Το τέρας του ναζισμού που σήμερα αναβιώνει, ήταν αυτό που αιματοκύλησε τη χώρα μας

Ο Κ. Μπουρδούλης  εκπρόσωπος του Δημάρχου. Πατρέων.

«Και η Πάτρα πλήρωσε τον δικό της φόρο δίνοντας διαλεκτά παλληκάρια» είπε ο Κ. Μπουρδούλης  για τους εκτελεσμένους από τους ναζί

Ολόκληρη η ομιλία του Κ. Μπουρδούλη, εκπροσώπου του Δημάρχου Πατρέων, που εκφωνήθηκε στην τελετή Μνήμης του πραγματοποιήθηκε σήμερα στο ΚΕΤΧ, προς τιμήν των εκτελεσμένων από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, έχει ως εξής:

«Αγαπητοί φίλοι αγωνιστές, Κυρίες και κύριοι,

Είμαστε και φέτος εδώ για να τιμήσουμε τη μνήμη των Ελλήνων πατριωτών που εκτελέστηκαν στις 4 Δεκεμβρίου 1943 στο κτήμα Μουρτζούχου, από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.

Ενδεικτικό της ανησυχητικής κατάστασης που επικρατούσε στην Πάτρα για τους κατακτητές, δεκάξι ημέρες μετά την κατάρρευση της Ιταλίας, είναι το εμπιστευτικό έγγραφο του Εισαγγελέα Εφετών Πατρών στις 24-9-43, προς τον Νομάρχη Αχαΐας, που του προτείνει να ζητήσει άδεια από τον Γερμανό διοικητή Πατρών ώστε να μεταφερθούν οι κρατούμενοι του Λυμπερόπουλου στις φυλακές γερμανοκρατουμένων του Μαργαρίτη, που τότε βρίσκονταν στο τέρμα της οδού Λόντου, απέναντι από την δεξαμενή της πόλης. Και τούτο για τον λόγο ότι ο Διοικητής του Τμήματος Μεταγωγών είχε ενημερώσει τον Εισαγγελέα Εφετών ότι ουδεμία εμπιστοσύνη έχει στους χωροφύλακες αυτού δια την φρούρηση των κρατουμένων στις φυλακές Λυμπεροπούλου, οι οποίες βρίσκονταν στο άκρο της πόλης και ότι σε απόπειρα για την απελευθέρωση τούτων ουδεμία αντίδραση θα εκδηλωθεί.

Κατά χρονικά διαστήματα, λοιπόν, γίνονταν από τους Γερμανούς κατακτητές, εκτελέσεις ομήρων μικρών ομάδων, στο κτήμα Μουρτζούχου, που συνορεύει το στρατόπεδο στο όποίο βρισκόμαστε σήμερα. Το κτήμα Μουρτζούχου ήταν  τόπος μαρτυρίου των δεσμωτών του κάτεργου Λυμπερόπουλου. Οι εκτελέσεις που συνήθως κυμαίνονταν από δυο ομήρους και άνω ή και ατομικές, όπως για παράδειγμα αυτή του 32χρονου σοφέρ Κώστα Παπαμιχαλόπουλου από την Ηλεία, ο οποίος καταδικάστηκε στις 4-11-43 και εκτελέστηκε δυο ημέρες μετά, καταγραφόμενη η εκτέλεσή του ως η πρώτη των Γερμανών μετά την κατάρρευση της Ιταλίας και την ανάληψη της ευθύνης του ελληνικού μετώπου εξ ολοκλήρου εκ μέρους του Γ΄ Ράιχ.

Τρεις εβδομάδες αργότερα, στις 26-11-43, εκτελείται 22χρονος κτηματίας, δυο μέρες μετά ο 35χρονος καροτσέρης Γιάννης Θεοδωρακόπουλος και τουλάχιστον, μέχρι την απελευθέρωση, 37 ακόμη που φέρονται καταγεγραμμένοι, ενώ ο αριθμός των εκτελεσμένων δεν πρέπει να θεωρηθεί τελικός, καθώς το σύνολο των αγωνιστών που έπεσαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα παραμένει ανεξερεύνητο.

