Ο πρώτος στην Πάτρα, εορτασμός του Αλβανικού Έπους

 

ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ, ΤΟ ΕΑΜ, Η ΕΠΟΝ Η ΕΑ, ΑΝΑΠΗΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΠΑΛΙΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ, ΕΡΓΑΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΕΙΑ, ΤΟ ΕΚΠ, ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΟΙΚΙΩΝ Κ.Α.Π.

Οκτώβρης 1944. Τι μέρες κι αυτές!

Λευτεριά στην Πάτρα, στην Αθήνα,

στης πατρίδας τα χωριά.

Όλος ο λαός μία ολόγεμη χαρά,

μία βροντερή φωνή: Εξουσία Λαϊκή.

Όμως η Ιστορία ''πλάγιασε''

με διαβόλου εγγόνι

και μας βγήκε τερατογένεσης εγγόνι!

ΣΤΙΣ 28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944, τέταρτη επέτειος από την νίκη του ελληνικού στρατού στα βουνά της Ηπείρου, εκεί που στρατός και γυναίκες ηπειρώτισσες  έγραψαν το Αλβανικό Έπος, εορτάζεται για πρώτη φορά με ελευθερωμένη την χώρα  κατά το μεγαλύτερο μέρος της.

Με μέριμνα του Δημάρχου Πατρέων Β. Ρούφου πραγματοποιείται πανηγυρικός εορτασμός στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών. Η VIII Ταξιαρχία ΕΛΑΣ μεριμνεί για την παράταξη αντάρτικου σώματος κατά μήκος της οδού Μαιζώνος, προ του ΙΝ, από την οδό Ερμού μέχρι την πλατεία πρ. Όλγας, (σ.σ. Εθνικής Αντίστασης σήμερα), ενώ ακολουθεί μετά την δοξολογία ομιλία προ του Αγνώστου Στρατιώτου και κατάθεση στεφάνων.

Συμμετέχουν ελληνικές και διασυμμαχικές Αρχές, το ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ και ΕΑ, ανάπηροι πολέμου, παλιοί πολεμιστές, εργατικά σωματεία, το ΕΚΠ, οργανώσεις πολιτών των συνοικιών κ.α.π.

Οι εκδηλώσεις των πολιτών έχουν ξεκινήσει από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας  με τους ΕΠΟΝίτες να γυρνούν στις συνοικίες τραγουδώντας αντάρτικα τραγούδια, ενώ κορυφόνωνται ανήμερα  και το απόγευμα στις 4, με λαϊκές γιορτές και συμμετοχή της μουσικής Μπάντας του Δήμου Πατρέων, της αντάρτικης Στρατιωτικής Μπάντας της VIII  Ταξιαρχίας και της χορωδίας του «Ορφέα».

Το βράδυ οι εκδηλώσεις χαράς αμαυρώνονται. Στη συνοικία Ταμπάχανα τραυματίζεται ο πολιτοφύλακας Νίκος Ότιμος, από πυροβολισμό που έριξε δολοφονικό φιλοναζιστικό στοιχείο.

Είναι το πρώτο θύμα με το οποίο η αντίδραση της εποχής άνοιξε τον κατάλογο των θυμάτων του Εμφυλίου, που εμέλλετο να ακολουθήσει στην Πάτρα, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Νωρίτερα σε ένα σχετικά άγνωστο επεισόδιο χίτικα στοιχεία είχαν αποπειραθεί να δολοφονήσουν τον Άρη, όταν κατέβαινε την οδό Γερμανού με τζιπ που οδηγούσε άνδρας του ΕΛΑΣ. Ρίχτηκε πυροβολισμός, αλλά πέρασε στα αδιάφορα για να μην διαταραχθεί το κλίμα της νίκης και της ευφορίας για την ήττα των Γερμανών. 

 

ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ: ΑΠΟ ΠΡΟΘΥΜΟΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ, ΔΙΩΚΤΗΣ ΤΟΥΣ ΟΤΑΝ  ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΑΝ

Η ταυτότητα του άξιου ηγέτη της ελληνικής Ορθοδοξίας  αρχιεπίσκοπου Χρύσανθου (κατά κόσμον Χαρίλαου) Φιλιππίδη.

