Παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων: Ο ποταμός της αγάπης, απάντηση στην κρατική αδιαφορία

 

Τέσσερα χρόνια κανένας θεσμικός παράγοντας δεν νοιάστηκε για τον Ανέστιο, το παλαιοβιβλιοπωλείο των αστέγων

Σε ρεπορτάζ της Αλεξάνδρας Χριστακάκη στην εφημερίδα ΑΥΓΗ της 4 Απριλίου του 2023, με αφορμή την κλοπή οκτώ χιλ. βιβλίων από το «Βιβλιοπωλείο των Αστέγων», μία κλοπή που είναι σωστή αγιογδυσία, σαν κλέβεις αυτούς που ζουν από προσφορές συνανθρώπων μας, διαβάζουμε τα παρακάτω:

«Ο Ανέστιος έχει τη δική του ιστορία, που ξεκινά το 2019 από ένα ισόγειο γιαπί επί της οδού Πειραιώς 132, διανύει με κόπους και όνειρα χιλιόμετρα για να φτάσει στην πλατεία Μεσολογγίου στο Παγκράτι, τον Μάρτιο του 2023. Απόδειξη ότι και οι άστεγοι έχουν όνειρα που μπορούν να βρουν στέγη, μόνο που θέλει γερό στομάχι και αντοχές.

Εδώ στεγάζονται από τις 17 Μαρτίου 15.000 τίτλοι βιβλίων από δεύτερο χέρι σε άριστη κατάσταση και τα όνειρα πέντε ανθρώπων για αξιοπρεπή ζωή χωρίς τον εφιάλτη του δρόμου, της αστεγίας και της ανεργίας. 

Ο 74χρονος Λεωνίδας, που βρέθηκε 26 μήνες περιφερόμενος σε πλατείες και πάρκα εκτός του κέντρου των Αθηνών, ο 49χρονος Φάντης -«κολώνα του Παρθενώνα» του βιβλιοπωλείου το προσωνύμιό του-, που με το μικρό του φορτηγάκι μεταφέρει τα βιβλία στην αποθήκη επί της οδού Πειραιώς και στο Παγκράτι, η 52χρονη Μαριάννα, που από την αστεγία βρέθηκε να ταξινομεί βιβλία, ο 60χρονος Τίτος, που ήταν φιλοξενούμενος σε φίλους αν και ενήλικος, και η 54χρονη μακροχρόνια άνεργη Μαρίνα, που μας υποδέχθηκε στον Ανέστιο χαρίζοντας δύο βιβλία από τα ράφια.

Όλα στον Ανέστιο χειροποίητα από τους κάδους των απορριμμάτων. Όλα έγιναν καινούργια και πολύτιμα με την προσωπική εργασία των πέντε συναδέλφων του παλαιοβιβλιοπωλείου. Αναπαλαιωμένες βιβλιοθήκες, ράφια, πάγκοι και ένα οβάλ καρυδένιο γραφείο στην είσοδο στολισμένο με πολύχρωμα λουλούδια. Όλα μαζεμένα από τον δρόμο. Αντικείμενα και άνθρωποι. Τώρα όλοι και όλα βρήκαν στέγη στον Ανέστιο, σε ένα κτήριο 130 τετραγωνικών με υπόγειο και πατάρι, ενοικιαζόμενο και όχι από παραχώρηση, προσφορά ή αλληλεγγύη, όπως πολύ νομίζουν.

Το γαλλικό παράδειγμα

Ο Λεωνίδας Κουρσούμης είναι τόσο κατηγορηματικός όσο και γαλήνιος όταν περιγράφει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής την κρατική αδιαφορία. «Έχουμε χύσει αίμα για να γίνει αυτός ο χώρος και θα παλέψουμε να τον κρατήσουμε. Αντέξαμε γιατί στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις! Τέσσερα χρόνια κανένας θεσμικός παράγοντας δεν μας νοιάστηκε. Κανείς δεν σήκωσε το τηλέφωνο να μας αναζητήσει. Ούτε υπάλληλος δημόσιας υπηρεσίας που η ατζέντα του είναι η κοινωνική πολιτική, ούτε γραμματέας, υφυπουργός ή υπουργός. Αδιαφορία και μόνο αδιαφορία. 

Κανείς δεν ασχολήθηκε με το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου το 2018 μια ομάδα επτά αστέγων-ανέργων δημιούργησε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο στο Παρίσι με τη συνδρομή της Πολιτείας - προσφορά το κτήριο και μικρά φορτηγά για τη μεταφορά βιβλίων.