Το σίγουρο είναι ότι ο αριθμός τους πλησιάζει τις δύο εκατοντάδες, καθώς για παράδειγμα, έως σήμερα, από τους εκτελεσμένους της 4ης-12-1943, του μπλόκου των Προσφυγικών, έχουν εντοπιστεί τα ονόματα μόνον 56 πατριωτών προσφύγων από τους 63 πρόσφυγες που εκτελέστηκαν στο σύνολο των 84 εκτελεσμένων της περιοχής. Και αυτή είναι μόνον μια περίπτωση!

Η διαδικασία που προηγείτο της εκτέλεσης ήταν μακάβρια και επαναλαμβανόμενη παγίως. Έφερναν νύχτα, πριν χαράξει η ημέρα, τους κρατουμένους από του Λυμπερόπουλου και αφού τους περνούσαν εντός του στρατοπέδου του ΚΕΤχ από την κεντρική πύλη, η οποία τότε βρισκόταν επί της οδού Εγλυκάδος, τους μετέφεραν στο κτήμα  του Γιάννη Μουρτζούχου, το οποίο χωριζόταν από το ανατολικό όριο του ΚΕΤχ με έναν φράκτη από συρματόπλεγμα. Αυτός ο φράχτης, ήταν μονίμως  μπαταρισμένος από τις πολλές φορές που τον είχαν πατήσει για να περνούν από πάνω του, μελλοθάνατοι και εκτελεστές, κι από κει να φθάνουν στον τόπο του μαρτυρίου.

Τα σημαίνοντα πρόσωπα τα στοίβαζαν σ΄ ένα κελί που ήταν το πρώην πειθαρχείο του 12ου Συντάγματος – το έλεγαν και «Μαύρο Σπίτι» – και όταν παιρνόταν απόφαση για εκτέλεσή τους, τα περνούσαν από τον φράκτη που χώριζε το ΚΕΤχ από του Μουρτζούχου, για να τα οδηγήσουν στον κρανίου τόπο, όπως όλους τους μελλοθανάτους. 

Εδώ εκτέλεσαν και επί τόπου έθαψαν τον τραγικό ιερέα, τον αγωνιστή του ΕΑΜ Αιγίου, παπά Θόδωρο Παπαγεωργίου, σε ηλικία 53 ετών, στις 23-2-1944 σε μια ομαδική εκτέλεση, που περιλάμβανε τριάντα πατριώτες.

Όταν γίνονταν εκτελέσεις οι Γερμανοί δεν επέτρεπαν την εμφάνιση πολιτών πέριξ του τόπου. Γνώστες οι γείτονες δεν έβγαιναν από τα σπίτια τους, λιγοστά την εποχή εκείνη,  μέχρι να ολοκληρωθεί το έγκλημα των ναζί.

 Τα μεγάλα στελέχη της Αντίστασης φρόντιζαν από βραδύς να τα απομονώνουν σε κελιά του πειθαρχείου του 12ου Συντάγματος, μέχρι το χάραμα της επομένης ημέρας που τα περνούσαν απέναντι, στον τόπο εκτέλεσης. Στις εκτελέσεις αυτές εκτελέστηκαν ο Κώστας Γαμβέτας (ή Δημήτρης Χαφατέας), μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ που καθοδηγούσε τη δράση της οργάνωσης Πάτρας και ο Βαγγέλης Αργυρόπουλος (ή Κώστας Δημητρίου) Γραμματέας του ΕΑΜ Αχαΐας που συνελήφθησαν από τη Γκεστάπο στις 24 Δεκεμβρίου 43 και εκτελέστηκαν στις 23 Φεβρουαρίου του 1944.

Τραγική περίπτωση εκείνης της ημέρας, αποτελεί αυτή του 15χρονου σαλταδόρου Δημήτρη Γκέκα, που το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας είχε καταδικασθεί σε δυο χρόνια φυλάκισης γιατί είχε κλέψει ένα λάστιχο αυτοκινήτου από τους Γερμανούς.  

