Έκτοτε την φύλαξε ο ιερός όφις Εριχθόνιος

Ο Λάκης Σάντας αριστερά με τον Μαν. Γλέζο δεξιά μπροστά στον ιερό  βράχο της Ακρόπολης

                    »

Όταν  δυο φοιτητές, ο Λάκης Σάντας κι ο Μαν. Γλέζος, 

 ανέβηκαν «Μια νύχτα στην Ακρόπολη»

«…ΜΙΑ ΜΕΡΑ, που όλοι μαζί οι φοιτητές παρέα βρισκόμασταν πάλι στο Ζάππειο και συζητούσαμε, σε κάποια στιγμή που ο Μανώλης ήταν στραμμένος προς την Ακρόπολη, γυρίζει και μου λέει:

-Λάκη κοίταξε εκεί πάνω, κοίταξε να ιδείς τι γίνεται εκεί πάνω…»

Κοιτάζω και βλέπω τη γερμανική σημαία που κυμάτιζε…

Αυτομάτως παίρνω τη σκέψη του φίλου μου και του λέω:

-Ναι , έχεις δίκιο, αυτό είναι, αυτό πρέπει να τους το κάνουμε, αν μπορούμε…

Πήγαμε πρώτα, λοιπόν, αν θυμάμαι καλά, στην Μπενάκειο Βιβλιοθήκη και ψάξαμε στην εγκυκλοπαίδεια ότι είχε σχέση με την Ακρόπολη. Πήραμε τα σχεδιαγράμματα και διαβάσαμε τα πάντα.

Καταλήξαμε σε ένα σημείο όπου βρισκότανε μια ρωγμή, στο βορεινό μέρος του Ερέχθειου, εκεί που ήταν το σπήλαιο της Αγραύλου και από κάτω ήταν ένα ξεροπήγαδο: Το άντρο του Εριχθόνιου. Δηλαδή, εκεί έμενε ο ιερός όφις της  Αθήνας, ο Εριχθόνιος, ο φύλακας της Ακρόπολης, στον οποίο οι ιερείς έριχναν μια φορά το μήνα μελόπιτες, για να συντηρείται.

Έτσι την ίδια κιόλας ημέρα, αποφασίσαμε να πάμε να ερευνήσουμε, όπως κι έγινε. Πηδήσαμε πάνω απ’ τα σύρματα, προχωρήσαμε μέσα απ’ τα δένδρα και φτάσαμε σ’ αυτή την πόρτα. Την ανοίξαμε. Είδαμε μια μεγάλη οπή, που ήταν το ξεροπήγαδο. Δεξιά όμως στον βράχο είχε μαδέρια που ανέβαιναν προς τα πάνω και είχαν μείνει από τις ανασκαφές που έκαναν οι αρχαιολόγοι.

ΦΥΓΑΜΕ ΚΑΙ ΤΡΕΙΣ ΜΕΡΕΣ μετά ξαναπήγαμε. Ήταν Κυριακή και ανεβήκαμε σαν επισκέπτες στην Ακρόπολη. Πήγαμε προς το Ερέχθειο και κοιτάξαμε το βάθρο προς τα σκαλιά καθώς και την οπή πάλι. Κατεβήκαμε τα σκαλιά και είδαμε ότι τα μαδέρια ήταν μισό μέτρο από το τελευταίο σκαλί. Στα Προπύλαια μπροστά υπήρχε μια διμοιρία Γερμανών που φύλαγε τη σημαία.

Εκείνη την εποχή οι Γερμανοί άρχισαν την επίθεση στην Κρήτη, στις 20 Μαΐου 1941. Σε αυτή τη μάχη λάβανε μέρος 5 έως 7 χιλ. Γερμανοί αλεξιπτωτιστές οι οποίοι όμως υπέστησαν μεγάλες απώλειες.

ΣΤΙΣ 29 ΜΑΪΟΥ βγάζουν οι Γερμανοί μεγάλη ανακοίνωση από τα ραδιόφωνα και τις εφημερίδες ότι η μάχη της Κρήτης έληξε, με τη νίκη των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων και θριαμβολογούσαν.

Έτσι καθώς είχαμε αποφασίσει, εμείς 19χρονα παιδιά, σκεφτήκαμε ότι έπρεπε να δείξουμε στους Γερμανούς ότι ο αγώνας συνεχίζεται! Είχαμε θυμώσει με την αλαζονεία και τις θριαμβολογίες τους. Την επόμενη ημέρα λοιπόν πήγαμε στην Ακρόπολη.