Σήμερα στον χώρο αυτό, που είναι απίστευτης καλαισθησίας, στεγάζονται 2,5 εκατ. τίτλοι βιβλίων! Το παλαιοβιβλιοπωλείο επισκέφθηκαν τρεις Γάλλοι υπουργοί, οι οποίοι συνεχίζουν να στηρίζουν τις δράσεις του που εξαπλώνονται σε πολλές άλλες πόλεις της Γαλλίας: Στη Μασσαλία, στην Λιόν».

«Η νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας πριν από δυόμισι χρόνια μας παρασημοφόρησε για τη δράση και τον αγώνα που δίνουμε. Ακόμη δεν έχουμε παραλάβει το παράσημο - το οποίο, σημειωτέον, δεν συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο, είναι μόνο ηθική επιβράβευση. Λένε πως η καθυστέρηση οφείλεται στην υπόθεση της Κιβωτού του Κόσμου, καθώς ο πατέρας Αντώνιος ήταν ένα από τα τιμώμενα πρόσωπα. Ο νυν δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης μάς έδωσε μόνο υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα. Του ζητήσαμε να δημιουργηθεί ένα ανοιχτό υπαίθριο παλαιοβιβλιοπωλείο κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα σε δημόσιο χώρο που θα μας παραχωρούσε, όμως απάντηση δεν έχουμε ακόμη. Επίσης δεν υπάρχει καμία επιδότηση. Αυτά τα τέσσερα χρόνια σταθήκαμε στα πόδια μας γιατί υπήρξε ένας ποταμός φιλαλληλίας και στήριξης από ανθρώπους που όχι μόνο μας χάρισαν βιβλία, αλλά και αγόρασαν βιβλία. Έτσι, από τα έσοδα αυτά κατορθώσαμε εμείς να επιστρέψουμε στη ζωή, να φύγουμε από τον δρόμο, να ξορκίσουμε τους εφιάλτες της αστεγίας και τα βιβλία να είναι σε ράφια βιβλιοπωλείου».

Πρωινό Δευτέρας και στο βιβλιοπωλείο υπάρχουν αναγνώστες που βλέπουν τίτλους, ξεφυλλίζουν τα βιβλία τα οποία δεν είναι ταλαιπωρημένα και δεν θυμίζουν βιβλία από δεύτερο χέρι. Η κίνηση είναι ενθαρρυντική, αν και είναι οι πρώτες ημέρες. Οι τιμές είναι πολύ χαμηλές, από 1-7 ευρώ, ακόμη και για βιβλία της φετινής εκδοτικής χρονιάς. Οι 15.000 τίτλοι στο Παγκράτι και οι περίπου 50.000 τίτλοι στην αποθήκη της οδού Πειραιώς είναι από προσφορές πολιτών. Τα μισά βιβλία προέρχονται από βιβλιοθήκες ανθρώπων που πέθαναν και οι συγγενείς αδυνατούν να τα συντηρήσουν σε δικό τους χώρο και έτσι τα χαρίζουν. Υπάρχουν τρεις θεματικές συλλογές από τις δωρεές: ιατρικά, ιστορικά και βιβλία περιηγητών.

Συλλεκτικά βιβλία

Οσο για την παλαιότητα των βιβλίων: Υπάρχουν 6.000 βιβλία που είναι 150 ετών, εξαιρετικά συλλεκτικά κομμάτια, περίπου 300 βιβλία έχουν εκδοθεί πριν από 70 χρόνια, ενώ στην πλειονότητά τους είναι βιβλία της τελευταίας 20ετίας. Μπορεί ο αναγνώστης να βρει βιβλία όλων των θεματικών ενδιαφερόντων.

Μιλήσαμε με τη σεφ Ελένη Ψυχούλη, η οποία ήταν επισκέπτης στον Ανέστιο και υποσχέθηκε να δωρίσει και δικά της βιβλία αλλά και να «επικοινωνήσει» το βιβλιοπωλείο στο περιοδικό που εργάζεται. Οι περισσότεροι επισκέπτες φεύγουν με βιβλία στις τσάντες τους εκδηλώνοντας συναισθήματα αγάπης και ενσυναίσθησης για το εγχείρημα. Οι «πελάτες» γνωρίζουν την ταυτότητα του βιβλιοπωλείου. Η Μαριάννα, που βρίσκεται στην είσοδο του μαγαζιού, χαρίζει σε όλους ένα βιβλίο όταν αποχωρούν.