Και το οξύμωρο της πρώτης ελεύθερης επετείου για τον γιορτασμό της αντιφασιστικής νίκης. Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός με μήνυμά του προς τον λαό, καταφέρεται εναντίον των ναζί τονίζοντας πως «οι Γερμανοί έφυγαν άνανδρα από την Ελλάδα» και «τα οστά» των εκτελεσμένων αγωνιστών «θα σκιρτήσουν τις στιγμές αυτές της εθνικής αγαλλίασης»!

Αυτά τα λόγια ειπώθηκαν στην 4η Εθνική Επέτειο από τον υπηρέτη του ναζιστικού τέρατος!

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι η ανάρρηση του Δαμασκηνού στο θρόνο  της αρχιεπισκοπής Αθηνών τελέστηκε από τους Ναζί, δύο ημέρες μετά την είσοδό τους, με επιθυμία του Γερμανού στρατηγού φον Στούμε, που την Κυριακή του Θωμά, στις 27 Απριλίου 1941, παρέλαβε τη διοίκηση της πρωτεύουσας από τον Ανώτερο Στρατιωτικό Διοικητή Αττικοβοιωτίας υποστράτηγο Χρ. Καβράκο, ο οποίος υπέγραψε σε καφενείο της Κηφισιάς[1] την παράδοση της Αθήνας.

Νωρίτερα, ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής, που είχε διορισθεί πρωθυπουργός στις 29 Ιανουαρίου 1941 εις αντικατάσταση του θανόντος δικτάτορα Ιω. Μεταξά, για να μην υπογράψει την παράδοση, στις 18 Απριλίου, αυτοκτονεί, όμως πέντε μέρες μετά, στις 23-4-1941, στη Θεσσαλονίκη, ανήμερα εορτής του Αγ. Γεωργίου, η παράδοση ξαναυπογράφεται και σε… τρίτο πρωτόκολλο, για να παραδοθούμε και στους νικημένους στο Αλβανικό Μέτωπο, από τον ελληνικό στρατό, Ιταλούς εισβολείς!

«Τι θα γίνωμε;» γράφει στο προσωπικό του πολεμικό ημερολόγιο ο συνταγματάρχης Πυροβολικού Νικ. Μπαλλής, που ήταν αυτός που εστάλη από τους συναδέλφους του αξιωματικούς να ζητήσει την υπογραφή στις 20 Απριλίου 1941, με τον Γερμανό στρατηγό Στούμε, --αν και κατώτερός του--, του πρώτου Πρωτόκολλου παράδοσης του ελληνικού Στρατού στους Γερμανούς, από τα τρία που υπογράφηκαν μέσα σε τέσσερις ημέρες. Σκοπός της υπογραφής εκείνης ήταν να διασφαλιστεί η νίκη του Αλβανικού Μετώπου και να μην καταστεί υποταγμένος ο ελληνικός στρατός στους ηττημένους Ιταλούς. 

«Σύγχυσης διαταγών. Στρατιώται φεύγουν. Αξιωματικοί φεύγουν. Που πάνε; Πήραν τα βουνά, αυτά τα ράκη των ανθρώπων. Πειναλαίοι, ελεεινοί. Αρχίζει η ηθική κατάπτωσις εις μίαν σκληράν πραγματικότητα, άνευ προηγουμένου. Ενταύθα είναι φρικτή η κατάστασις από το θέαμα των αφικνουμένων και διερχομένων πειναλαίων  φαντασμάτων-στρατιωτών...», γράφει στις 23 Απριλίου 1941, ο συνταγματάρχης Ν. Μπαλλής[2]

Την ίδια ημέρα, η μόλις δύο ημερών κυβέρνηση Τσουδερού, ο Βασιλιάς Γεώργιος και ο Στόλος, φεύγουν για Κρήτη και από κει, μετά τη Μάχη και την πτώση της, για Αίγυπτο. Την ίδια εκείνη ημέρα, ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Βερσής, στην Ήπειρο που θεωρεί εξαιρετικά ατιμωτική την παράδοση και τους όρους της, κοιτάζοντας προς το Νότο, ψάλλει τον Εθνικό Ύμνο με τους φαντάρους του, ανατινάζει τα πυροβόλα του και αυτοκτονεί με το πιστόλι του, μπροστά στα μάτια των έκπληκτων φαντάρων του.