30 ΜΑΪΟΥ 1941, βράδυ, ησυχία, ένα τέταρτο Σελήνης στον ουρανό. Φτάσαμε, μπήκαμε μέσα, πατώντας σιγά-σιγά τα μαδέρια. Ανεβήκαμε στην επιφάνεια. Τίποτα, ησυχία. Προσέξαμε ότι δεν υπήρχε σκοπός

Στο μεταξύ ακούγαμε τους Γερμανούς να χαχανίζουν για τη μάχη της Κρήτης. Ήρθε η καθοριστική στιγμή. Οι καρδιές μας χτυπούσαν πολύ δυνατά. Ανεβήκαμε από τα σκαλιά, λύσαμε το συρματόσχοινο της σημαίας. Προσπαθήσαμε να την κατεβάσουμε. Η σημαία ήταν τεράστια, για τούτο την είχαν δεμένη με τρία μεγάλα σύρματα, τα οποία είχαν στρόφιγγες απ’ έξω από το βράχο και την συγκρατούσαν, γιατί όταν είχε αέρα έτρεμε όλος ο ιστός. Η σημαία λοιπόν, κατέβαινε μέχρι τον κόμβο που συναντιόντουσαν τα τρία σύρματα στον ιστό κι από κει δεν πήγαινε πιο κάτω.

Σκαρφαλώναμε, την πιάναμε, την τραβάγαμε, τίποτε δεν γινόταν. Ο μόνος τρόπος να κατέβει η σημαία ήταν να ανοίξουν τα σύρματα. Δύσκολο πολύ. Όμως η θέληση, η επιμονή κι η υπομονή μας έφεραν αποτέλεσμα. Κι αφού ανεβήκαμε και κατεβήκαμε στον ιστό πολλές φορές ως το δύσκολο σημείο – γιατί ο ιστός ήτανε λείος και γλίστραγε – κατορθώσαμε με τα χέρια μας να ξεσφίξουμε τις στρόφιγγες και να την ξεμπλέξουμε. Κι η τεράστια σημαία έπεσε και μας κουκούλωσε!

ΜΕΣΑ ΜΑΣ κυριάρχησε η αίσθηση ότι ήταν μεγάλη εκείνη η στιγμή, με το λιγοστό φως του φεγγαριού να λάμπει πάνω στα μάρμαρα που εκπροσωπούσαν 3000 χρόνια ιστορίας στα ιερά της πατρίδας μας. Εκεί αισθάνθηκα εγώ – αλλά πιστεύω κι ο Μανώλης – ότι και δέκα ζωές αν είχα θα τις έδινα.

Αγκαλιαστήκαμε και φιληθήκαμε, ενθουσιασμένοι για το αποτέλεσμα κι αμέσως με ένα μαχαιράκι που είχα μαζί μου, κόψαμε από ένα κομμάτι ο καθένας από τον αγκυλωτό σταυρό και το βάλαμε στον κόρφο μας! Η σημαία ήταν ένας τεράστιος μπόγος και φυσικά, ήταν αδύνατο να την πάρουμε μαζί μας. Τότε σκεφτήκαμε να την ρίξουμε στο ξεροπήγαδο και μάλιστα καλαμπουρίσαμε: «Για να τη φυλάει ο Εριχθόνιος» είπαμε.

Παρόλη την κούραση, την προχωρημένη ώρα και το ότι έπρεπε να επιταχύνουμε τη φυγή μας, το καθάριο νεανικό μυαλό μας δούλεψε μεθοδικά κι αφήσαμε κι οι δυο τα δακτυλικά μας αποτυπώματα πάνω στον ιστό – επειδή γνωρίζαμε ότι οι Γερμανοί ήταν μεθοδικοί και οργανωμένοι -  ούτως ώστε να μην επιβαρυνθούν, από τις έρευνες που θα κάνανε μετά, άλλοι αθώοι! Ακόμα φεύγοντας, σκεφτήκαμε να πατάμε στις ράγες του τραμ, για να χαθούν τα ίχνη μας, αν θα έφταναν μέχρι εκεί οι Γερμανοί.

Ρίχνουμε λοιπόν την σημαία στο ξεροπήγαδο, ρίχνουμε κι από πάνω χώματα και πέτρες, κατεβαίνουμε, ανοίγουμε με προφύλαξη την πόρτα και φεύγουμε».

(Απόσπασμα από το βιβλίο του Λάκη Σάντα «Μια νύχτα στην Ακρόπολη…  Μνήμες από μια σπουδαία εποχή» Εκδόσεις Βιβλιόραμα, σελίδες 160)

                   »

Ο  ΣΕΜΝΟΣ αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Λάκης Σάντας έφυγε από κοντά μας το Σάββατο 30-4-11 και η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στις 5-4-11 στο παρεκκλήσι του Αγ. Ελευθερίου, στην Ι. Μ. Αθηνών. Η κηδεία του έγινε από τον Ι.Ν. Αγ. Θεοδώρων του Α’ Νεκροταφείου Αθηνών. Μεσίστια κυμάτιζε η σημαία στην Ακρόπολη και σε όλα τα κρατικά κτίρια. Ο Δήμος Πατρέων σύμφωνα με δήλωση του δημάρχου Γ. Δημαρά θα δώσει το όνομα του αγωνιστή σε οδό της πόλης σε ένδειξη τιμής, καθότι ο αείμνηστος υπήρξε τέκνο αυτής της πόλης.