Ατελείωτος είναι ο κατάλογος των θυμάτων του ναζισμού. Μεταξύ αυτών περίοπτη θέση κατέχουν οι ΕΠΟΝίτες της συνοικίας Ψηλών Αλωνίων, ανάμεσα σε μια ομαδική εκτέλεση  δώδεκα πατριωτών. Μεταξύ αυτών τα αδέλφια Χρήστος και Ευθύμιος Παρνασσάς, 20 και 22 ετών αντίστοιχα., ο Δημήτρης Καλύβας και ο Κώστας Παπαμακάριος. Και οι τέσσερις ήσαν δραστήρια μέλη της ΕΠΟΝ Υψηλών Αλωνίων. Εκτελέστηκαν στις 19-11-43, στο κτήμα Μουρτζούχου μαζί με άλλους οκτώ ΕΑΜίτες, μεταξύ των οποίων ο 35χρονος ιδιωτικός υπάλληλος Ιωάννης Κατσιμπίρης και ο Πέτρος Ζαφειρόπουλος. Ήτοι έξι Πατρινοί, τέσσερις από την Αιγείρα Αχαΐας, ένας από το Αίγιο και ένας ακόμη από την Ακράτα.

Μια ακόμη σημαντική ομαδική εκτέλεση είναι αυτή των δεκατεσσάρων αγωνιστών, ηλικίας από 18 έως 60 ετών, που έγινε στο κτήμα Μουρτζούχου, από τους Γερμανούς στις 24-11-43 και μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται ο μηχανικός Παναγιώτης Πορευόπουλος, ΕΑΜίτης ηλικίας 23 χρόνων, και αδελφός του Γιώργου Πορευόπουλου. 

Αναμφίβολα όμως η πιο μαζική εκτέλεση είναι αυτή της 4ης Δεκεμβρίου 1943 των ομήρων του μπλόκου των Προσφυγικών και της ευρύτερης περιοχής, με τους 84 αγωνιστές στην πλειοψηφία τους ΕΠΟΝίτες, εκ των οποίων οι 63 ήταν από τα Προσφυγικά.

Έτσι ήταν άτυχοι όσοι πιάστηκαν από τους Γερμανούς στις 27-10-43, κατά το μπλόκο που επακολούθησε στην ευρύτερη περιοχή Προσφυγικών, Αγ. Τριάδος κλπ. με την συμμετοχή των γερμανοτσολιάδων-συνεργατών του κατακτητή και τις διαταγές του συνταγματάρχη πεζικού Νικόλαου Κουρκουλάκου.  Συνελήφθησαν περισσότερα από 200 άτομα, μεταξύ των οποίων και Ιταλοί αντιφασίστες που τους έκρυβαν οι κάτοικοι, καθώς με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 8 Σεπτέμβρη 1943, αυτοί αρνήθηκαν να ενταχθούν στον γερμανικό στρατό.  

Αλλά και η εκτέλεση των 30 Αχαιών, στις 23 Φεβρουαρίου 1944, μεταξύ των οποίων και ο κομμουνιστής καθοδηγητής, παλικάρι της αντίστασης στην Πάτρα, Κώστας Γαμβέτας, (Μήτσος Χαφατέος, ζωέμπορας) ήταν ένα  ακόμη ομαδικό έγκλημα του φασισμού, που συντάραξε την πατραϊκή κοινωνία.

Το τέρας του ναζισμού που σήμερα αναβιώνει, ήταν αυτό που αιματοκύλησε τη χώρα μας. Και η Πάτρα πλήρωσε τον δικό της φόρο δίνοντας διαλεκτά παλληκάρια.

Εμείς οφείλουμε να τιμούμε τη μνήμη αυτών των ηρωικών πατριωτών και εδώ θέλω να τονίσω ότι ο Δήμος, η Περιφέρεια και η Εκκλησία έχουμε να διεκπεραιώσουμε μια εκκρεμότητα, αυτή της δημιουργίας μνημείου πεσόντων στον τόπο της θυσίας τους. Είναι ένα θέμα που το προχωρούμε και ελπίζω σύντομα να είμαστε σε θέση να υλοποιήσουμε αυτή μας την υποχρέωση.

Αιωνία η μνήμη σε όσους θυσιάστηκαν εδώ για μια ελεύθερη πατρίδα».