Η τριπλή μαρτυρία του Λ. Τσίλογλου

Της ιστορικού Ιωάννας Πετροπούλου

Η Ιστορία γράφεται από την πλευρά των νικητών -- κοινή είναι η παραδοχή αυτής της αλήθειας. Μάλιστα, στο χώρο της Αριστεράς γνωρίζουμε ότι έως μια ορισμένη περίοδο οι καταγραφείς της Ιστορίας του Ελληνικού Εμφύλιου ανήκαν στο καθεστώς και ήσαν οι παραγωγοί μιας «ιστοριογραφίας» που συντάχθηκε εν είδει μονολόγου φέροντας στη συσκευασία της και την ημερομηνία λήξεως. Ο λόγος των ηττημένων αποδεσμεύθηκε συνολικά από τη μεταπολίτευση και δώθε, όταν είδαν το φως ατομικές εξιστορήσεις αγωνιστών και αγωνιστριών της «απέναντι όχθης», κείμενα γραμμένα από τα δρώντα πρόσωπα της Ιστορίας.

Παρά την τραγική έκβαση της σύρραξης, αυτή η σχετικά όψιμη συγγραφική συγκομιδή αφηγήσεων της άλλης πλευράς σε πεζό λόγο, παρά το ότι εξιστορεί την ήττα, αναδεικνύει το ηρωικό στοιχείο. Αγωνιστές και αγωνίστριες γράφουν με συνείδηση του υψηλού: μετείχαν σε μια εποποιία αξιομνημόνευτη. Ανήκουν στους ordinary people, στους κοινούς θνητούς. Κομίζουν στο αναγνωστικό τους κοινό μια ακόμη μαρτυρία από τα κάτω. Όμως, πάρα ταύτα, διάφανη είναι η πρόθεσή τους να διασώσουν όχι τη μικροϊστορία μιας καθημερινότητας, αλλά τον μεγάλο πόνο των κολασμένων της Γης, τις κορυφαίες τραγικές ώρες μιας ιστορικής πορείας που, αν και ηττήθηκε κατά κράτος, στάθηκε ιστορικά μοναδική.

Θύτες και θύματα: τούτη η ιστοριογραφική διεύρυνση ήρθε στην ώρα της. Συνέπεσε με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη μεταδικτατορική Ελλάδα, αποκάλυψε για πρώτη φορά, σε νέες γενιές αναγνωστών, τη διαδρομή της Αριστεράς, ενώ παράλληλα έδωσε το έναυσμα για κατάθεση προσωπικών μαρτυριών σε άτομα και των δύο φύλων. Οι αυτοβιογραφικές αυτές εξιστορήσεις συχνά εκπορεύονται από πολιτικούς αρχηγούς, κομματικά υψηλόβαθμα ή χαμηλόβαθμα στελέχη, και επιτρέπουν μια αδιαμεσολάβητη εξιστόρηση από τον ίδιον τον/την μάρτυρα, εξιστόρηση που ενίοτε βρίσκεται στα όρια της προφορικότητας και κατά κανόνα δεν στοχεύει να δρέψει λογοτεχνικές δάφνες.

Απόσπασμα από το άρθρο για το βιβλίο του Λευτέρη Τσίλογλου, «Κι όμως ήταν όμορφα».

Μαρτυρίες, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2010, 208 σ. (Δημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ της 24-7-2011.