Την 27 Απριλίου, ημέρα παράδοσης της Αθήνας, ο έως τότε εκφωνητής του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Αθήνας Κωνστ. Σταυρόπουλος εμψύχωνε τους πολίτες:

 «Εδώ ελεύθεραι ακόμα Αθήναι… Έλληνες! Οι Γερμανοί εισβολείς ευρίσκονται εις τα πρόθυρα των Αθηνών. Αδέλφια! Κρατήστε καλά μέσα στην ψυχή σας το πνεύμα του μετώπου. Ο εισβολεύς εισέρχεται με όλας τας προφυλάξεις εις την έρημον πόλιν με τα κατάκλειστα σπίτια. Έλληνες! Ψηλά τις καρδιές!».

Μετά από αυτό το γεγονός, (σ.σ.: την άρνηση να ορκίσει πρωθυπουργό τον Γ. Τσολάκογλου) ο Χρύσανθος που επαύθη από τον θρόνο του στις 2 Ιουλίου του 1941. αποτραβήχτηκε στο σπίτι του στην Κυψέλη στην οδό Σουμελά παρακολουθώντας τα γεγονότα, ενώ συγχρόνως λειτουργεί και παράνομο Ραδιοφωνικό Σταθμό, τον πρώτο αντιστασιακό Σταθμό στην Κατοχή με την ονομασία «Ασύρματος του Δεσπότη». Ο Χρύσανθος υποβάλλει και επίσημα την παραίτησή του από τον θρόνο του στον Βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Β’ με το τέλος της Κατοχής[1].

Ο φον Στούμε μπήκε κατακτητής στην Αθήνα με δύο τεθωρακισμένα που συνοδεύονταν από ένα τάγμα ένοπλων μοτοσικλετιστών.  Διόρισε ως Πρωθυπουργό τον αντιστράτηγο διοικητή του Γ΄ Σώματος Γεώργιο Τσολάκογλου, που στις 20 Απριλίου 1941 είχε υπογράψει, χωρίς την έγκριση της κυβέρνησης της Αθήνας, την παράδοση των ελληνικών δυνάμεων με τον διοικητή της 1ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Ες-Ες, υποστράτηγο Σεπ Ντήτριχ (Josef "Sepp" Dietrich), στο Βοτοσόνι Ιωαννίνων. Αυτή είναι η Μεραρχία που στις 26 Απριλίου 1941 μπήκε στην Πάτρα. Ο Γεώργ. Τσολάκογλου ως επικεφαλής της Κυβέρνησης, διορίστηκε στις 30 Απριλίου 1941, αμέσως μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, ενώ η νόμιμη κυβέρνηση Τσουδερού είχε ήδη καταφύγει στην Κρήτη. Ήταν πιστός στα κελεύσματα των ναζί και οι Γερμανοί αναζήτησαν τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρύσανθο για να παραστεί στην τελετή ορκωμοσίας.

Στις 2 Ιουνίου του 1941, ο τελευταίος μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης), που εκείνη την περίοδο ήταν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, αρνήθηκε να ορκίσει την κατοχική κυβέρνηση. Λίγες μέρες, αργότερα, με συντακτική πράξη της κατοχικής κυβέρνησης, "πλήρωσε" αυτή την ηρωική στάση καθώς καθαιρέθηκε.

Στις 2 Ιουλίου 1941, ο Χρύσανθος αντικαταστάθηκε από τον Δαμασκηνό, μητροπολίτη Κορινθίας,  με τον οποίο είχαν αντιπαρατεθεί στην εκλογή Αρχιεπισκόπου το 1937 και αποσύρθηκε στο σπίτι του στην Κυψέλη.

---

[1] Ορθοδοξία, Διεθνές Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων.  Πηγή: Ιερά Μητρόπολη Κηφισίας, ανάρτηση της 02-06-2023.

---

[1] Στο καφενείο «Παρθενών» – κατ’ άλλους «Λουξ»– (Κηφισίας 4) τέθηκε η υπογραφή της παράδοσης.

[2] Νίκου Μπαλλή, Φύλλα Πολεμικού Ημερολογίου,. Φεβρουάριος-Ιούλιος 1941, Εκδόσεις Κερπινή, αντιπεριφερειάρχης ΔΕ Φωκίων Ζαΐμης, σελ. 108, Αθήνα, 2021

____________

Απόσπασμα από το βιβλίου του Γιώργου Μόσχου «Μαρτυρολόγιο θανάτου 1941-1944 - Ήρωες  της Πείνας στην Πάτρα της Ιταλο-Γερμανικής Κατοχής» που βρίσκεται υπό έκδοση