό τραγούδι. 

Η Πάτρα ουδέποτε ξαναπατήθηκε από τους Έλληνες Επαναστάτες κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Ήταν το μοναδικό κάστρο της Πελοποννήσου που παρέμεινε στους Τούρκους μέχρι το τέλος.

Η δολοφονία Καρατζά είχε διαλυτική επίδραση στο αχαϊκό στρατόπεδο κι έπληξε την ενότητα των αγωνιστών για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

Ο Παναγιώτης Καρατζάς αποτελεί παράδειγμα γνήσιου λαϊκού αγωνιστή και επαναστάτη. Η πατρίδα, ο Δήμος Πατρέων, και οι Πατρινοί για να τιμήσουν τον πρωτεργάτη της Επανάστασης Παναγιώτη Καρατζά αποφάσισαν τη κατασκευή της προτομής του που θα κοσμεί την πλατεία Ομονοίας, τα αποκαλυπτήρια της οποίας πραγματοποιούμε σήμερα.

Εύχομαι το παράδειγμα του πατριωτισμού και της αγωνιστικότητας του Παναγιώτη Καρατζά να αποτελεί σημαντήριο φάρο για όλους τους σύγχρονους Έλληνες, ειδικά σήμερα στους χαλεπούς καιρούς που βιώνουμε εξαιτίας της πολύπλευρης κρίσης. Εύχομαι ο Παναγιώτης Καρατζάς και όλοι οι άλλοι που αγωνίστηκαν για την ελευθερία της πατρίδας και για τα ιδανικά του έθνους μας να είναι για όλους εμάς τους σημερινούς Έλληνες, αλλά και για τις γενιές που έρχονται πηγή δύναμης και έμπνευσης ώστε να αντεπεξέλθουμε των όποιων δυσκολιών προκύπτουν για την πατρίδα μας.

Κλείνοντας θέλω να ευχαριστήσω το Σύλλογο των Ενεργών Πολιτών της Τρίτης Ηλικίας Μελών των ΚΑΠΗ Πατρών «Παναγιώτης Καρατζάς» για τη συμμετοχή τους και τη συμβολή τους στη σημερινή εκδήλωση.

Θέλω επίσης να συγχαρώ τον γνωστό γλύπτη κι ενεργό πολίτη, αγωνιστή για την Ελλάδα του σήμερα και του αύριο, Στάθη Λεοντή, που φιλοτέχνησε την προτομή του Παναγιώτη Καρατζά τα αποκαλυπτήρια της οποίας πραγματοποιούμε εδώ. Ο Στάθης Λεοντής έχει συνδέσει το όνομά του και με τα πολιτιστικά και με τα πολιτικά πράγματα της πόλης μας και κυρίως έχει συνδέσει το όνομά του με τα περισσότερα γλυπτά έργα, προτομές, ανδριάντες, συνθέσεις, που κοσμούν σήμερα πλατείες της Πάτρας. 

 Σας ευχαριστώ».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:

Μνήμη Καρατζά αναβίωσε κατά τα αποκαλυπτήρια της προτομής  του...