Λάκης Σάντας. Θα τον θυμόμαστε πάντα

Ο Λάκης  Σάντας γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1922 στη Λευκάδα. Ο πατέρας του που υπηρετεί ως δασικός τον φέρνει μικρόν στην Πάτρα. Το 1934, η οικογένεια του εγκαθίσταται στην Αθήνα. Τελείωσε το γυμνάσιο το 1940 και πέρασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1942 εντάχθηκε στο ΕΑΜ και λίγο αργότερα στην ΕΠΟΝ και βγήκε στο βουνό με τον ΕΛΑΣ. Πήρε μέρος σε αρκετές μάχες στην Αιτωλοακαρνανία, στη Φθιώτιδα και στην Αττικοβοιωτία και το 1944 τραυματίστηκε. Το 1946 εξορίστηκε στην Ικαρία, το 1947 φυλακίστηκε στην Ψυττάλεια, απ' όπου το 1948 εστάλη στην Μακρόνησο. Στη συνέχεια, διέφυγε στην Ιταλία και ζήτησε πολιτικό άσυλο στον Καναδά, όπου θα έζησε μέχρι το 1962. Το 1963 επέστρεψε στην Ελλάδα.

 «Ήταν η πρώτη ανάσα της αντίστασης» είχαν πει στη Βουλή, τιμώντας τον Λάκη Σάντα και το Μανώλη Γλέζο, το Νοέμβριο του 2008. «Δύο δεκαοκτάχρονα που έπαιξαν με την ιστορία, είδαν ένα σύμβολο και αποφάσισαν να γίνουν σύμβολα οι ίδιοι» είπαν για το κατόρθωμα της νύχτας της 30ής προς 31η Μαΐου 1941, που κατέβασε μαζί με το φίλο του Μανώλη Γλέζο τη χιτλερική σημαία από το βράχο της Ακρόπολης.   

Ο Λάκης Σάντας έμεινε στην σκιά καθώς πάντοτε συνήθιζε να λέει «απλώς έκανα το καθήκον μου» κι όταν το ρώτησαν αν αισθάνεται ήρωας απάντησε πολύ απλά. «Μα δεν ήμουν ήρωας». Κι ωστόσο η πατρίδα τον εξόρισε στο ξερονήσι για την προσφορά του.

                                                        Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗ

ΠΑΡΟΥΣΙΑ πλήθους κόσμου, του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλου, του προέδρου του ΣΥΝ Αλ. Τσίπρα, του πρώην Προέδρου της Βουλής Απόστολου Κακλαμάνη, υπουργών, βουλευτών από όλα τα κόμματα, αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, κ.ά. τελέστηκε στον ιερό ναό των Αγίων Θεοδώρων στο Α΄ Νεκροταφείο η νεκρώσιμος ακολουθία του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Απόστολου Σάντα.

Τον επικήδειο εκφώνησε ο Μανώλης Γλέζος, ο οποίος, επικαλέστηκε τις συζητήσεις του με τον Λάκη Σάντα, στις οποίες ο τελευταίος διατύπωνε πάντα την άποψη ότι από το 1821 και μετά «οι ολετήρες του έθνους έχουν υποδουλώσει τη χώρα στρατιωτικά, πολιτικά και οικονομικά». Και ιδιαίτερα αναφέρθηκε στην οικονομική υποδούλωση, για την οποία, είπε, ότι «από μέρα σε μέρα η θηλιά γύρω από το λαό σφίγγει όλο και περισσότερο».

Παράλληλα ανέφερε ότι και τα άλλα οράματα για εθνική ανεξαρτησία, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη δεν έχουν μπορέσει να υλοποιηθούν και έδωσε την υπόσχεση στον εκλιπόντα ότι «θα συνεχίσει τον αγώνα για να πίνουν οι νέοι ελεύθεροι το κρασί της χαράς».

Από την πλευρά της, η κόρη του Λάκη Σάντα, Αλεξάνδρα, αποχαιρετώντας τον πατέρα της τόνισε:

«Σε θυμούνται και σε τιμούν όλοι. Άρα υπάρχει ελπίδα. Είμαστε περήφανοι γιατί ανέβασες στα ύψη την ανθρωπιά, τις αξίες του ήθους, της ηθικής και της ανιδιοτέλειας. Μας μίλαγες για ανθρωπιά, αλληλεγγύη και δικαιοσύνη. Ήσουν διεθνιστής και πατριώτης, ένα ελεύθερο πνεύμα, που δεν έμπαινες σε καλούπια. Γι αυτό και πλήρωσες το κόστος γι αυτόν το μοναχικό δρόμο που επέλεξες, αν και, όπως μας έλεγες, εκατό επί πλέον χρόνια ζωής να είχες, τα ίδια θα έκανες».