Ιστορίες αστεγίας πίσω από το όνειρο

Στον Ανέστιο το μεσημέρι της Δευτέρας συναντήσαμε τον Λεωνίδα, που συνήθως εργάζεται στην αποθήκη της Πειραιώς, τη Μαρία, που ταξινομούσε βιβλία στο υπόγειο, και τον Φάντη, που έφερε βιβλία με το μικρό του φορτηγάκι. Η ανθρωπογεωγραφία των συνεργατών αλλάζει στο πέρασμα του χρόνου. Στην αρχή ήταν ο Λεωνίδας στο γιαπί της Πειραιώς. Προστέθηκε ο Αλέξανδρος και ο Αντώνης, που έρχονταν για βοήθεια στην αποθήκη. Σήμερα από την «πρώτη μαγιά» απέμεινε «ο παλιός των ημερών», έτσι τον αποκαλούν τον Λεωνίδα, ο οποίος από τα φοιτητικά του χρόνια αγάπησε τη μυρωδιά των βιβλίων.

Ο Λεωνίδας γκρεμίζει μερικά στερεότυπα που υπάρχουν για την αστεγία απαντώντας στην ερώτηση μας αν η αναζήτηση εργασίας από τους αστέγους στο βιβλιοπωλείο είναι μεγάλη και αν βρίσκονται σε δίλημμα ποιους να επιλέξουν: «Όχι, δεν μας χτυπούν την πόρτα άστεγοι για δουλειά. Ο χώρος της αστεγίας δεν είναι άσπρο-μαύρο και έχει τους δικούς της κανόνες. 

Ο άστεγος δεν εγκαταλείπει εύκολα την καβάτζα του για να φιλοξενηθεί σε υπνωτήρια και ξενώνες του δήμου. Φοβάται πως αν επιστρέψει, δεν πρόκειται να βρει τη γωνιά του και θα χάσει τα χρήματα που βγάζει από την επαιτεία. 

Να σας πω λοιπόν για τις διαδρομές των συναδέλφων που στήσαμε τον Ανέστιο. Η 52χρονη Μαριάννα όταν απολύθηκε από ένα συνεργείο καθαρισμού όπου εργαζόταν βυθίστηκε στη μακροχρόνια ανεργία, βιώνοντας για ένα διάστημα και την αστεγία. Όταν συναντηθήκαμε, αποφάσισε να ξανασυναντήσει την αγάπη της για τα βιβλία, την οποία εγκατέλειψε αφήνοντας ανολοκλήρωτες τις σπουδές της Βιβλιοθηκονομίας στα χρόνια της νιότης. Σήμερα ταξινομεί βιβλία. 

Τον 60χρονο Τίτο μού τον σύστησε μια κυρία-επισκέπτης στην αποθήκη της Πειραιώς. Τον φιλοξενούσε στο σπίτι της γιατί ήταν χωρίς σπίτι, χωρίς δουλειά. 

Ο 49χρονος Φάντης, τη διετία 2015-2016 της κορύφωσης της προσφυγικής κρίσης, εργαζόταν ως βοηθός οδηγός σε φορτηγάκι της ΜΚΟ Παμπειραϊκή Πρωτοβουλία μεταφέροντας βοήθεια στους πρόσφυγες στο λιμάνι από τις αποθήκες της οργάνωσης που ήταν κοντά στην Πειραιώς. Όταν η οργάνωση αυτή διαλύθηκε και ο Σωτήρης, “ψυχή” της οργάνωσης, έχανε τη μάχη με τον καρκίνο, του χάρισε το φορτηγάκι. Με αυτό το φορτηγάκι πια ο Φάντης, αφού έμεινε άνεργος και στον δρόμο για πολύ καιρό, μεταφέρει σήμερα τα βιβλία που μας χαρίζουν. 

Όσο για τη Μαρίνα, μετά τον βραχνά της μακροχρόνιας ανεργίας επιτέλους ξαναστάθηκε στα πόδια της. 

 Όλοι εμείς έχουμε συστήσει μια ΑΜΚΕ (Αστική Μη κερδοσκοπική Εταιρεία). Εμείς αυτό που ευχόμαστε είναι να έχουμε κουράγιο και πιστεύουμε πως θα βρούμε έντιμους τρόπους να μην κλείσουμε. Λουκέτο σημαίνει πως όλοι εμείς θα χάσουμε τη δουλειά μας, τα χιλιάδες βιβλία θα χαθούν και άγνωστο πού θα ξαναβρεθούμε εμείς».

 Οι εφιάλτες της αστεγίας δεν φεύγουν

«Γεννήθηκα στο Παγκράτι πριν από 74 χρόνια, λίγα μέτρα πέρα από την πλατεία Μεσολογγίου, και η τύχη το έφερε εδώ να επιστρέψω. Το πατρικό μου σπίτι είναι πια χρέπι κι εγώ ευτυχώς έχω στέγη ενοικιαζόμενη σε άλλη συνοικία -στου Γκύζη- μετά από 26 μήνες στον δρόμο. Όντας φοιτητής στο Οικονομικό Τμήμα στη Θεσσαλονίκη, εργάστηκα ως υπάλληλος στο βιβλιοπωλείο Ρήγας και επέστρεψα ξανά στον χώρο των τυπογραφείων και των εκδόσεων το 1994, ύστερα από άλλες δουλειές που έκανα, για να αποχωρήσω το 2004 ως απολυμένος.

Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται ασφυκτικά το 2016. Ζούσα μόνος μου, χωρίς οικογένεια. Αν και είμαι ολιγαρκής, η παρατεταμένη ανεργία έγινε εφιάλτης. Έκανα λάθη. Δεν προνόησα. Δεν μπορούσα να πληρώνω ενοίκιο κι έτσι βρέθηκα στον δρόμο στα 67 μου χρόνια. Ήμουν άστεγος. Ντρεπόμουνα για την κατάστασή μου. Δεν το έλεγα σε κανέναν. Απέφευγα τους γνωστούς. Προσπαθούσα μάταια να βρω λύσεις. Σε κάποιους που απευθύνθηκα δεν με βοήθησαν. Με ανακάλυψαν μετά τον Ανέστιο... Περιφερόμουνα σε συνοικίες από επιλογή. Κάθε μέρα αναζητούσα να βρω πιο ασφαλή γωνιά. Έτρωγα στα συσσίτια της Αρχιεπισκοπής. Έκανα μπάνιο όταν μπορούσα στα υπόγεια εκδοτικών οίκων γνωστών μου ανθρώπων. Δεν ήθελα να είμαι στο κέντρο της Αθήνας. 

Η ζωή στην αστεγία είναι ζούγκλα: “Η ζωή σου, η ζωή μου”. Η αποξένωση ήταν πλήρης. Δεν πλησίαζα άστεγους. Εξάλλου, το να σου εξομολογηθεί και να σε εμπιστευτεί ένα άστεγος είναι πολύ δύσκολο…

Δεν ζητιάνεψα ποτέ. Θα προτιμούσα να πεθάνω. Άρχισα να μαζεύω βιβλία από τους κάδους των σκουπιδιών και να τα πουλώ στο Μοναστηράκι σε παλαιοβιβλιοπωλεία για να ζήσω. Έτσι γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα για ένα παλαιοβιβλιοπωλείο. 

Βρέθηκε ένα χώρος στα Πατήσια, μια αποθήκη για να κοιμάμαι. Σ’ αυτή την αποθήκη έμενα μέχρι να μπορέσω να νοικιάσω το 2020 ένα μικρό διαμέρισμα και να ξαναέχω στέγη. Είχα κάπου να κρατηθώ. 

Το 2019 ήρθε και ο χώρος στην οδό Πειραιώς, στο ισόγειο της ΡΑΕ, ένα γιαπί χωρίς ρεύμα, χωρίς νερό, χωρίς Ίντερνετ. Μια αποθήκη 500 τετραγωνικών χωρίς ενοίκιο, όπου μετέφερα τα βιβλία που μάζευα και αυτά που μου χάριζαν όσοι γνωρίζανε αυτό που ήθελα να κάνω. Στην αποθήκη αυτή γνώρισα τον Αλέξανδρο και τον Αντώνη, επίσης άστεγοι, που έρχονταν για βοήθεια. Εκεί είχαμε και το πωλητήριο μέχρι την ώρα που έφεγγε ο ήλιος».

Κακόβουλες οι φήμες ότι βάζει λουκέτο το βιβλιοπωλείο

«Μετακομίσαμε στο Παγκράτι αρχές του 2023. Οι φήμες που διαδόθηκαν ότι βάζει λουκέτο το βιβλιοπωλείο των αστέγων ήταν ανυπόστατες και κακόβουλες. Δεν το διανοηθήκαμε αυτό ποτέ. Τι θα γίνονταν όλα αυτά τα βιβλία; Ποιο θα ήταν το μέλλον το δικό μας, όλων όσων συνεργαζόμαστε; Όταν έχεις ζήσει στον δρόμο, δεν ξεπερνάς τους φόβους σου. Οι εφιάλτες, οι ενοχές, οι εικόνες της αστεγίας είναι παρούσες κάθε πρωινό και κάθε βράδυ. Κάθε μέρα που ξυπνάω ευγνωμονώ που είμαι καλά και έχω αυτή τη δουλειά. Εύχομαι να έχουμε κουράγιο να συνεχίσουμε τον αγώνα μας γιατί είμαστε μόνοι μας απέναντι στην κρατική αδιαφορία. Ο ποταμός της αγάπης των ανθρώπων που αγοράζουν και μας χαρίζουν βιβλία είναι η σωτηρία μας».